Эксклюзив
Digital • 10 Қыркүйек, 2025
Ақылды қала: мүмкіндіктер мен шектеулер
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына Жолдауында Алатау қаласын заманауи цифрлы орталыққа айналдыру жөнінде бастама көтерді. Бұл тұжырымдама ғылыми ортада кеңінен талқыланып отырған «смарт қала» моделіне сәйкес келеді. Мұндай шаһарларда жаңа технологиялар көлік жүйесін жеңілдетіп, энергияны үнемдеумен ғана шектелмейді, сонымен бірге адамдардың күнделікті өміріне де ықпал етеді. Айталық қауіпсіздік күшейеді, қызметтер қолжетімді бола түседі. Бірақ бұнымен қатар құпиялылық пен әлеуметтік теңсіздік сияқты жаңа мәселелер де күн тәртібіне көтерілуі мүмкін. Сондықтан цифрлы қаланың шынайы мүмкіндіктерін, оның қоғамға беретін пайдасы мен тудыратын қатерлерін зерделеп көрдік.
Ұлттық спорт • 10 Қыркүйек, 2025
Тоғызқұмалақ – қазақ ұлттық мәдениетінің әлемдік өркениетке қосқан бір үлесі. 2020 жылы ЮНЕСКО тоғызқұмалақ ойынын әлемдік мәдени мұра тізіміне енгізді. 2021 жылы дүниежүзілік Тоғызқұмалақ федерациясы 9 қыркүйекті «Тоғызқұмалақ күні» деп белгіледі.
Қоғам • 09 Қыркүйек, 2025
Әлеуметтік паразитизм: масылдық мәні неде?
Мемлекет ағзасы – қоғам, ал оның әрбір жасушасы – адам. Сондықтан жеке адамның болмысындағы жақсы-жаман қасиеттер қоғамның да ахуалынан хабар береді. Адам бойындағы жалқаулық, тоғышарлық, масылдық сияқты мінез кеселдері халық санасына да сіңіп, бүгінде рухани дерттің айқын белгілеріне айналып отыр. Ғылым тілінде мұндай құбылыс «әлеуметтік паразитизм» деп аталады.
Жұмысшы мамандықтар жылы • 05 Қыркүйек, 2025
Тігіншінің еңбегі – елдің өрнегі
Әр адамның өмірінде жүрек қалауымен табатын сүйікті ісі болады. Біреу үшін ол сырнайдың сазы болса, біреу сурет салуды ұнатады, енді біреулері қолөнермен айналысқанды жаны сүйеді. Ал бүгінгі кейіпкеріміз Нұргүл үшін ол – ине мен жіптің, матаның, өрнектің әлемі. Бала күнінен қуыршағына көйлек тігіп, қиялындағы үлгілерді қағазға түсіріп, оны матамен үйлестірген кішкентай қыздың арманы бүгінде үлкен өнерге айналды.
Әдебиет • 04 Қыркүйек, 2025
Авторлық еңбек – қуанышты да азапты үдеріс. Таңғажайып құбылыс десек те қателеспейміз. Ойлап қараңызшы, жабайы мәрмәр тасынан мүсінші қалай Юпитердің бейнесін көреді? Ал кәдуілгі қайың жапырағының адамның жүрегіне ұқсайтынын Мұқағали қайтіп аңғарды? Пушкинше толғансақ, әсердің мұндай шапшаңдығын, өзіндік шабыт пен сыртқы бөгде ерік арасындағы тығыз байланысты импровизатордың өзінен басқа ешкім де түсіне алмайды. Міне, осы себепті шығарманың қалайша дүниеге келгендігін автордың өзінен сұрап білу – әдебиеттанудың үлкен олжасы.
Парламент • 04 Қыркүйек, 2025
Депутаттар күзгі сессияда қандай маңызды мәселелерді көтеретінін айтты
3 қыркүйек күні Мәжілістің VIII шақырылымы төртінші сессиясының алғашқы жалпы отырысы өтті, деп жазады Egemen.kz.
