Ашық қоғам болған соң, әртүрлі пікір қалыптасатыны заңдылық. Бүгінде отандық медицинаның әлеуетіне сенім артпайтындар да табылады. Жеке емханада қаралғанды дұрыс көретіндер көбейді. Шет елдерге барып, күрделі операция жасататын отандастар да бар. Ол операцияға елдегі дәрігерлердің әлеуеті жетпесе мейлі дейсің. Әрине, қайда барып, емделем десе де өз еркі. Әйткенмен, отандық медицинаның әлеуеті жылдан-жылға артып жатқанда, осындай қоғамдық пікірлерге кейде келіскің келмейді. Шетелге қонаққа, емделуге барғандар сақтандыру пакетінсіз медициналық көмекке жүгіну қып-қызыл қаражат екенін айтады. Бізде күрделі операциялардың құны жоғары болғанымен салыстырмалы түрде кейбір дамыған елдерге қарағанда әлдеқайда арзан. Ал ел азаматтары квота арқылы күрделі операцияларды тегін жасатады. Қиын, күрделі операцияларға МӘМС жүйесінен бөлініп жатқан қаржы қомақты. Біздегі медициналық сақтандырудың тағы бір артықшылығы, қордың қаражаты ортақ. Салымшылардың бүгін салған қаражаты ертең жаны қысылған өзге азаматқа, тек арғы күні ғана өзіне тиеді.
МӘМС жүйесінен кейін, отандық медицинадағы көп өзгеріске куә болдық. Соның бірі – «Бізге келген шетелдіктер сақтандыруға жарна аудармаса қайтеді» деген сауал. Бұл былай екен, елге сапарлаған кез келген шетел азаматына төңірегіне қауіп төндіретін ауру диагнозы қойылса, оған медициналық көмек көрсетіледі. Сол секілді тосын жағдай, жазатайым оқиғаға ұрынып, жарақат алған болса да дәрігерлер далада қалдырмайды. Әйелдер жүктілік кезіндегі шұғыл жағдайларда жедел медициналық көмекті алаңсыз шақыра алады. Медициналық көмектің түрлері мен көлемі Денсаулық сақтау министрлігінің бұйрығымен бекітілген. Жоғарыда аталған жазатайым жағдайларда емнің қаражаты тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде төленеді.
2000 жылғы 29 ақпанда ТМД елдерінің азаматтарына медициналық көмек көрсету туралы келісім бекітілген. Бүгінде ЕАЭО елдерінің (Ресей, Беларусь, Армения және Қырғызстан) азаматтары және олардың отбасы мүшелері жоғарыда аталған шұғыл көмектерден бөлек, МӘМС жүйесінде сақтандырылған мәртебесін алып, медициналық көмекке жүгіне алады. Ол үшін шетелдіктер ерікті медициналық сақтандыру шарты қажет екенін білу қажет. Шетел азаматы келісімшартты қолына алған соң, емханаға тіркеле алады. Егер еңбек мигрантының отбасы мүшелері жұмысқа орналаспаса, онда олар дербес төлеуші ретінде МӘМС-ке жарна аударуға тиіс. Ал балалар, жұмыс істемейтін жүкті әйелдер, мүгедектігі бар азаматтар, студенттер жеңілдік санатына кіріп, мемлекет есебінен сақтандырылуы мүмкін. Қазақстанда тұруға ықтиярхаты бар шетелдіктер де медициналық көмекті Қазақстан азаматымен теңдей алады. Ірі компаниялар жұмысшыларының денсаулығын сақтандырады. Бір сөзбен айтқанда елге ұзақмерзімге келген шетелдіктер медициналық көмектің толық көлемін алу үшін алдымен құжаттарын түгендеп, сосын ай сайын жарнасын төлеп отыруға тиіс.
Шетел тәжірибесіне үңілсек, медицинасы көп елден көш ілгері Оңтүстік Кореяда медициналық сақтандыру жүйесі 1977 жылдан беріге дейін талай мәрте жаңарып, жүйе барынша ықшамдалды, реттелді. Есесіне, қазір Кореяда тұратын азаматтардың барлығы дерлік медициналық сақтандырудың игілігін көріп отыр. Онда медициналық көмек өзге елдерге қарағанда қолжетімді. Корейлер жалақысының шамамен 6% көлеміндегі үлесін медициналық сақтандыруға аударып отырады екен. Мұнда төлемнің 50% қызметкер жалақысынан төлесе, қалған бөлігін жұмыс беруші мекеме аударады. Сақтандыру пакетінде стоматология, созылмалы ауруларды емдеу, УДЗ, МРТ, КТ зерттеулері қарастырылмаған. Ол шығынды науқас өз қалтасынан төлейді. Әрбір кәріс азаматы жылына бір рет тегін медициналық тексеруден өтуге міндетті. Мұны елемегендер сақтандыру шартынан қағылады. Елге енді көшіп келген шетелдіктер 6 айдан кейін ғана мемлекеттік медициналық сақтандыруға қол жеткізеді. Ол үшін шетел азаматы қажетті құжатты жинап, жұмыс орнына тапсырса, әрі қарай кез келген емханаға тіркеле алады. Аңғарсаңыздар, Кореядағы кейбір ақылы зерттеулер бізде МӘМС арқылы тегін жүргізіледі.
Басқа-басқа АҚШ-қа барғандар медициналық қызметке жүгінудің қиындығын айтады. Медициналық қызметтің құны қымбат. Ол аздай жедел жәрдемге де ақша төлейсіз. Медициналық сақтандыруы жоқ азамат медициналық көмекке жүгіну үшін біршама шығындалуына тура келеді. Америкалықтардың 49%-ы жұмыс беруші арқылы сақтандырылса, қалған бөлігі мемлекеттік бағдарламалар арқылы медициналық көмекті пайдаланады екен. Жалпы, АҚШ азаматтары медициналық сақтандырудың 4 санаты бойынша өзіне қолайлысын таңдайды. Сақтандырусыз жедел жәрдем шақыру құны 200 доллардан басталады. Сонымен қатар сақтандыруы жоқ азаматтар шұғыл медициналық көмек көрсету мекемелеріне, оның ішінде тегін емханалар мен денсаулық сақтау орталықтарына немесе арзан жоспарлы медициналық қызметтерді ұсынатын жергілікті әлеуметтік қамсыздандыру орталықтарына жүгіне алады. Денсаулық сақтау саласында біршама жетістікке жеткен Германияда, тағысын-тағы көптеген елде солай, медициналық сақтандырусыз емханаға қаралу қалтаға әжептәуір салмақ салады. Медициналық сақтандыру жүйесіне кеше-бүгін көшіп жатқан көршілес Қырғызстан, Өзбекстан елдері де денсаулық сақтау саласының сапасын арттыруға ниетті екенін байқатты.
Қай елді мысал етсек те, барлығы міндетті медициналық сақтандыру жүйесіне көшу арқылы тұрғындардың денсаулығын нығайтып, халықтың орташа жасын ұлғайтуға ұмтылады. Бізде осы жолда аянып қалмайтын білікті, тәжірибелі дәрігерлер баршылық. Оның ізіне ілескен жас буынның да аяқалысы жаман емес. Шетелде қыруар ақша қажет ететін операциялардың көбін қазір өзіміздің белгілі дәрігерлер тәп-тәуір жасап жатыр. Түсінсек, мұнда мемлекеттің, МӘМС-тің үлесі бар.
