Жыл сайын Жазушылар одағына мүшелікке қабылдауда жастарға басымдық берілуі, жас ақын-жазушылар кітабын мемлекет тарапынан шығаруға мұрындық болуы, тіпті «Жазушылар одағына үміткер» жобасының қолға алынуы – сөзіміздің айқын дәлелі. Ауқымды жұмыстардың тағы бірі – биыл шығармашылық ұйым мен Мәдениет және ақпарат министрлігі арасындағы стратегиялық әріптестік аясында қола алынған «Жазушылардың әдеби шеберлік мектебі» атты жаңа жоба.
Аталған жобада шығармашылық ортадан жырақта, шалғай аймақтар мен шағын қалаларда жүрген 20 жастың басын қасиетті қарашаңырақ астында қосып қана қоймай, оларға мүйізі қарағайдай ақын-жазушылар, әдебиеттанушылардың дәрісін тыңдату, белгілі қаламгерлердің шеберлік сағаттарын ұйымдастыру, шынымен де, тың бастама. Ерекше атап өтерлігі – бұл жобаға қатысушыларды іріктеуге арнайы сараптама комиссиясы құрылып, алдымен талапкерлер іріктеуден өтті.
Екіншіден, аталған жоба жас ақын-жазушыларға жаңа мүмкіндік сыйлағаны даусыз. Өйткені Сәкен, Бейімбет, Ілияс, Мұхтар, Әбдіжәмілдей тау тұлғалардың ізі қалған қарашаңырақта жастар 10 күн бойы белгілі қаламгерлермен етене жүріп сөйлесуі, білмегенін сұрап-білуі де бір ғанибет. Жас талаптың кеудесіне сенім ұялатып, қиялына қанат бітіреді. «Мен де сол кісі секілді атақты шығармалар жазуым мүмкін екен ғой» деген үміт пен жігер сыйлайды. Сондай-ақ еліміздің әр түкпірінен келген жастар бір-бірімен араласып, өзара пікір алмасу арқылы көкжиегі кеңейеді, жаңа тақырыптарға қалам тартады. «Жаңа мүмкіндік ашылады» деп отырғанымыз – осы.
Отыз бес жасқа дейінгі жас қаламгерлерге арналған шеберлік мектебінде проза мен поэзия жанрындағы әдеби үрдіс, кәсіби шеберлік, әдеби сынның дамуы, әдебиеттегі тәуелсіздік рухы, халықаралық байланыс, аударма, кітап тарату бағыттары мен Жазушылар одағының еліміздің әдеби өміріндегі алатын орны туралы тағылымды әңгімелер айтылып, күн сайын Қазақстанның Еңбек Ері Дулат Исабеков, әдебиет сыншысы Жанғара Дәдебаев, ақындар Бақытжан Қанапиянов, Әділғазы Қайырбеков, Бекжан Әшірбаев, жазушы Жүсіпбек Қорғасбек, Қазақстан Жазушылар одағының төрағасы Мереке Құлкенов, драматург Асылбек Ихсан, танымал аудармашы Ләйла Мұсалы дәріс оқып, тәжірибелерімен бөлісті. Осы жобаға шетелден арнайы шақыртылған түркиялық Екрем Аян, көрші қырғыз елінен келген Абдылдажан Ақматалиев, АҚШ-тағы Колумбия университеті Шығыстану институтының аймақтық директоры Рафис Абазов, ресейлік жазушы, аудармашы Гузель Яхина шеберлік мектебіне өзіндік әр берді.
Әрине, шеберлік мектебінде дәріс оқыған қаламгерлер мен олардың қаузаған тақырыптары туралы таңды таңға ұрып айтуға болады. Дегенмен белгілі қазақ жазушысы, екі буынның да көзін көрген Жүсіпбек Қорғасбектің дәрістерін ерекше атап өтуге тиіспіз. Өткен ғасыр классиктерінің де, қазіргі буынның да шығармашылығымен жақсы таныс қаламгердің дәрістеріне бөлінген уақыт аздық етіп, жобаға қатысушылардың қосымша уақыт сұрағаны көп нәрсені аңғартса керек. Сол секілді, танымал ресейлік жазушы, кәсіби аудармашы, атақты «Зулейха открывает глаза», «Дети мои», «Эшелон на Самарканд» романдарының авторы Гузель Яхинаның шығармашылық зертханасы бәрімізді лезде қызықтырып әкетті. Жалғыз-ақ «Зулейха открывает глаза» романына бір мезгілде 5 беделді әлемдік әдеби сыйлықты иеленген жазушының дәрісі ерекше ұнағандығы соншалық, қадірлі қонаққа бірнеше сағат бойы сұрақ қойдық. Әдебиеттегі өте өзекті тақырып – аударма мәселесі туралы сөз қозғаған Түркияның Мугла Сыткы Кошман университетінің профессоры, PhD Екрем Аян бірнеше күн бойы тәржімаланатын шығармалардың тізімін жасау керегін, ортақ терминология құрастырудың мәні зор екенін айтып, қос елдің әдеби байланысын нығайту тетіктері туралы ой толғады. Аударма туралы айтқанда, Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетіндегі «Жас аудармашылар ұйымының» ғылыми жетекшісі, профессор Ләйла Мұсалы дәрістерін айрықша атап өткен жөн. Оның нақты мысалдар келтіре отырып, барлық қатысушыға поэзия мен прозадан аударма жасатып үйретуі, өз бетінше тәржіма жасауға дағдыландыруы, осы саланың қыр-сырымен бөлісуі – бізге құнды дүние болды. Авторлық құқық, баспа мәселесі, БАҚ-тағы ұлттық мүдде мен қайшылықтар, қаламгердің азаматтық ұстанымы туралы әңгімелеген Бекжан Әшірбаевтың дәрістері – дайын тұрған оқу бағдарламасы.
Шығармалары әлемнің 11 тіліне аударылған әдебиеттанушы, академик Абдылдажан Ақматалиевтің Шыңғыс Айтматов туралы естеліктері бәрімізді ә дегеннен-ақ баурап алды. Кемеңгер жазушының жанында жас кезінен бастап соңғы күндеріне дейін бірге болған ол Айтматовтың көпшілік біле бермейтін тағдыры мен адами қасиеттері, Мұхтар Әуезовпен достығы туралы тың деректерді әсерлі жеткізді.
Шеберлік мектебі барысында жобаға қатысушылардың сұрауымен Қазақстанның халық жазушысы Бексұлтан Нұржекеұлы, ақын, драматург Иран-Ғайыптың да дәрістері өтті. Шеберлік мектебіне қатысушылардың өтініш-тілегіне орай Жазушылар одағы төрағасының орынбасары Бауыржан Жақып демалыс күндері бәрімізді Сәбит Мұқанов пен Ғабит Мүсіреповтің музейіне, «Кеңсайдағы» Ілияс Есенберлин, Әзілхан Нұршайықов, Мұқағали Мақатаев, Оралхан Бөкей, Қадыр Мырза Әли секілді әдебиет алыптарының басына апарып, зиярат жасатты.
Мәдениет және ақпарат министрлігі мен Қазақстан Жазушылар одағының «Жазушылардың әдеби шеберлік мектебі» жобасы жас қаламгерлерге үлкен тәжірибе, бірегей тағылым алаңына айналды. Мұндай бастама жалғасын тапса, талай жас дарынға жаңа мүмкіндік сыйлайтыны анық. Болашақта үлкен әдеби мектепке айналатын үрдіс болатыны сөзсіз.
Нұрсұлтан МЫҚТЫБАЙ,
«Жазушылардың әдеби шеберлік мектебі» жобасының қатысушысы
