Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың ұлтымыздың бойындағы кеселді кемшіліктердің ішінде ең алдымен ысырапшылдық пен даңғазалыққа назар аударуы бекер емес. Себебі торқалы той-томалақ өткізуді айтпағанда, топырақты өлім жөнелтудің өзі де әлі күнге көп жерде бәз баяғыша, аста-төк ысырапшылдықпен, жалған намысқа басқан даңғойлықпен атқарылып жүр.
Шынтуайтында, жақынынан айырылып, қара жамылып отырған отбасы туыс-туғандары, құда-жекжаттары, ауылдастары, қызметтес жолдастары, көрші-қолаңы, яғни кемінде жүзден аса адам жиналатын асқа әдетте жылқы сояды. Мұндайда көмек қолын созатын бақуатты ағайын табыла қойса, жақсы. Әйтпесе, қарызданып-қауғалануға тура келеді. Қазекемнің «Өлім бардың малын шашады, жоқтың артын ашады» деген сөзі осындайда айтылса керек.
Ал Қамбар ата түлігінің бағасы былтырғы қысқы соғым сою науқаны кезінде бұрнағы жылғымен салыстырғанда әртүрлі себеппен екі есеге дейін қымбаттап, 800 мың – 1 миллион теңгеге дейін шарықтағанын ескерсек, қазір кісі жөнелту қарапайым адамдарға бұрынғыдан да қиынға соғып, қиналтып отырғаны күмәнсіз.
Осы орайда кей өңірде дүниеден озған адамды ақтық сапарға аттандыру кезінде қаралы үйге салмақ түсірмейтін көне де игі дәстүр күні бүгінге дейін жалғасып келе жатқанын айтқан жөн. Мәселен, Ақмола облысының Зеренді ауданына қарасты бірқатар қазақ ауылында кісі қайтқан үйге алыс-жақыннан көңіл айтуға келетін адамдарды көршілері өзара бөлісіп алып, үйлеріне шақырып, қонақ қылады. «Көрші ақысы – Тәңір ақысы» дегендей, олар ата-бабаларынан мирас болған сауапты істен ел басындағы нелер қиын кезеңдерде де бас тартпаған.
Осыны ескерген Көкшетау қалалық ардагерлер кеңесі, жергілікті мешіт және «Ел бірлігі» қоғамдық бірлестігі бұдан бес жылдай бұрын қалалы жерде де қымбат адамынан айырылған азалы отбасыға қосымша ауыртпашылық түсірмеу мәселесін ақылдаса келіп, кісі жерлеу рәсімінен кейін берілетін ас мәзірін шектеу жөнінде шешім қабылдапты.
«Марқұм болған кісіні о дүниеге аттандыруға жиналған қауымға дастарқанға тек май, бауырсақ, нан және аздап кәмпит қойып, шай беру жеткілікті деп шештік», дейді Көкшетау қалалық ардагерлер кеңесінің төрағасы Шияп Әлиев. Бұл ел ішіндегі мейманасы асқан бай-бағландарды айтпағанда, айлығы шайлығына әрең жетіп жүрген ағайындардың көңілінен шыққан бастама болғаны даусыз. Тек соған қалың ел болып қолдау білдірсек, қанекей.
Жуырда бұқаралық коммуникация құралдары Қырғыз Республикасының Президенті Садыр Жапаров жаназада мал союға тыйым салған Жарлыққа қол қойғанын хабарлады. Себебі көршілес елдегі байлар жақынын соңғы сапарға шығарып салу үшін бес-алты ірі қарасын союға дейін барады екен. Ал олардан қалғысы келмеген кедейлер жалғыз малын пышаққа салып, онсыз да оңай емес жағдайларын тіпті қиындата түсетін көрінеді.
«2019 жылы ұлым қайтыс болғанда ас беруге мал союдан бас тарттым. Көңіл айтуға келген 10 мың адамның ешқайсысы «мал соймадың» деп кінәлаған жоқ», деп жазыпты бауырлас елдің басшысы әлеуметтік желіде.
Иә, бізге де осы өзекті мәселені көп болып кеңесіп, бір ұйғарымға келу керек шығар. Қазіргі қауіп-қатері азаймай, жер-жаһанды алаңдатып тұрған алмағайып заманда ысырапшылдықты тыймасақ, халықтың жағдайы тіпті қиындай түсері анық.
