Таным • 14 Қараша, 2024
Шотланд жиһанкезінің жазбалары
1902 жылы Лондонда жарық көрген Жон Фостер Фразердің «Нағыз Сібір» атты кітабынан қазаққа қатысты біраз деректі кездестірдік. Жон Фостер Фрейзер – шотландық саяхатшы әрі журналист. 1896 жылы ол достарымен бірге велосипедпен күллі әлемге саяхат жасап, сол сапарын негіз етіп кітап жазған. Менің қолыма түскен «Нағыз Сібір» кітабының 4-тарауында 1901 жылдың 28 тамызында сәрсенбі күні ол Сібір аймағына жеткенін жазады. Осы кітабының алғысөзінде «Сібірге аса қызығушылықпен бардым. Орыстық көзқарастағы әлемді қарапайым британдық ретінде өз көзіммен көру мақсатым еді. Жайықтың арғы жағындағы ұлан-ғайыр өлкеге бару үлкен тәуекелді қажет етті. Ежелден бері адамдардың санасында Сібір ақ қар, көк мұз бен жер аударылғандардың мекені деген түсінік бар», депті. Байыптап оқысақ, автордың бұл сапарға алдын ала дайындалғаны сезіледі.
Әдебиет • 12 Қараша, 2024
Әдебиет әлемінде кейде бір-бірімен үндес, рухтас шығармалар кездесіп жатады. Мұндағы негізгі мәселе – қоғамдық ойдың, кей ұлттардың бостандыққа, адалдыққа ұмтылысы жолындағы оқиғаларының ұқсас болуы оқырманды ойландырмай қоймайды. Мысалы, сіз «Ұлы Гэтсбиді» оқып отырып «бұндай оқиғалар қазақ даласында да көп қой» деген ойға қалуыңыз бек мүмкін. Әңгіме оның көптігінде емес, қашан, қалай жазылуында. Ой жүгірте берсек, әдеби майдандағы бірталай қаламгер шығармаларынан оқиғаның берілуі, кейіпкердің бейнеленуі жағынан біраз ұқсастық табамыз. Бүгінше біз қазақ ағартушысы, қаламгер Ыбырай Алтынсарин мен америкалық «біртүрлі» жазушы Джек Лондонды бір-бірімен «сөйлестіріп» көрелік.
Ғылым • 08 Қараша, 2024
«Scopus» ғылым дамуына қаншалықты әсер етеді?
Жақында ой-санасының озық қуатымен әлемдік ғылымға, экономикаға өлшеусіз үлес қосып отырған Илон Маск екі жаңа өнімін жұртшылыққа таныстырды. Біріншісі – жүргізушісіз жаңа тұрпатты көлік, екіншісі – бәрін істеуге дайын робот. Осыны көріп «біздің ғылым қай деңгейде?» деген үлкен сауалдың тұңғиығына шырмалып қаласың.
Руханият • 07 Қараша, 2024
Рухани құлдыраудың ащы шындығы
Қазір әлемдегі аз халықтардың рухани құлдырауға ұшырауы хақында зерттеулер жүріп жатыр. Бұл – бүгінгі жаһандану дәуірінде көптеген халық үшін ең өзекті мәселелердің біріне айналды. Ат төбеліндей аз ұлыстар өздерінің бай мәдениетін, тілін, дінін және ұлттық болмысын жоғалту қаупімен бетпе-бет келді. Бағзы замандардан бері өмір сүріп келе жатқан үндіс пен мәдени ассимиляция барысын басынан өткізген Солтүстік Америкадағы көптеген осы тектес тайпалар тағдыры бәрімізге белгілі. Саны күн сайын азайған кейбір тайпаларда өз тілдерінде сөйлейтін адамдардың шоғыры да сиреп, ең соңында ұмыт болып қала берді.
