Бала кезімізде басқалар сияқты мен де Бердібек Соқпақбаевтың Қожасына тәнті болдым. Оқуда озат, спортқа бейім, мейірімді, намысшыл... Әттең, Жанар айтқандай, «Оның тұзы жеңіл. Әйтпесе, сонша бұзақы емес. Қаншама тырысып тыныш жүрейін десе де, кейде байқамай қалады». Соқпақбаевтың атақты кейіпкерінің сол қасиеттерін өз бойымыздан сезуші едік. Соған әлі күнге тәнтіміз.
Бертініректе «Қожа – қазақтың жиынтық образы, осы жердің, елдің қожайыны, жазушы соны меңзеген» деген пайымдар пайда болды. Рас шығар, көңілге қонымды, қисыны келіп тұр. Бірақ «Біз қожамыз бұл елге» деп іштей марқайғаныңмен, қазақтың қазіргі кейпі мен кейбір қылығына қарап, қорашсынып қаласың.
Сөз басында айтқанымыздай, маған кейінгі уақытта сорайған Сұлтан жылыұшырап жүр. Әрекетінде берекет аздау болғанымен, бір керемет тартымдылық бар сияқты. Басында қазақы қалпақ, аяғында «генеральский» етік, астында ат...
Сөзі ше? Сөзі мірдің оғындай ғой. Қалжыңды да қатырады, ұйқасты да өлтіреді. «Жасай берсін Жұмағұл», «Сұлтанмен жүрсең өлмейсің», «Жалғанды жалпағынан басқан баукеспе болам!» репликалары әр қазақтың аузында жүр емес пе?
Әлем әдебиетінің классигі Марк Твеннің Гекльбери Финн деген кейіпкері бар емес пе? Біздің Сұлтан сол Гек сияқты: кір-қожалақ, ашқұрсақ, бірақ еркін, қашанда көңілді. Мектепке жоламайды, тартқаны темекі. Үйінен қашып, ол да саяхаттауға асығады. Ол да Гек сияқты өз елінің еркін перзенті.
Твен кейін өзінің автобиографиясында Гектің прототипі өмірден алынғанын айтады. «Ол мен көрген адамдардың ішіндегі ең қайырымды ең азат, ең бақытты адам болды. Бәріміз қызыға қарайтынбыз», деп еске алады. Соқпақбаевтың шығармашылығына Твеннің кейіпкерлері ықпал етуі әбден мүмкін ғой.
Биыл Абдолла Қарсақбаевтың осы аттас киношедеврінің жарыққа шыққанына алпыс жыл толды. Түпнұсқа шығарманың авторы классик жазушы болса, ол гений кинорежиссердің қолына түссе, ғасыр саңлағы Нұрғиса Тілендиев музыкамен әрлесе, әндер сөзінің авторы Тұмағаң – Тұманбай Молдағалиев пен Мұқағали Мақатаев болса, рөлдерді Кененбай Қожабеков, Бикен Римова, Раиса Мұхамедиярова, Мәкіл Құланбаев сынды корифейлер сомдаса, шедевр болмай қайтеді?
«Менің атым Қожа» алпыс жылдың ішінде талай ұрпақтың сүйікті фильміне айналды, тәрбиесіне ықпал етті. Сөз жоқ, ол – отандық кино өнерінің «Алтын қорына» енген сүбелі дүние. Бірақ осы киношедеврдің даңқына сай ескерткіш жоқ.
Былтыр «Балалар жылына» орай елордада Қожаға ескерткіш қойылған-ды. Биіктігі бір жарым метрден сәл-ақ асады, Қожа жалғыз өзі айнаның алдында отыр. Фильмде қызық эпизод болғанымен, ескерткіш ретінде дұрыс таңдалмаған. Оның үстіне астындағы тастұғыры биіктеу, жанына адамдар жақындай алмайды. «Қол жетпейтін» Қожа, қысқасы.
Республика сарайының артындағы «Шәмші Қалдаяқовқа», елордадағы «Қаламгерлер аллеясындағы» үш арыстың мүсініне барып суретке түсетіндер, оны әлеуметтік желіге салатындар аз емес. Ал елордадағы «Қожаға» барып суретке түсетіндер некен-саяқ екенін байқаймыз.
Фильмде ғой Қожаның қасында үнемі Сұлтан жүреді, ең қызықты эпизодтар екеуінің қатар қатысуымен өрбиді. Олай болса екеуін бөле жармай, бір ескерткіш қойса қайтер еді?
Айтпақшы, Нұрғиса Тіледиев пен Бердібек Соқпақбаевтың туған жылдары да қатар. Келер жылы жазушының 100 жылдығы, арғы жылы композитордың 100 жылдығы ЮНЕСКО деңгейіне атап өтілмек. Бір тамаша, жүрекке жылу, көңілге сағыныш сыйлайтын ескерткішке сұранып тұрған дата деген ойдамыз.
