Шаруаның көңілі күпті

Облыстық ауыл ша­­руа­­­шылығы бас­қар­­масының мә­ліметіне қарағанда, егістік жер көлемі өткен жылмен салыстырғанда 52 мың гек­тарға көбейген. Майлы да­қыл­дар алқабы да 430 мың гектарға кеңейтілді. Көктемгі егіс науқанын ойдағыдай өткізу үшін әзірлік шаралары тыңғылықты жасалған сыңайлы. Қыста 1,1 миллион гектар алқапқа қар тоқтатылды. Егіс басталмай тұрып екі мил­лион гектардан аса жер өңдел­ді. Бұл көлем өткен жылмен салыстырған­да үш есе көп. Мем­лекет­тің қол­дауының арқа­сында 10 мил­лиард теңгеге жуық қара­жатқа 364 бірлік жо­ға­ры өнімді техника алынды. Жеңіл­­детілген жанар май кө­ле­мі де жеткілікті.  

Өңір диқандарының кө­ңі­лін күпті еткен жай – киіктің көбеюі. Сайын сахараның сәнін келтіретін киелі жануар игілік үйіріп жүрген диқандарға шаншудай батуда. Зор бейнетпен алқапқа сіңірілген дән сәл ғана көктеп шығуы мұң екен, самал желмен жарысқан мыңдаған киіктің тұяғының астында тапталып қалу қаупі де туын­дап отыр. Облыстық мәслихат­ депутаты, Егіндікөл ауда­нындағы «Қоржынкөл-А» жауапкершілігі шектеулі серік­тестігінің директоры Әбіл­қайыр Ошақбаевтың айтуынша, мұндай қауіп Целиноград, Қорғалжын, Егіндікөл, Атбасар, Астрахан, Жақсы, Жар­қайың аудандарында туып тұр.

–Киік саны өткен жыл­мен салыстырғанда, әлдеқайда кө­бейген, – дейді Әбілқайыр Ошақбаев, – өткен жылы жер емшегін емген көптеген шаруа осы киіктің кесірінен пісіп тұрған егінінен айырылып, қаншама зиян шекті. Биыл нақтылы шара қолданылмай отырғандықтан, диқандар да дүдәмал. Не егерін, не ек­песін білмей отыр. Қолда бар мәліметтерге қарағанда, жо­ғарыда аталған аудандардағы ақбөкендердің саны рабайсыз өсіп кеткен. Менің есебім­ше бұл жай ақық дәннің көле­мін 60-70 пайызға кемітуі әбден мүмкін. Осыдан кейін тәуе­келге бел буып егін егіп көріңіз. 2023 жылы киіктердің санын реттеу туралы қаулы шық­қанымен, жануар­ларды қорғау ұйымының шағымынан кейін сол күйінде қалды. Киікті қууға болмайды. Ғалымдардың айтуына қарағанда, қуғын-сүргінге ұшыраса бейкүнә аңның бойын­да күйзеліс пайда болады екен. Ал қыруар қаржы жұмсап, әупірімдеп егін еккен диқан бар байлығы­нан айырылып қалса, оларда күй­зеліс болмай ма? Өзіңіз көз алдыңызға елестетіңізші, пісіп тұрған егіннің үстімен сағатына 50 шақырым жыл­дам­дықпен он мың киік үдере шауып өтсе өткір тұяқтары тамырына дейін үзіп тастамай ма?

Көңілі күпті шаруаның алға басқан қадамы кері қайт­са, зияны да бесбатпан болары анық. Егіс көлемі азайса, жұмысшылар қарекетсіз қалады. Астық тапшылығы туындайды.

Серіктестік басшысының айтуына қарағанда, киік санын ғылыми-биологиялық не­гізде­ме бойынша реттеу қажет. Эко­логия және ауыл шаруа­шы­лығы министрліктері ауыл шаруа­шылығы тауарларын өнді­рушілердің егістіктерін қорғау бойынша бағдар­ла­ма түзуге тиіс. Киіктер төл­дегеннен кейін егін еккен алқаптардан ығыстыру жа­ғын да ойластырған жөн. Ең болмағанда облыс аумағы­нан өтетін табиғи жолдарын шарбақтармен қоршаса қайтар еді.

Киіктің күйігі аз болған­дай, шегірткенің шырылы да онсыз да дегбірі кетіп тұрған диқандардың құлағына шалына бастады. Таяуда Жарқайың ауданында шегірткеге қар­сы күрес жөніндегі жедел штабтың көшпелі отырысы өткізілді. Жиын барысында айтылған мәліметтерге қара­ғанда, шегірткеден қор­ға­ну үшін жоспарлы жұмыс­тар қол­ға алынған. Биыл өңірдің 11 ауданында итальян­дық шегірткеге қарсы 226,5 мың гектар алқапта химия­лық өңдеу жүргізілген. Респуб­ликалық бюджет қаражаты есебінен 89 мың гектар, облыс­тық бюджет қаражаты есебі­нен 137,5 мың гектар алқап өңделмек. Шара барысында арнайы бүрік­кіш техникалар, шегіртке оша­ғын бақылауға арналған авто­көліктер, аумақ­тарды шо­луға арналған дрондар қолда­нылмақ.

– Химиялық өңдеудің ең үлкен көлемі Жарқайың ауда­нына тиесілі, – деді фито­сани­тариялық диагностика және болжамдар орталығының об­лыстық филиалының басшысы Нұрбек Садықов, – Ма­мандар шегіртке ошақтарын анықтады. Бұл аумақтар же­дел штаб мү­ше­леріне көрсе­тілді. Қазіргі таңда шегіртке дернәсіл сатысында. Таяу күндері химиялық өңдеулер жүргізілмек.

Республикалық бюджет есе­бінен аудан аумағында 3800 гектар жер өңделді. Жер бедерінің қолайсыздау болуы­на байланысты кейбір телім­дерде өңдеу жұмыстары дель­тапланның көмегімен атқа­рылуда. Пригородное ауылы маңында 2310, Уәлиханов ауыл­дық округінде 1490 гектар егістік алқабына шегірткені жоятын дәрі себілді. 

Жыл сайын жер бетіне бар бейнетті өзімен бірге ала шығатын дақылдарды қорғау диқанның ғана емес, дүйім елдің шаруасы. Өйткені оның ар жағында азық-түлік қауіпсіздігі деген мәселе бар. 

Ақмола облысы