Технология • 28 Тамыз, 2025
Телефон сәулесі денсаулыққа қалай әсер етеді?
Кейінгі жылдары телефон мен түрлі гаджеттерсіз өмірді елестету мүмкін емес. Әр адамның қолында кем дегенде бір смартфон бар, ал кей отбасында бірнешеуінен қатар жүреді. Бұған қоса әрбір шағын аудан мен қалада сымсыз желілер орнатылған. Бірақ техника көбейген сайын оның адам ағзасына тигізетін ықпалы туралы сұрақ та жиілеп отыр. Осыған байланысты Денсаулық сақтау министрлігінің Санитариялық-эпидемиологиялық бақылау комитеті арнайы түсініктеме берді, деп жазады Egemen.kz.
Саясат • 28 Тамыз, 2025
Солтүстік Корея ядролық қарудан неге бас тартпай отыр
2018 жылы Сингапурда өткен Дональд Трамп пен Ким Чен Ын арасындағы тарихи саммит сол кезеңде бүкіл әлемге үміт сыйлаған болатын. Кездесуден кейін тараптар Корея түбегін ядролық қарусыздандыруға бағытталған бірлескен мәлімдемеге қол қойды. Әлемдік ақпарат құралдары бұл сәтті «дүрдараздықтан диалогқа бетбұрыс» деп бағалады. Алайда араға жеті жыл салып, бұл құжаттың тек қағаз жүзінде қалғаны айқындалды. Солтүстік Корея ядролық арсеналдан бас тартуға дайын еместігін ғана емес, оны барынша нығайтуға талпынып отырғанын бүгінгі ахуал көрсетіп отыр, деп жазады Egemen.kz.
Қоғам • 28 Тамыз, 2025
Бір баланы мектепке дайындау үшін қанша қаражат керек
Қыркүйек жақындаған сайын ата-аналар баласын жаңа оқу жылына дайындауға кіріседі. Дәптер, қалам, сөмке мен мектеп формасын түгендеудің құны бүгінде әр отбасының қалтасына айтарлықтай салмақ түсіретіні анық. Осыған байланысты Egemen.kz тілшісі бір баланы мектепке дайындауға кететін орташа шығынды зерттеп көрді.
Ата заң • 27 Тамыз, 2025
Конституциялық сот – құқық қорғаудың қосымша құралы
Биыл Бас редакторлар клубы мен Конституциялық сот арасында ынтымақтастықты күшейтуге арналған меморандумға қол қойылған еді. Осы келісімнің аясында бұқаралық ақпарат құралдарына құқық тақырыбында семинарлар өткізу жоспарланған. Соның аясында Конституциялық сот өкілдері бұған дейін «Qazqontent» АҚ-да, «Qazaqstan» телерадиокорпорациясында кездесу өткізсе, бүгін «Қазақ газеттері» медиахолдингінде журналистермен жүздесті. Жиын барысында соттың құзыреті, азаматтарға берілген жаңа мүмкіндіктер және өтініштерді қарау тәртібі талқыланды. Серіктестік директорының орынбасары Қамбар Ахмет кездесуге модераторлық етті, деп жазады Egemen.kz.
Жұмысшы мамандықтар жылы • 27 Тамыз, 2025
Медицина – зор жауапкершілікті қажет ететін сала. Ал, ақ халатты жандардың ішінде науқастың алғашқы сенімін сезінетіндер – мейіргерлер. Астана әкімдігінің ШЖҚ «№8 қалалық емхана» МКК емшара кабинетінің және онколог дәрігерінің мейіргері Гүлнұр Нұриманова осы мамандыққа жүрек қалауымен келген жан. Медицина саласында еңбек етуді қаршадайынан армандаған Гүлнұр Әділқызының айтуынша, «мейіргер» атауының өзі мейірім ұғымынан шыққан.
