ChatGPT әдебиетке әсер ете ме?

Артур Вайгандт:

ЖИ арқылы оператор режиссерге айналды

Мен жасанды интеллект пайда болғанда, оған қызығушылықпен әрі күмәнмен қарадым. Бұл маған тым көп уәде беретін, бірақ істегені шамалы жас көмекшімен кездескендей әсер қалдырды. Алайда қателесіппін. Ол мені таңғалдырды. Бұл жай ғана құрал емес, басқа әлеммен әңгімелесуге жаңа мүмкіндік екен. Уақыт өте келе, ЖИ құ­ралдан да артық нәрсеге айналады. Қа­лай десек те, бұрынғы бұлыңғыр сезім оның көмегімен кенеттен айқын бей­неге айналды. Бұл менің қолмен бас­қары­ла­тын ескі фотоаппаратымды заманауи объективке айырбастағандай әсер бер­ді. Бір сәтте көлеңкелер айқындалып, түс­тер қанық бола түскен сияқты. Бұрын бай­қалмай кеткен ұсақ бөлшектер енді көзге көріне бастады. Осы тұрғыда камера ұстаған оператордай әлемге объектив арқылы қарадым. Мен сол арқылы қайталанбас сәттерді ұстап қалуға тырыс­тым: жаңбырлы көшедегі жүргіншілердің көлеңкелері көзден ғайып болған ойлардай сезілетін; ешкім отырғысы келмей­тін ескі парктегі жарығы бар ағаш орын­дық; қарапайым көрінгенімен, ішкі драмасы мол пойыздағы әңгіме. Осындай бейнелер мен үшін ерекше сиқырға ие – басқалар байқамайтын тыныш те­рең­дік сыйлары да анық. Біз, жазушылар, осындай бөлшектерді жинаймыз – көрінбейтінді көрінетін етіп, олардан оқиғалар құраймыз.

Көз алдымызда ЖИ арқылы оператор режиссерге айналды. Бұл маған жаңа перс­пективалар ашқан камера құралы немесе өзім зерттей алмаған мүмкіндіктерді ұсынған виртуалды кеңістік болды. Ол менің ойларымдағы кей сәтсіздіктерді реттеуге көмектесті, бұрын-соңды ойы­ма келмеген көріністерді ұсынды, қия­лымнан тыс жолдарды көрсетті. Бірде мен бір сөйлемді дұрыс жеткізе алмай қиналдым. ЖИ маған дәл жеткізгім келген ойды тап басқан сөз тіркесін жазып берді. Тағы бірде, ол көріністі қайта құрылымдауға көмектесіп, оны тың дүниеге айналдырды.

ЖИ мені түпкі ойымнан айырған жоқ. Керісінше, ол менің қаншалықты тереңдей алатынымды көрсетті. Айнаның алдындағы өзіме жақындағандай бола түстім. ЖИ құралын пайдалануда үнемі менің көзқарасым, адам жанына деген түсінігім сақталатынына сендім. Бәлкім, ChatGPT-дің нағыз күші осында шығар: ол бізді өзімізден алыстатпайды, керісінше жақындатады.

Моан Шалабия:

Мұнда нағыз сезім жоқ

Шығармашылық – әдебиеттегі негізгі адами элемент болып қала береді. Сондықтан жасанды интеллект нағыз оймен жұмыс істейтін жазушылардың орнын алмастыра алмайды. Жазушылар өз шығармаларында әлемді өзіндік тұрғыдан көрсетіп, өмірлік тәжірибесін және көркемдік сезімталдығын жеткізеді. Шығармашылық тек сөздер мен грамматиканы меңгерумен, әдеби жанрлардың құрылымдары мен түсініктерін игерумен шектелмейді. Сондай-ақ ол сезімді жет­кізу, ойдан шығарылған және шына­йы кейіпкерлер жасау, түрлі тақырыптар мен жанрларды зерттеу қабілетін қам­тиды. Қаламгерлер өз мәдениетінен, кейіпкерлерінің өмірінен, сенімдері мен армандарынан шабыт алатыны сөзсіз. Оқырман жүрегіне жете­тін шығармалар үлкен ой мен терең ша­быттан туады. Ал бұл қасиетті ЖИ орындай алмайды.

