Бертінде жергілікті қолөнер шебері Мұхамедқали Рахалиевтің қолынан өткен қобыздың бет терісі қайта қапталып, басына «Нұрпейіс (Тойған) атадан қалған қобыз. Мұрагерлерге аманат. ХVІІІ ғ.» деген жазу жапсырылыпты.
Көне аспапты өңірде дәстүрлі өнерді насихаттап жүрген әнші, қобызшы Қыдырбек Қиысханұлы ұстап көрген екен: «Екі құлағы қажала-қажала жұқарып қалғандықтан, оңайлықпен күйге келе қоймады. Ысқысы тозған. Тиегін жұқарту керек, ол кәдімгі фанерадан жасалыпты. Әу баста ол да ағаштан жонылған болу керек. Тиегі неғұрлым жұқа болса, аспаптың үні де зорайып шығады. Аспапты ұстағаннан-ақ денем тітіркеніп сала берді. Әлдебір сиқыр қобызды зарлатуға ырық бермеді де, үні шықпай қойды. Бұған дейін Науырзым ауданының Мереке аулындағы Жетібай әулиенің қобызын шалған кезде, керісінше, жеңілдеп қалып едім, мынау зілді болып шықты. Дегенмен аспапты әлі де біраз сөйлету керек», дейді өнерпаз.
Ғасырлар қойнауынан жеткен ескі қобыздың иесі кезінде ел арасында Тойған бақсы атанып кеткен Нұрпейіс Жылгелдіұлы екен. Ол кісі жайлы дерек жоқтың қасы. Белгілісі, Тойған бақсының әкесі Жылгелді ХVІІІ ғасырдың басында Әйет өзенінің бойына Сыр өңірінен қоныс аударып келген.
«Бұл қобызды Жылгелді атамыз сол Сыр елінен алып келіпті. Соған қарағанда, аспаптың тарихы үш ғасырдан асып кетеді. Нұрпейіс атамыз киелі аспаптың көмегімен өз заманында жұртты түрлі ауру-сырқаттан емдеген. Ол кісі қобыз, қылыш, қамшы ұстапты. Осы үшеуімен адам емдеген. Қобыз біздің әулетімізде, қамшы жамағайын туыстарда, ал қылыштың қайда екені белгісіз. Нағашыларымыз осы қалада тұрады. Ол үйден қамшыны көрдік, бірақ нағашыларым бабамның дүниесін қайтарып бергісі жоқ. Тойған бақсы кезінде атақты Марал ишанға шәкірт болып, батасын алған екен. Сол кездегі Ордабай қонысы, қазіргі Қостанайға жұма намазына қатысып, Марал ишанмен иық тірестіріп сапта тұру үшін сонау 130 шақырым жерден жаяу-жалпы келген кезі де болыпты. Сонау Шилі аулынан Қостанайға жетудің өзі қазір де оңай емес», дейді бақсының ұрпағы Асқар Тойғанов.
Қостанай облысы