Экология • 26 Тамыз, 2025
Жасыл экономикаға жаңа мамандар қажет
Еліміз алдағы онжылдықта «Таза энергияға» көшуді көздеп отыр. Яғни көмір мен мұнайға тәуелділікті азайтып, күн, жел, су энергиясын көбірек пайдаланады. Бірақ басты мәселе бар: осы жобаларды жүзеге асыратын мамандар жеткілікті ме? Бұл туралы Egemen.kz тілшісі зерделеп көрді.
Қоғам • 22 Тамыз, 2025
Қазіргі қоғамда адам өзін қалай көрсеткісі келетінін ең әуелі әлеуметтік желіден байқауға болады. Бүгінде әрбір суретті жариялау, пост жазу, пікір қалдыру – барлығы да ой елегінен өтіп, есеппен жасалады. Көпшілік мұны жай ғана «заман талабына бейімделу» деп түсінеді. Алайда психологтар бұл үрдістің түбінде «нарциссизм» деген ұғым жатқанын айтады. Осы орайда біз өзімізді тым артық сүйіп, өзгелердің назарынсыз өмір сүре алмайтын деңгейге жеткен жоқпыз ба деген сұрақ туындайды.
Ата заң • 22 Тамыз, 2025
Конституцияның түпнұсқасы қайда сақталған
Биыл Қазақстан Республикасы Конституциясының қабылданғанына - 30 жыл. Бұл – еліміздің тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуына негіз болған, саяси, әлеуметтік және құқықтық жүйенің тірегі саналатын аса маңызды тарихи құжат. Конституция күні халқымыздың бірлігі мен ел іргесінің беріктігін айшықтайтын мерекелердің бірі. Ата Заңымыздың түпнұсқасы бүгінде Қазақстан Республикасы Президентінің Архивінде сақталған. Осы орайда біз Конституцияның сақталу тәртібі туралы архив директоры Әлия Құсайынқызы Мұстафинамен сұхбаттасқан едік, деп жазады Egemen.kz.
Баға • 21 Тамыз, 2025
Күздің алғашқы айы жай ғана күнтізбедегі жаңа бет емес, тұрмыс пен қоғам өміріне әсер ететін тың өзгерістер кезеңі болғалы тұр. Біреулердің қалтасын қыспаққа алса, енді біреулерге жаңа мүмкіндік сыйлайды. Күздің қоңыр салқынымен бірге ел ішінде қандай жаңалықтар енетінін тарқатып көрейік.
Фотогалерея • 21 Тамыз, 2025
Ғасырлық тарихты сөйлеткен суреттер
Ғасырдан астам тарихы бар Kazinform халықаралық ақпарат агенттігі мерейтойын ерекше форматта атап өтті. Фотокөрмеге агенттіктің қорынан алынған сирек кадрлар қойылып, жұртшылық өткен дәуір тынысымен танысуға мүмкіндік алды, деп жазады Egemen.kz.
Жұмысшы мамандықтар жылы • 20 Тамыз, 2025
Неміс ақыны Иоганн Гёте әйдік ақын ғана емес, әйбат өсімдіктанушы да болған. Ол «Өсімдік метаморфозасы» атты пәлсапалық өлеңінде тамырдың, өскіннің, жапырақтың жалғыз тұқымнан пайда болғанын мысал етіп, жер бетіндегі барлық болмыстың бір бастаудан жаралғанын жеткізеді. Кішкентай гүлдің құрылымынан табиғаттағы тұтас үйлесім көрінеді деп жырлайды. Бүгінгі кейіпкеріміз де гүлдерді шебер үйлестіріп, көңілдерге қуаныш сыйлайтын жан. Ол – флорист Ержан Балтабай.