Қоғам • 01 Қараша, 2024
Әлеуметтік желі біздің өмірімізге араласқалы оның пайдасы мен зияны туралы да түрлі көзқарас бар. Қалай десек те, интернеттің күнделікті өмірімізді өзгертіп жатқанын жоққа шығармаймыз.
Мирас • 30 Қазан, 2024
АҚШ зерттеуіндегі қазақ қолөнері
Өркениеттің бір өзегі ұлттық нақыштағы қолөнер бұйымдары екенін қарт тарихтың өзі әлдеқашан дәлелдеп үлгерді. Ежелгі заманда әр халық ой-санасының күшімен, ақыл-парасатының көмегімен хал-қадерінше рухани ұмтылыс жасап, мәдениет қалыптастыруға ниеттенді. Соның нәтижесінде, әлемді өзгерткен жаңа дүниелер жарыққа шықты. Атарбадан әуеге көтерілген алып құсқа дейін (ұшақ) адамзат баласының қаншама ақыл-ойы жұмсалғанын зерделеудің өзі үлкен еңбекті қажет етері анық.
Таным • 29 Қазан, 2024
Француз ғалымы Бекмахановты неге іздеді?
Джордж Вашиңтон университетінің Гельман кітапханасында сақтаулы тұрған өзге Батыс елдерінде басылған ескі кітаптарда да қазаққа қатысты деректер жетерлік. Соның бірі – 1959 жылы Парижде жарық көрген француз зерттеушісі Марсел Эгретаудтың «Шығыс Совет: Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түрікменстан, Әзербайжан» атты еңбегі. Аталған кітабында шығыстанушы ғалым сол кездегі кеңес одағына қарасты республикалардың қоғамдық-әлеуметтік жағдайы туралы нанымды зерттеу жасағанын түсіндік. Ал бізге керегі аталған кітаптағы қазаққа қатысты деректер еді.
Қоғам • 22 Қазан, 2024
Мұқағалидың америкалық оқырманы Сол күні сабаққа кешігіп бардым. Кешіккен мен емес, Вашиңтон метросы еді. Біздің топпен кездесуге келген америкалық журналист сөзін аяқтады да, маған қарай бұрылды. «Сіз өлең жазады екенсіз ғой, Мақатаевты білесіз бе?» деп маған қарай жақындады қартаң әйел. «Білгенде қандай, күллі қазақ ол кісінің өлеңдерін жатқа оқиды», дедім.
Ғылым • 09 Қазан, 2024
Зерттеу нысанасы – АҚШ-тағы қазақ диаспорасы
Алуан тағдыр жетелеп, төрткіл дүниенің түкпір-түкпіріне тарыдай шашылған қазақтың тұлымды ұлдары мен бұрымды қыздары бұл күндері әлемнің әр елінде білім алып, тіпті сонда қоныс теуіп, қызмет етіп жүр. Еліміз тәуелсіздігін алғаннан кейін шетелдердегі этностық қазақтардың саны өспесе, кеміген жоқ. Сол үшін де кезінде шетелдегі қазақтарды тарихи отанына қайтару күн тәртібіндегі маңызды шаруаның біріне айналды.
Таным • 04 Қазан, 2024
Ғасыр бұрынғы дала өмірі (АҚШ ғалымының көзімен)
«Мың өліп, мың тірілген» қазақтың тағдыры-талайы туралы әркім өз шамасынша толғады, жазды, айтты. Ал алпауыт елдерде туып-өсіп, өзін ғылымға арнаған тұлғалардың қазақ хақында қалам тербеуі, ізденіс жасап, оны ғылыми айналымға енгізуі, әрине, құптарлық, қуанарлық жайт. Біздің қолымызға түскен Гарвард университетінің мұрағатында сақталған қазақ туралы топтама суреттер сайын даланың төсінде жүрген халқымыздың кей сәттерін еміс-еміс еске салады. Осыдан 97 жыл бұрын, яғни 1927 жылы түсірілген бұл суреттер өткен ғасырдағы қазақтың қаз-қалпындағы бейнесін көрсетіп тұр.