Әдебиет – жазушылардың өз аудиториясымен байланыс орнату құралы болып келе жатқанына сан ғасыр өтті. Олар өз идеяларын, шығармашылық түйсігін, өмірлік тәжірибесін оқырмандарымен бөліседі. Латын Америкасы әдебиетін мысалға алсақ, автор мен оқырман ара­сындағы эмпатия шығарманың мәнін арттырып, оны белгілі бір толық контекске айналдырады. Ал ЖИ-дің осындай байланыс орнатуға қабілеті жете бермейді. Сондықтан оның туындылары оқырман үшін әсерсіз әрі мағынасыз болуы мүмкін.

Таза шығармашылық ақын-жазу­шы­лардың ішкі әлемімен ғана емес, соны­мен қатар олардың өз ортасы және әріп­тестерімен өзара әрекеттесуіне де байла­нысты. Жасанды интеллект әдеби шығар­машылық саласында керемет жетіс­тік­терге жеткенімен, ол жазушының ойын дәл тауып қағазға түсіре алмайды. Шы­ғар­машылық, эмоция және адами сезім­талдық – әде­биеттің маңызды элементтері болып қала береді. Сондықтан жазушылар әдеби әлемде мәңгілік өз рөлін атқара бермек. Дегенмен, ЖИ жазушыларға өз еңбектерін дамыту мен жетілдіруге кө­мек­тесетін құнды құрал бола алады. Мұн­дағы маңыздысы – тепе-теңдік сақтап, жасан­ды интеллектіні адами шығармашылық­қа қауіп ретінде емес, оны толықтыратын мүмкіндік ретінде қарастыру.

Сао Шүй:

ChatGPT – сезімсіз робот

Қытайдағы көптеген жазушы Chat­GPT-ді қолдануға тырысып жатыр. Мен де осы технологияға қызығушылық танытып, ChatGPT-ге «Ұлы қайғы биі» ат­ты­ поэма жазуды сұрадым. Ол маған өз нұс­­­қасын ұсынды. Оның дайындап берген нұс­­қасы құрылымдалған, метафораларды пай­даланғанын білдім. Тілі механикалық және поэтикалық тереңдіктен жұрдай болып шықты. «Қайғыны күшке айналды­ру» тақырыбындағы бірсарынды мәтін ре­тін­де көрінеді. Салыстырсақ, айырмашы­лық айқын көрініп тұр. ChatGPT жаса­ған өлеңдер құрылымдық жағынан өлең­ге ұқсағанымен, бірақ олар адам жаны­ның тереңдігінен қара жаяу болып шық­ты. Поэтикалық тәсіл мен тақырып жағы­нан алғанда, ChatGPT – сезімсіз робот, ал нағыз жазушы шығармаларын жүрекпен жазады.

Мен әдетте поэзия, эссе, сондай-ақ роман және сценарий жазамын. Бірде маған бір режиссер «Мен қар барысы ханзадасымын» деген әңгіме мазмұнын жіберді. Оны оқып отырып тек жасанды интеллект жасаған стандартты сюжет екенін түсіндім. Сұрастыра келе, шынымен ChatGPT арқылы жазылғанын білдім. Дегенмен, ChatGPT аударма жасау кезінде өте пайдалы екенін байқадым, себебі ол сөздіктерді ақтаруға кететін уақыт­ты үнемдейді. Бірақ мәтінді толыққан­ды жеткізу үшін міндетті түрде түзету­лер енгізу қажет.