Сұхбат • 19 Тамыз, 2025
Сенат депутаты: Алматының Жастар астанасы болып таңдалуы кездейсоқ емес
«Түркі әлемінің Жастар астанасы 2025» халықаралық фестивалі бастау алды. Бұл мәртебе Түркі мемлекеттері ұйымына мүше елдердің ортақ келісімімен Алматыға берілген болатын. Аталған шешімді Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Будапешт қаласында өткен ТМҰ-ның бейресми саммитінде жария етті. Осы орайда, Алматының жаңа мәртебесінің тарихи-саяси мәні мен түркі әлеміне әсері туралы пікірімен Сенат депутаты Геннадий Шиповских редакциямызбен бөлісті.
Айбын • 18 Тамыз, 2025
Тұлпармен түн қатқан шекарашылар
Картасын найзамен сызған бабалардың бізге қалдырған аманатын күзету – армен қорғалатын абыройлы міндет. Туған жердің тыныштығын қадағалау, әрбір қадамына қырағылық танытып, мемлекеттің берік қалқаны болу – әр сарбаздың басты борышы. Осынау мәртебелі қызметтің маңызын түсіндіретін мысалдар Түркістан облысы, Қазығұрт пен Сарыағаш аудандарындағы полковник Асқар Болатов басқаратын шекара заставаларының қызметінен анық аңғарылады.
Қоғам • 18 Тамыз, 2025
Ержан Тоқтасынов: «Шекара бекеті – өмірлік институтыма айналды»
Қазақстанның қауіпсіздігі – шекара күзетінің сенімді қолында. Әсіресе, халықаралық әуежайда қызмет атқаратын шекарашылардың жауапкершілігі ерекше. Egemen.kz тілшісі шекара қызметінің кәсіби мерекесіне орай Астана халықаралық әуежайындағы шекара бақылау бөлімінің бақылаушысы, ефрейтор Ержан Тұрсынбекұлы Тоқтасыновпен сұхбаттасты. Ол өзінің таңдаған жолы, қызметтегі қиындықтары мен қызығы туралы әңгімелеп берді.
Әскер • 18 Тамыз, 2025
Бүгін Қазақстанда ел тыныштығын тәулік бойы күзететін Шекарашылар күні аталып өтеді. Бұл кәсіби мереке мемлекет шекарасының тұтастығын күзетіп, ел қауіпсіздігін қамтамасыз етіп жүрген әскери қызметшілерге арналған, деп жазады Egemen.kz.
Ұлттық спорт • 17 Тамыз, 2025
Ұлттық спорт жаңаша дамып келеді
Ұлттық спорт – халықтың болмысын, мінезін және рухын айқын көрсететін айна. Қазақ күресі мен дәстүрлі садақ ату – ғасырлар қойнауынан жеткен асыл мұра, бүгінгі ұрпақтың мақтанышына айналған өнер. Уақыт өткен сайын бұл спорт түрлері тек ел ішінде ғана емес, әлемдік деңгейде де мойындалып келеді. Еліміздің мақтанышы атанған балуандар мен мергендер жетістіктері арқылы ұлттық спорттың мәртебесін асқақтатады.
Сұхбат • 17 Тамыз, 2025
Тоғызқұмалақ – ойын ғана емес, ұлттың рухани қазынасы – Мақсат Шотаев
Ұлттық ойындарымыздың ішінде тоғызқұмалақ бүгінде әлемнің 30-дан астам елінде кеңінен танымал. Бұл – халқымыздың сан ғасырлық мұрасы, ой мен зердені шыңдайтын зияткерлік мектеп. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарынан бері тоғызқұмалақтың дамуына жанашырлықпен атсалысып келе жатқан аға жаттықтырушы, осы саланың көрнекті өкілдерінің бірі Мақсат Шотаевпен Спорт күні қарсаңында сұхбаттасқан едік.
