Суретті түсірген – Ерлан ОМАР, «EQ»
Нақты айтсақ, өткен оқу жылында мектептерде «Біртұтас тәрбие» бағдарламасы енгізілді. Барлық өңірде балаларға арналған Психологиялық қолдау орталығы ашылды. Биыл Ұлттық құрылтайдың Бурабайда болған төртінші отырысында Мемлекет басшысы тәрбие жұмысы әртүрлі құжатпен реттелетіндіктен, шашыраңқылыққа жол берілгендігін сынай келіп, біртұтас бағдарлама қабылдауды тапсырған еді. Осы тапсырмаға сәйкес «Адал азамат» біртұтас тәрбие бағдарламасы әзірленіп, биылғы оқу жылында мемлекеттік және жекеменшік мектептердің барлығында жүзеге асырыла бастады. Ол Президент ұсынған «Адал азамат – адал еңбек – адал табыс» идеологиялық қағидасымен үндес. Жобаны үйлестіруші – Ыбырай Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясының мәлімдеуінше, тәрбие жүйесі жалпыұлттық құндылықтарға негізделіп, мектеп, ата-ана және қоғам арасындағы байланысты нығайтуға бағытталған. Бағдарламаны жүзеге асыру алғаш рет жекеменшік мектептерге де міндеттелгені тәрбие жұмысының ел көлемінде бірыңғай стандартпен жүргізілуіне әрі барлық оқушы үшін тең орта қалыптастыруға мүмкіндік береді. Мектептердегі тәрбие ісі мемлекеттік органдармен, құқық қорғау, денсаулық сақтау, ішкі саясат саласындағы құрылымдармен тығыз байланыста жүргізіледі. Ай сайын белгіленген арнайы тақырыптар сабақ пен сыныптан тыс іс-шараларды бір-бірімен сабақтастырады. Әділдік, еңбекқорлық, патриотизм сынды құндылықтар оқу үдерісінің өзегіне айналып отыр. Мектеп қызметіне «Өнегелі 15 минут», күй әуенімен қоңырау соғу, ұлттық ойындар секілді жаңа форматтар енгізілді. Сондай-ақ
әрбір оқушының мектептен тыс өмірлік тәжірибесін байытуға да ерекше көңіл бөлу көзделген. Бұған дейінгі «Біртұтас тәрбие» бағдарламасы аясында «Қамқор» (экология және волонтерлік), «Еңбегі адал жас өрен» (еңбекке баулу және мамандыққа бағдар), «Smart Bala» (IT және инновациялық ойлауды қолдау), «Шабыт» (өнер мен мәдениет арқылы рухани даму), «Ұшқыр ой алаңы» (пікірсайыс пен зияткерлік ойындар), «Балалар кітапханасы» (оқу сауаттылығы мен кітап мәдениетін дамыту) секілді 6 ірі жоба жүзеге асырылған еді. Қазір солармен қатар, құқықбұзушылық пен балалар арасындағы қауіптің алдын алуға бағытталған «Цифрлық әлемде қауіпсіз қадам», «Буллингтен қорған!», «Қауіпсіз қоғам» жобалары қолға алынды. Әрине, ұрпақ тәрбиесіне осындай бетбұрысты бекемдей түсейік десек, әлі де ойланарлық жайлар бар.
Жуырда елордаға жақын орналасқан Қосшы қаласында тұратын белгілі кино және театр актері Нартай Сауданбекұлы әлеуметтік желіде: «Кейінгі кезде кенже қызымның оқуы қатты алаңдата бастады. Тілінің орысшасы басым. Көп қазақы сөзді ұға қоймайды. Сыныптастары «шалақазақ» деп мазақтап, қысым да көрсетеді екен. Содан болар, мектепке баруға еш құлқы жоқ. Барған күннің өзінде үйге тезірек қайтқысы келіп тұрады. «Мен ауырып отырмын, мұғалімнен сұрап алыңызшы», деген күндері, сабақтан кетіп қалған кездері аз болған жоқ. Ойлана келе мектебін ауыстыру керек деп шештік. «Қазақша оқи беремін», деді қызым. Сол кезде елордадағы «Qazbilim» ұлттық лицейі жайлы жақсы пікір естідім. Сөйтіп, қызымыз жетінші сыныпты жаңа оқу ордасынан бастады. Міне, үшінші айды тәмамдап жатыр. Дән ризамыз. Таңертең тұруы қиын қызымыз қазір таңғы сағат 6-да оянады. Себебі Қосшыдан Астанадағы лицейге дейін – 1 сағаттық жол. Сабаққа кешіккісі келмейді. Домбыра да үйреніп, қазір екі-үш күйді меңгеріп қалған жайы бар. Қазақшасы да түзеліп келеді. Ең бастысы, бұрынғы мектебі мен сыныбы туралы теріс пікір айтып отыратын қызымыз қазір: «Жаңа мектебім ұнайды», дейді.