Зәуре Төрехан:

Пайдасы зор көмекші

ChatGPT-дің мүмкіндіктері зор еке­ні, оны әркім өз білгенінше қолданып жүр­гені бәрімізге мәлім. Оның пайда бол­ғанына небәрі екі жылдан асса да, осы уақыт­ аралығында қарқынды дамып кет­ті. ChatGPT қолдану әзірге заңмен шек­телмеген, сондықтан тұтынушы­лар барлық мүмкіндігін көргісі келетіні түсінікті. Мәселен, кейбіреулер қиын ғылыми мәселелерді шешуге қолданса, басқа біреулер жақын байланыс құрып, өзінің сүйіктісі ретінде қабылдайты­нын ашып айтты. Ал әдебиет саласында ChatGPT қалай қолданылып жүргені әзірге белгісіз, жуық арада ЖИ көмегімен жазылған ірі, көлемді шығармалардың пайда болатынына да сенуге болады. Алайда оның жазуында адамға тән жан, сезім, ерекше магия болмайды деп ойлаймын, оның жазуы роботтыкіндей. Кітапты оқығанда сол кітапты жазған жазушымен тілдескендей боласың, сол жазушының жанымен жанасқандай сезім пайда болады. Ал ChatGPT ондай әсер бере ала ма? Оның жаны, санасы бар ма? Бұл үлкен күмән тудыратын сұрақтар.

Өз басым ChatGPT-ті анда-санда керек болғанда қолданамын, мәселен бұ­рындары гуглдан іздеуші едім, қазір қандай да бір сала бойынша сұрақтарым болса, ChatGPT-ге қоямын, өзімді Star Trek сериалындағы кейіпкерлер сияқты сезінемін. Артықшылығы, бұл уақытыңды үнемдейді, қойған сұрағыңа нақты жа­уап береді. Ал кемшілігі, оның жауабына кейде күмәнмен қарап, дәстүрлі іздеуші құралдар арқылы тексеріп отыруға тура келеді. ChatGPT өте пайдалы көмекші және пайда болғанына қуанамын, себебі ол бізді жаңа заманға, ғарышты игеру уақытына жақындатады деп ойлаймын. Beacon 23 деген сериалға айналған Хью Хауидің қысқа әңгімелер сериясында ЖИ адамға жақсы көмекші ретінде көрсетілген, алайда онымен қарым-қатынасты адамның өзі орнатады және соған қарай ЖИ-дің де адамға қызметі өзгереді. Осындай жеке-меншік көмекшілер жақын болашақта бәрімізде болады деп ойлаймын, себебі біз қазір төртінші өнеркәсіптік төңкерісті бастан кешіріп жатырмыз. Ол біздің әлемімізді адам танымастай өзгертетіні белгілі, бірақ өзгерістер қандай жағдайға әкелетінін ешкім де білмейді, әліптің артын бағайық.

Ұлықбек Өмекеев:

Қырғыз тілі бұл салада ауқымды емес

ЖИ басқа тілдердегі ақпаратты бізге жеткізуде өзінің белсенділігін көрсетіп жатыр. Әрине, ChatGPT эмоционалды интеллектіні алмастыра алмайды. Адамның ақыл-ойы мен жадын қайта­лай алатын бұл «ғажайып» платформа адам өзі жазғандай әсер бермейтіні де рас. Кісінің махаббатын, тілегі мен арманын аша алмайды. Қырғызстан­дағы жазушылардың көпшілігі, әсіресе ­жас­тар ChatGPT платформасымен таныс болғанымен, оны пайдаланатын­дар аз. ChatGPT арқылы поэзия немесе проза жазған бірде-бір ақын­ды немесе жазушыны кездестірмедім. Өйткені қырғыз тілінде шығармалар жазғанда, ондағы қор әзірше өте әлсіз. Мұ­ның бірінші себебі, жоғарыда айтып өт­кенімдей, қаламгердің жүрек қала­уын жеткізу жағы кемшін, екінші себеп – қырғыз тілінің ғаламторда ағыл­шын, орыс тілдеріндегідей кең таралмаған­­­дығы. Білікті және шығармашылықты түсі­­не­тін жазушылар бұл «жаңалықты» ешқа­­шан пайдаланбайтынына сенемін. Жа­сан­ды интеллектіні поэзияда, прозада және драматургияда қолдану Қырғызстан­да әлі кең ауқымда емес. Бұл үрдіс бола­шақта ChatGPT мүмкіндіктері кеңейген ­кезде қолданылуы мүмкін.

Дайындаған –

Дүйсенәлі ӘЛІМАҚЫН,

«Egemen Qazaqstan»