Спорт • 17 Тамыз, 2025
Спорт – дене қозғалысы ғана емес, рухты шыңдап, ой ширататын өмір салты. Бүгінде спорт сайыстан бөлек, мемлекеттің имиджін қалыптастырып, турист тартатын, ел әлеуетін әлемге паш ететін, азаматтарды салауатты өмір салтына үндейтін сала. Мұнда спортшы мен жанкүйер біртұтас адамға айналып, сүрінгенде бірге аяққа тұрады, жеңіс тұғырына бірге көтеріледі. Осындай кең ауқымды сыйдырып тұрған спорт жарқын эмоция сыйлайтыны үшін - сүйікті іс, терең қызығушылық. Жеке, командалық, экстремалды спорттың қай түрінде болсын жеңіс жүйелі еңбекпен келеді. Спортшы, бапкер, ғылыми штаб, спорттық медицина дәрігерлері мен мемлекет, қолдаушы біріккенде, жүлде қолға ілігеді. Осы миссияны орындау шеңберінде өңірлерде спорттық нысандар салынып, балаларды секциялармен қамту үшін бірыңғай ваучер енгізілген, деп жазады Egemen.kz.
Қоғам • 15 Тамыз, 2025
Қару мен фотоаппаратты қатар ұстаған шекарашы
Бүгін Астана қаласындағы «Нұрлы жол» вокзалында ел шекарасының шегенделгеніне 33 жыл толуына орай фотокөрме өтті. Бабадан қалған байтақ даланы кірпік қақпай күзететін қырағы қызметтің сан қыры таспаланған суреттерді аға лейтенант Асхат Сәбиев түсірген. Ол 15 жылдық еңбек жолында қару мен фотоаппаратты қатар ұстаған, деп жазады Egemen.kz.
Мәдениет • 14 Тамыз, 2025
Шешендік – қызыл сөзді сапырған қыздырма желік емес. Оның ауылы софистикадан алыс қонған. Оның шын мақсұты – ақиқатты тану. Хош, мәселе мұнымен аяқтала ма? Ақиқатты танып үлгерсеңіз, әріптесіңізге түсіндіре қоюдан жеңіл зат бар ма? Осылай тұжырымдасақ, дәлмәрлық мәнін ұқпағандығымыз. Сократ хакім диалог барысында жетектеуші сұрақтар қойып, өзі түсінген ақиқатқа әріптесінің де ақылы «жүкті» болып, оны өзі дүниеге келтіруіне жағдай жасайды. Ал қазіргі қазақ қоғамындағы сөздің қуаты қандай, шешендік шеберлік қай деңгейде? Осы ойлармен біз Астанада өткен «Сөзмерген-2025» байқауына келіп түстік.
Мектеп • 13 Тамыз, 2025
«Келешек мектептерінің» ерекшелігі неде
Деректерге сүйенсек елімізде соңғы жылдары салынған 1200 мектептің 217-сі – «Келешек мектептері» ретінде тіркелген. Оның 105-інің құрылысы аяқталған, ал қалған 112 мектеп 2025 жылдың соңына дейін пайдалануға беріледі. Осыншама мектептердің салынуы – соңғы 30 жылда болмаған серпін, бұл қалаларда ғана емес, ауылдық жерлерде де салынды. Сондықтан, бұл – тарихи рекорд. «Келешек мектептеріне» қабылдау – ата-ананың қалауымен жүзеге асып, кез-келген оқушы өз үйіне жақын орналасқан мектепке құжаттарын тапсырып, білім ала алады, яғни барлық бала үшін қолжетімді. Ендеше ел таңдауына ие болып отырған «Келешек мектептері» басқа оқу орындарынан несімен ерекше? Бұл туралы кеңінен тарқатып көрейік.
