Фото: shutterstock.com
CoinGecko мәліметінше, 2025 жылғы 10 қарашада криптовалюталардың жалпы нарықтық капитализациясы 3,6 трлн долларды құрап, 2024 жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 31,2% өсті. Бір жыл бұрынгы өсім бірден 90% болған еді.
Бұл кезеңде биткоиннің нарықтағы үлесі 57,6%-ға жетті (өткен жылдың 10 қарашасында – 52,4%).
Соңғы он жылда әлемдік криптонарық энтузиастардың тар шеңберінен жаһандық қаржы феноменіне айналды. Капитализацияның өсуі мен биткоиннің үздіксіз көшбасшылығы жеке инвесторлармен қатар, тұтас мемлекеттердің де назарын аударды. Олар криптовалюталарды өз резервтерінің әлеуетті бөлігі ретінде қарастыра бастады. Әр елдің криптовалюталарды мемлекеттік активтерге қосу тәсілі әртүрлі: біреулері конфискация немесе майнинг арқылы портфель жинаса, басқалары тек шенеуніктердің декларацияларымен немесе пилоттық жобалармен шектеледі.
Қазақстанда криптовалюталарды мемлекеттік активтерге енгізу мәселесі әзірге бастапқы сатыда тұр. Әлемдік трендтер шеңберінде резервтерді әртараптандыруға деген қызығушылықты ескере отырып, сарапшылар суверенді крипторезервтер құру мүмкіндігін талқылап жатыр, бірақ әзірге ресми сатып алу немесе ресми портфель жоқ.
BitcoinTreasuries және Arkham Intelligence жиынтық деректері бойынша, 2025 жылғы қарашада 13 мемлекет криптовалюталарға иелік етеді – тікелей, суверенді қорлар арқылы, мемлекеттік компаниялар немесе мемлекеттік құрылымдармен байланысты тұлғалар арқылы. Бұл елдердің жиынтық биткоин портфелі 645,7 мың монетаны немесе шамамен 58 млрд АҚШ долларын құрайды.
Үздік иеленушілер
АҚШ – әлемдегі алғашқы мемлекеттік крипторезерв иесі, 326,6 мың биткоин ұстайды. Жуырда үкімет қосымша 127 мың биткоинді конфискациялады. Елдің мақсаты – биткоин супердержавасына және әлемдік криптоастанаға айналу.
Қытай – 190 мың биткоин (2020 жылы конфискацияланған). Елде криптовалютамен операциялар ресми түрде тыйым салынғандықтан, бұл активтердің әлі мемлекет қолында екені туралы нақты дерек жоқ.
Маңызды көрсеткіштері бар елдер
Ұлыбритания (61,2 мың BTC). Ұлыбританияда конфискаланған биткоиндерге полиция иелік етеді (жабдық жаңарту, өтемақы төлеу үшін пайдаланылады).
Украина (46,4 мың BTC). Украинада биткоиндер негізінен донаттар арқылы жиналып, шенеуніктердің жеке басқаруында тұр.
Германия тәжірибесі
2024 жылдың басында 50 мың биткоин конфискацияланғанымен, ел оларды бірнеше айдан кейін толықтай сатып жіберді. Бұл Ұлыбритания, Канада, Финляндия, Грузия секілді активтерді ұзақ сақтайтын елдер тәжірибесінен өзгеше.
ОАЭ, Сальвадор және Бутан – стратегиялық иеленушілер
ОАЭ – 6,4 мың BTC (мемлекеттік майнинг компаниялары арқылы). Ел жаһандық криптохаб болуды мақсат етеді.
Сальвадор – 6,4 мыңға жуық BTC. Мұнда биткоин ресми төлем құралы. 2022 жылдан бері ел күн сайын бір биткоин сатып алып отыр. Туризм өсті, аударым комиссиялары азайды, бірақ халықтың негізгі бөлігі әлі де долларды қолданады.
Бутан – 6,2 мың BTC, арзан гидроэнергияға негізделген «жасыл майнинг». Пандемия мен экспорт төмендеуінен кейін мемлекет майнингті ұлттық деңгейде іске қосты. Бұл тәжірибе Қазақстан үшін де өзекті.
Солтүстік Корея (803 BTC) және Венесуэла (240 BTC)
Бұл елдер биткоинді санкциялардан айналып өту үшін, негізінен хакерлік шабуылдар арқылы жинағаны анықталған.
Ресей
1 мыңнан аса биткоин бар, бірақ олар мемлекетке тікелей тиесілі емес – 1,5 мыңнан астам адреске бөлінген, мемлекеттік құрылымдармен байланысы бар тұлғалардың әмияндарында сақталады. Елеулі өсім 2022 жылдың соңынан басталды.
Чехия – Еуропадағы алғашқы ресми қадам
2025 жылғы 13 қарашада Чехия Ұлттық банкі биткоин мен стейблкоиндерден тұратын 1 млн долларлық пилоттық портфель іске қосты. Құжаттама 2025 жылдың қаңтарында басталып, іске қосуға бар-жоғы 10 ай кеткен.
Қазақстан кеш бастағанымен, жүйелі түрде алға жылжып келеді
Қазақстан криптовалютаға иелік ету жағынан артта қалып отыр (13 елде резерв бар), бірақ жүйелі тәсіл бойынша озық. Басқа елдер көбіне конфискацияланған активтерге сүйенсе, Қазақстан реттеуден бастап экожүйе құруға дейін толық инфрақұрылым қалыптастырып жатыр.
2025 жылдың қыркүйегінде Ұлттық банк базасында Мемлекеттік цифрлық активтер қорын құру тапсырмасы берілді. Жоспар бойынша, алғашқы іске қосу – 2026 жылдың бастапқы тұсында. Бұл Чехия тәжірибесіне ұқсас мерзім.
Бүгінде Қазақстан – жаһандық хешрейттің елеулі бөлігін қамтамасыз ететін ірі майнинг елі, бірақ әлі мемлекеттік крипторезерві жоқ. Егер жоспар жүзеге асса, Қазақстан мемлекеттік крипторезервтері бар әлемдегі топ-15 елдің қатарына кіріп, Орталық Азиядағы алғашқы мемлекет болмақ.
