Көлік министрі Марат Қарабаев, Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі Жаслан Мәдиев қазіргі жағдай туралы, сондай-ақ Жол активтерінің сапасы ұлттық орталығының басшысы Болатбек Айтбаев, бірқатар өңір әкімдері баяндама жасады.
Көлік министрлігінің мәліметінше, былтыр 12 мың шақырым жолға жөндеу жүргізілген, оның 8 мың шақырымы – республикалық жол, 4 мың шақырымы – жергілікті жол. Марат Қарабаев Премьер-министрге ұзындығы 7 мың шақырымды құрайтын ірі автожол жобалары аяқталғанын, стратегиялық маңызды нысандар: Бұқтырма су қоймасы арқылы өтетін көпір, Шамалған стансасын айналып өтетін жол өтпесі, Түркістан облысында орналасқан еліміздегі алғашқы туннель пайдалануға берілгенін хабарлады. Сондай-ақ Қарағанды – Алматы, Талдықорған – Өскемен, Ақтөбе – Атырау – Астрахан, Қазталов – Жәнібек және Өнеге – Сайқын сияқты негізгі магистралдарда жол жүру қамтамасыз етілді. Өткен жылдың қорытындысы бойынша республикалық жолдардың қалыпты жағдайы 93%-ға, жергілікті жолдар жағдайы 89%-ға жеткені атап өтілді.
Мемлекет басшысының жолдарды жыл сайын жаңарту жөніндегі тапсырмасына сәйкес 2025 жылға 9,5 мың км жолға жұмыс жүргізу жоспарланған. Сондай-ақ Ақтөбе –Ұлғайсын, Қарағанды – Жезқазған, Атырау – Доссор, Қызылорда – Сексеуіл, Сарыағаш, Қызылорда, Петропавл, Рудный, Шымкент және Түркістан қалаларын айналып өту жобаларын іске қосу мен 2,5 мың шақырымға жөндеу жұмысын жүргізу көзделген.
Инфографиканы жасаған – Амангелді Қияс, «ЕQ»
«Биыл жалпы ұзындығы 13 мың км жолды жөндеу жоспарланды. Оның қатарында 9 мың 500 км-і қаржымен қамтамасыз етілген, 3 мың 600 шақырымына қажетті құжаттар дайын, қаржыландыру мәселесі пысықталып жатыр. Жаңа жобалар бойынша құрылыс маусымы басталғанға дейін мердігерлерді анықтау үшін конкурстық рәсімдер жүргізілуде. Бұйыртса, осы жылы республикалық жолдардың 94, жергілікті жолдардың 91 пайызы нормативтік жағдайға жеткізіледі», деді М.Қарабаев.
Жолдағы үлкен істің бірі – отандық мердігерлерге қолдау көрсету. Яғни жобаның орындаушысын анықтау барысында отандық немесе Қазақстанның шетелдік компаниялармен бірлескен консорциумдарына басымдық беріледі. Бұл отандық компаниялардың одан әрі тұрақты дамуына ықпалын тигізеді. Бұл мәселе Халықаралық қаржы институттарымен толық келісілді.
Жолды нормативті күтіп ұстаудың бір бөлігі қаржыландыруды қамтамасыз ету мәселесі. Бюджетке түсетін жүктемені азайту мен өзін-өзі ақтау мақсатында реконструкция және жөндеу жұмыстары аяқталған учаскелерде «ақылы» мәртебесін кезең-кезеңімен енгізу жалғасып отыр. Қазір республика бойынша ұзындығы 3 мың 200 км ақылы жол жүйесі жұмыс істейді.
Былтыр ақылы жолдан түскен түсім 48 млрд теңгені құрады. Биыл қосымша 4 мың км ақылы учаскелер енгізіледі. Олардан келетін түсім көлемі биыл 60 млрд, ал келесі жылы 100 млрд теңгеге дейін жетеді. Бұл ретте осы ақылы жолдардан түскен қаражаттың бір бөлігін құрылыс жұмыстарына алынған қарыздардың пайыздық мөлшерлемені өтеуге жұмсау мәселесі қарастырылып жатыр.
Ұзындығы 70 мың км болатын жергілікті жолдарда да ауқымды жұмыс атқарылып жатыр. 2023 жылы басталған жалпы сипаттағы трансферттер шеңберінде жол жөндеуді қаржыландырудың оң ықпалын айтқан жөн. Соның нәтижесінде нормативті жағдайдағы жолдардың үлесі 4%-ға артты. Бұған қоса, әкімдіктер тарапынан да паритетті қаржыландыру көлемінің артуы байқалады. Нақтырақ айтқанда, биыл әкімдіктер жол құрылыс жұмыстарына 191 млрд теңге бөліп отыр. Нәтижесінде, осы жылы 4 мың 200 км жолға жөндеу жүргізіледі.