Бұл лицейдің тағы бір жақсы жағы – оқушылар мен мұғалімдер арасындағы байланыс басқаша. Баланы оқытып қана қоймай, үлкен һәм күрделі өмірге бейімдеп, ұлттық құндылықты мол сіңірген тұлға болып шығуына атсалысатын білім ордасы болып көрінді маған», деп жазды. Демек, «Qazbilim» ұлттық лицейі сияқты ұлттық тәрбиеге баса ден қойған білім ұйымдарының оң тәжірибесін кеңінен тарату қажет.
Ортаға салар тағы бір ой – халқымыздың «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілерсің», деген даналық сөзін де жете ескерген жөн. Себебі кез келген бала үшін отбасы тәрбиесінің, ата-ана өнегесінің маңызы зор. Бір мысал: кеңес заманында әкесі саудамен айналысатын жұмысшылар кооперативін басқарғандықтан, молшылықта өскен ерке-тотай танысым ақшаға, дүние-мүлікке өте құмар еді. Кейін зоотехник мамандығын алып, қызмет қуып, байлық жинады. Ақыры аудан әкімі болып тұрған кезінде пара алып ұсталып, бірнеше жылын темір тордың арғы жағында өткізді. Сол кісінің ұлы да оңай баю жолына түсіп, ұйымдасқан қылмыстық топтың мүшесі болды. Құқық қорғау органдарынан бой тасалап жүріп, Астанадағы әкесінің жеке үйіне келіп тығылған екен. Оның ізіне түскен криминалдық полиция қызметкерлері арнайы мақсаттағы бөлімше жауынгерлерімен бірге үйді қоршауға алып, қарсыласпай берілуін талап еткен. Істің насырға шабатынын түсінген әкесі қылмыскер ұлын қолынан жетелеп әкеліп, полицейлерге тапсыруға мәжбүр болыпты. Баласын дүниеқоңыз қылып тәрбиелегеніне қатты өкінді ме екен, кім білсін, сол танысым арада бірер ай өткенде миына қан құйылып, өмірден мезгілсіз озды...
Осы орайда ертеректе Петропавл қаласындағы Сафуан Шаймерденов атындағы қазақ классикалық гимназиясында көрнекті жазушының «Бір таба нан» әңгімесі бойынша өткізілген оқырмандар конференциясына қатысқаным есімнен кетпейді. Оқушылар аталған шығарманы оқып керемет әсерленіп, өз пікірлерін тебірене ортаға салған еді. Мұндай шығармалардың тәрбиелік маңызы зор екендігі сөзсіз.
Өз басым әкем ерте қайтыс болып, бала кезімде жетімдіктің тақсыретін тартып өстім. Әсіресе жоқшылық қолымды байлап-матап, қатты қиналған кездерім болды. Сонда тұрмыс тауқыметінен құтылып, байлықта шалқып өмір сүрем деп армандадым. Бірақ әуелі Джек Лондонның «Мартин Иден» романын, одан кейін Оралхан Бөкей мен Дулат Исабековтің шығармаларын қызыға оқыған соң өмірге көзқарасым күрт өзгеріп, рухани байлықты материалдық байлықтан жоғары қойдым. Сол себепті адалдық пен әділдік жаршысы – журналист мамандығын таңдадым. Өз таңдауыма өкінген емеспін. «Кітап – адамның ең жақсы досы», деген сөз рас.
Өкінішке қарай, ұзақ жыл бойы ұрпақ тәліміне онша көңіл бөлінбей, рухани құндылықтар құлдырап, ақшаға, дүние-байлыққа табынудың салдарынан сыбайлас жемқорлық індетке айналған қоғамымызда мұндай мысал аз емес. Сондықтан да мектептердегі сынып жетекшілері қарамақтарындағы шәкірттерін қандай құндылықтар қызықтыратынына, оларға ата-аналары қандай тәрбие беріп жүргеніне мұқият назар аударса, құба-құп. Материалдық игіліктерге басымдық берілген отбасыларда тәрбиеленіп жүрген балалардың бойына рухани құндылықтарды дарыту жолдарын іздестірсе, игі. Сондай жолдың бірі – оқушыларға көркем әдебиетті оқыту. Бұл ретте Мемлекет басшысының: «Ашығын айтсақ, интернетті талғамсыз пайдалану бала тәрбиесіне теріс ықпал етіп жатыр. Бұл, өкінішке қарай, ақиқат. Балалар түгілі, ата-аналар да әлеуметтік желідегі мағынасыз контентке тым әуес. Біз, ең алдымен, жастарды кітап оқуға баулуымыз керек. Сонда жаппай кітап оқитын ұлтқа айналамыз. Шын мәнінде, озық ойлы ұлт болудың ең төте жолы – кітап оқу. Сондықтан кітап оқу мәдениетін қоғамда барынша орнықтыруымыз керек», деген пікірі кімді болсын ойландыруға тиіс.
