Цифрлық технология мүмкіндігі

Сала мамандарының айтары бір; цифрлық технологияның дамуы, жұмыстың өнімділігін де арттыра түскен. Кейінгі  жылдары елімізде цифрлық жүйе ұшқан құстай қарыштап дами бас­тады. Мәселен, облыста 343 мектеп болса, оның барлығы дерлік интернет жүйесіне қосылған. Оның үстіне, көпшілігінің интернет жылдамдығы жоғары. Нақты дерек келтірер болсақ, ауылдық мек­тептердің 2,7% интернет желісіне 8 Мбит/с-тен 20 Мбит/с-ке дейінгі жылдамдықпен қосылса, 97,2% 20 Мбит/с және одан жоғары жылдамдықпен қамтылған. Қалалық мектеп­тер­дің 100%-ы интернет желісіне 20 Мбит/с-тен жоғары жылдам­дықпен қосылған.

Ал  білім ұйымдарындағы интернеттің жылдамдығы мен сапасына бақылау жұмыс­тары «Iac Speedmeasure» автомат­тан­дырылған мониторинг жүйе­сі арқылы тұрақты түрде жүр­гі­зі­леді.

Белгіленген талаптарға сәй­кес, білім беру ұйымдарында бір ауы­сымдағы білім алушылардың саны 400-ге дейін болса, интернетке қолжетімділіктің ең төменгі жылдамдығы – 20 Мбит/с болуы қажет. Ал егер бір ауысымдағы білім алушылардың саны 400-ден асқан жағдайда, әрбір қосымша 20 оқушыға жылдамдық 1 Мбит/с-ке арттырылып отырады, – дейді облыстық білім басқармасы басшысының міндетін атқарушы Жанғазы Жұмағазыұлы.

Облыстық білім басқармасы мамандарының ұсынған мәлі­ме­тіне көз салсақ, 2023 жылы интернет жылдамдығын «Starlink» спутнигі арқылы арттыру үшін 170 мектептің тізімі анықталған. Шығыс Қазақстан облысының білім басқармасы басшылығы «РЦКС» АҚ-мен бірге «Starlink» төмен орбиталы байланыс жү­йе­сі негізінде интернеттің кең жолақты қол жетімділігін қам­тамасыз етуге бағытталған қанат­қақты жобаны жүзеге асыру бо­йынша келісімшартқа қол қойды.

Бұған дейін талаптарға сай келмеген, 29 мектепте интернет жылдамдығын 10 Мбит/с-тан 50 Мбит/с-ке дейін арттыру жұмыстары жүргізілді. Айта кетерлігі, интернет жылдамдығын арттыру жеке серіктеспен жа­салған келісімшарт құнын өсір­местен, яғни республикалық бюджетке қосымша салмақ сал­май жүзеге асырылды. Осы­лайша, облыс орталығынан алыс-жақын жатқан аудандар да жо­ғары жылдамдықты интернетке қол жеткізген.

– Еліміздегі цифрлану үр­ді­сі аудан мектептері үшін үл­кен мүмкіндік берді. Бірін­шіден, құжат айналымы мен есеп беру жүйелері элек­трон­дық форматқа көшіп, мұғалім­дердің қағазбастылығын айтар­лық­тай азайтты. Екіншіден, қа­шықтан оқыту платформалары, электрондық күнделік пен журнал, білім беру ресурс­тары ауылдағы балаларға да қол­­жетімді болды. Үшіншіден, цифр­лану арқылы ата-аналар баласының үлгерімін онлайн бақылап, мектеппен байланысын нығайтты. Байқағанымыздай, мұғалімдердің жұмысы жеңілдеп, уақытты тиімді пайдалануға мүмкіндік туды. Бұрын бірнеше сағат алатын жұмыс қазір бір­не­ше минутта орындалады. Цифр­лан­дыру – білім сапасын арттырып қана қоймай, ауыл мен қала арасындағы алшақтықты азайтуға септігін тигізді, – деп пікір білдірді Самар аудандық білім бөлімінің басшысы Руслана Қуатқызы.

Сонымен қатар облыс мектеп­теріне талшықты-оптика­лық байланыс желісін жеткізу бойынша Цифрландыру және архивтер басқармасымен бірлескен жұмыс жүргізіліп жатыр.