Жол активтерінің сапасы ұлттық орталығының басшысы Болатбек Айтбаев Үкімет отырысында 2024 жылы республикалық желі нысандарын сараптамамен қамту 100%-ға, жергілікті желі бойынша 99%-ға жеткенін хабарлады. Жол құрылысы сапасын бағалау бойынша жүргізілген жұмыстың нәтижесінде мердігер компаниялар өз қаражаты есебінен жалпы сомасы 3,9 млрд теңгеге түрлі жұмысты қайтадан жасады. Биыл нысандарды 100% сараптамадан өткізу мен жол-құрылыс материалдарының 10 мың үлгісіне сынақ жүргізу жоспарланып отыр.
Жасанды интеллект технологияларын енгізу бойынша автожолдарды диагностикалау бойынша жұмыс белсенді жүргізілуде, автоматтандырылған бақылау мен электрондық көлік құжаттарына көшу ауқымды түрде жүзеге асырылып жатыр.
Үкімет басшысы жол саласы әлеуетін арттыру жөніндегі жұмысты жандандыру қажет екенін атап көрсетті.
«Мемлекет басшысы Үкіметтің кеңейтілген отырысында инфрақұрылымды дамыту ісін жаңа деңгейге көтеру, оның қатарында көлік-логистика саласына баса мән беру қажеттігін айтты. Өткен жылдың қорытындысы бойынша жақсы нәтижелер бар, бірақ қарқынды арттыра түсу қажет. Қазақстанның Орталық Азиядағы негізгі транзиттік хаб ретіндегі позициясын нығайтуға бағытталған жаңа жобаларды дайындауға кірісу керек», деді О.Бектенов.
Автожол жобаларын уақтылы қаржыландырудың және осы мақсаттарға арналған жер учаскелерін резервке қоюдың маңызы туралы айтты. Премьер-министр өңір әкімдіктерінің алдына тиісті міндет қойды. Резервке қойылған жерлерді беруге мораторий енгізу, олардың нысаналы мақсатын өзгертуді тапсырды. Өнеркәсіп министрлігі әкімдіктермен бірлесіп, автожол жобаларына тартылған карьерлердің құжаттарын рәсімдеуі қажет. Көлік министрлігі жол салуға қажетті жерлерді мемлекет қажеті үшін жедел сатып алуды заңнамалық реттеу мәселесін пысықтауға тиіс.
Премьер-министр жергілікті жолдар желісін дамытуға баса назар аударды. Батыс Қазақстан, Солтүстік Қазақстан және Абай облыстарында жергілікті бюджеттен қаржыландыру көлемі жеткіліксіз болып отырғанына назар аударды. Өңір әкімдеріне құрылыс және реконструкциялау технологияларын сақтау, сондай-ақ жобаларды іске асыру мерзімі мәселесін бақылауға алуды тапсырды.
Отырыста Премьер-министр бірқатар тапсырма берді, оның ішінде Көлік министрлігіне осы жылдың сәуір айынан бастап «Қарағанды – Жезқазған», «Ақтөбе – Ұлғайсын» жолдары және «Сарыағаш қаласы айналма жолын» салу жұмыстарына кірісуді, сонымен қатар әкімдіктермен бірлесіп, барлық жолдардың жағдайына қатаң бақылау жасап, ақауларды уақтылы жойып отыруды қамтамасыз етуді, Ауыр жүк көліктерінің салмағын өлшейтін автоматтандырылған жүйелерді орнату жұмыстарын жеделдетуді тапсырды. Бұған қоса Ішкі істер, Төтенше жағдайлар, Цифрландыру, Мәдениет және ақпарат министрліктерімен бірлесіп, жаппай жол апаттарының алдын алу үшін нақты алгоритмдер енгізілуге тиіс. Көлік және Цифрлық даму министрліктері республикалық, жергілікті және қалалық жолдардың жағдайына мониторинг жүргізу үшін жылдың соңына дейін «Е-жолдар» цифрлық платформасын қанатқақты режімде іске қосуды қамтамасыз етуі керек. Сондай-ақ аталған екі министрлік нарықтағы барлық цифрлық қызметтерге тексеру жүргізіп, олардың көлік-логистика саласына белсенді енгізілуін іске асыруы қажет.