Жұмысшы мамандықтар жылы • 13 Тамыз, 2025
Кернеулі токтың тілін тапқан маман
Президент қаулысымен биылғы жыл «Жұмысшы мамандықтар жылы» деп жарияланғаны белгілі. Тіршілік үшін таптырмас мамандардың маңдай терін, ерен еңбегін нанымды насихаттауға арналған жылдың жеті айы да артта қалды. Уақыт машинасы оза түскенмен, жұмысшы мамандардың жемісті еңбегі ескеріліп, беделі биіктеп келеді. Жыл құрғақ сөзбен сырғымау үшін жұмысшы мамандардың әлеуметтік әлеуетін әлдендіруге назар аударылып жатыр. Ауыз толтырып айтатын негізгі жаңалық техникалық мамандарды баспанамен қамтуға бағытталған – «Наурыз жұмыскер» бағдарламасы. Бастама өнеркәсіп, энергетика, көлік, ауыл шаруашылығы және су ресурстары салалары қызметкерлерін үйлі етуге үлес қосады. Бұдан бөлек жұмысшы мамандардың мәртебесін белгілеу, салалардағы сындарлы тұсты сараптау, техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінің реформасын жүзеге асыру сынды жүйелі жұмыстар атаулы жыл аясында атқарылып жатыр. Бастысы қоғам жұмысшы мамандарға қажеттілікті терең түйсініп, тұрмыс тұраламау үшін етіп жүрген еңбегіне құрметпен қарауға бейіл білдіріп келеді.
Құрылыс • 10 Тамыз, 2025
Құмырсқаның илеуінен құрылыс нысанына дейін
Әңгімені әлімсақтан бастасақ, адам зәузаты табиғат тылсымын ұғып, шикі асты құнарға, құр тасты құралға айналдыруды үйренген сәттен бастап, өзіне жайлы мекен жасауға бейімделе берді. Құмырсқаның илеу қазып, қарлығыштың ұя салғанын көрген арғы нәсіліміз баспана маңызын ұғына түсті.Тарих тамырына үңілсек, Африкадағы Олдувей шатқалында адамдар лава кесектерінен тегіс алаң жасап, алғашқы құрылыс әрекетін осыдан 1 млн 750 мың жыл бұрын жүзеге асырған көрінеді. Ал қазіргі қазақ даласындағы алғашқы құрылыс та тым ерте, біздің заманымыздан үш мың жыл бұрын Ботай қонысында басталған. Осы уақытта бабаларымыз жылқыны қолға үйретіп, балшық пен ағаштан жасалған үйлерді тұрғызып үлгерген. Дәуір доңғалағы айналып, жаңа заманға жеткізген қазіргі күнде де еліміздегі құрылыс қарқыны бәсеңдеген емес. Қала жаңарып, ауыл түлеп, инфрақұрылым кеңейіп жатқан тұста бұл саланың жүгін арқалап жүрген мамандардың еңбегі ерен.
Қоғам • 10 Тамыз, 2025
Құрылыс саласында желдету жүйесінің маңызы қандай?
Қазақстанда құрылыс саласы қарышты дамып келеді. Бұл сөзімізді сандық деректер де сенімді ете түседі. Ұлттық сататистика бюросының мәліметінше, еліміздегі жалпы ішкі өнім көлемінің 6 пайызын осы құрылыс саласы қамтып отыр. Саланың серпін алуы халық саны мен сұранысының өсуімен де байланысып жатыр. Себебі кейінгі жылдары тұрғын үй құрылысы қарқын алып, 2024 жылы 19,1 млн шаршы метр баспана пайдалануға беріліп, тәуелсіздік жылдарындағы рекордтық белесті бағындырған. Құрылыс саласының өзі он саусақтай тармақталып жатыр. Техник, инженер, жобалаушы, тас қалаушы, монтаждаушы, дәнекерлеуші, желдету жүйесінің мамандары, сантехник, әртүрлі жұмысты атқаратын адам деп толассыз тізімді жалғай беруге болады. Біз бүгін «ғимарат тынысын ашатын», желдету жүйесін жетік меңгерген майталман маман Алексей Никишин және оның ұлы Кирилл Алексиевич жұмысы туралы баяндаймыз, деп жазады Egemen.kz.