Сол секілді денсаулық сақ­тау жүйесінде де цифрлану үде­­рістері маманға да, ха­лыққа да оң ықпалын тигізіп жат­­қандай. Медицина маман­дарының пікірінше, цифрландыру медициналық қызметтердің сапасын арттыруға, меди­ци­на­лық ұйымдарды бас­қару­ды жетілдіруге бағытталған ақпа­рат­тық технологияларды ен­гізу мен қолдану үдерісі. Кейінгі жылдары денсаулық сақтау саласы белсенді түрде цифрланып келеді. Бұл бағытта медициналық ақпараттық жүйелер мен пациенттерге арналған мобильді қосымшалар секілді түрлі технологиялар енгізілді.

– Қазіргі уақытта ұлттық бірыңғай денсаулық сақтау плат­­формасын құру жұмыс­тары жүргізіліп жатыр. Ол әр пациенттің айналасында шоғыр­лан­ған түрлі дерек­көз­дер­ден медициналық ақпаратты бірік­тіретін болады. Бұл платформа пациенттер үшін де, дәрігерлер үшін де, денсаулық сақтау саласын басқару органдары үшін де аса маңызды, – дейді С.Қайырбекова атындағы Ұлт­тық ғылыми кардиохирургия орталығы ШҚОФ директоры Әлия Сәрсекенова.

Цифрландыру мәселесі, әсі­ресе Шығыс Қазақстан облысында жыл өткен сайын маңыз­ға ие болып отыр. Өйткені ме­ди­­циналық көмектің қол же­тім­­ділігіне, сапасына, тиім­ділігіне тікелей ықпал етеді. Мамандар айтқандай, цифрлық денсаулық сақтау этикасы – қауіпсіздік, сенімділік, теңдік және тұрақтылық стандарттарына сәйкес болуға тиіс. Оның дамуы ашықтық, қолжетімділік, ауқымдылық, өзара үйлесімділік және құпиялылық қағидаттарына негізделеді.

Ұлттық ғылыми кардиохирургия орталығы ШҚОФ директоры Әлия Болатқанқызының айтуынша, Шығыс Қазақстан облысындағы дамудың негізгі бағыт­тары; телемедицина, элек­­­трон­дық медициналық паспорт, жасанды интеллект – дерек­терді талдау, тәуекелдерді болжау, дәрігерлік шешімдерді қолдау, мобильді қосымшалар мен денсаулықты бақылау құрыл­ғылары, цифрлық шешім­дерге инвестициялар, «Big Data» мен аналитикалық жүйелерді енгізу арқылы үдерістерді оңтай­ландырып, деректерді басқару.

Сонымен қатар ШҚО онкология және хирургия орталығы аймақтың шалғай аудандарындағы пациенттерге қашықтан кеңес беріп қана қоймай, PACS жүйесін енгізуде көшбасшы болып отыр. Бұл жүйе тек суреттерді оқу ғана емес, халықаралық онлайн-консилиумдар өткізуге де мүмкіндік береді. Нәтижесінде, рентген, КТ, МРТ секілді медициналық бейнелерді заманауи деңгейде сақтау, беру және өңдеу жолға қойылып, диагноз қою жыл­дам­дығы артып, түрлі сала дәрі­гер­лерінің өзара байланысы жақ­сарды. «Ем алу» ЖШС теле­ме­дициналық сервистер мен мобильді қосым­­­шаларды дамытып, пациенттерге онлайн-кеңестер мен зерттеу нәти­желерін ұсынады. Айтқан­дай, Риддер қалалық ауруханасы созылмалы науқастарды қа­шық­тан бақылау жүйесін енгізді. Бұл стационарларға түсе­тін жүктемені азайтып, дис­пан­серлік бақылау сапасын арт­тыруға мүмкіндік береді. Осы­лайша, Шығыс Қазақстан облысы цифрландырудың табысты үлгілерін көрсетіп отыр. Әсіресе ШҚО онкология және хирургия орталығының тәжірибесі назар аударарлық. Мұнда телемедицина мен PACS жүйесі біріктіріліп, жедел диагностика, деректерге жедел қолжетімділік қамтамасыз етіліп, онкологиялық көмек сапасы артты.

Осылайша, аймақтағы цифр­ландыру тәжірибесі заманауи технологияларды маман­дан­ды­­­­рылған медици­налық ұйым­дар­ға да тиімді түрде енгізу­ге болатынын дәлелдейді. Бұл, сайып келгенде, бүкіл денсаулық сақтау жүйесінде пациенттерге нақты пайдасын тигізіп отыр.

Қай сала болсын, Шығыста электрондық жүйеге көшіп, халық­тың қызмет алуына оңай әрі тиімді болып жатқаны сөзсіз. Алайда азаматтар заман көшінен қалмай, жаңа техника тілін ай сайын емес, тіпті күн сайын меңгеріп отыруға тиіс.

Шығыс Қазақстан облысы