2023 жылғы қыркүйектен бастап Қазақстанда «Онлайн-платформалар және онлайн-жарнама туралы» жаңа заң күшіне енді. Аталған заңда бірқатар жаңа ұғымдар заңнамалық деңгейде бекітілді. Олардың қатарында – «инфлюенсер немесе блогер» және «жалған ақпарат» ұғымдары бар.
Инфлюенсер немесе блогер деген кім?
Заң бойынша, инфлюенсер немесе блогер – ақпаратты тұлғалардың белгісіз тобына кәсіпкерлік мақсатта жариялайтын және онлайн-платформаны пайдаланатын тұлға.
Жалған ақпарат қалай анықталады?
Жалған ақпарат деп шындыққа сай келмейтін немесе фактілер едәуір бұрмаланған, нәтижесінде қоғамда жалған түсінік қалыптастыратын мазмұндағы дерекке айтылады.
Онлайн-платформа деген не?
Онлайн-платформа – бұл интернет-ресурс, желідегі бағдарламалық қамтылым немесе лездік хабар алмасу қызметі, ол арқылы контент жасауға, орналастыруға, таратуға және сақтауға болады.
Негізгі қағидалар қандай?
Заңда демократиялық принциптер сақталған. Атап айтқанда, сөз бостандығы, ақпаратты еркін алу және тарату құқығы бекітілген. Пайдаланушылар онлайн-платформаларда өз пікірін білдіруге құқылы. Алайда бұл құқықпен қатар, әр азаматқа – оның ішінде блогерлер мен контент жасаушыларға да – жауапкершілік жүктеледі.
Жауапкершілік түрлері қандай?
Егер адам таратқан ақпарат шындыққа жанаспаса және оның нәтижесінде басқа азаматтардың конституциялық құқықтарына нұқсан келсе, бұл үшін жауапкершілік қарастырылған.
Мысалы, Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекстің (ӘҚБтК) 456-2-бабына сәйкес жалған ақпарат таратқан тұлғаларға қатысты:
20-дан 250 айлық есептік көрсеткішке (АЕК) дейін айыппұл салынады (2025 жылы бұл – шамамен 78 000 теңгеден 980 000 теңгеге дейін);
бір жыл ішінде қайталанған жағдайда – 15 тәулікке дейін әкімшілік қамауға алу көзделген.
Қылмыстық жауапкершілік те бар
Егер жалған ақпарат көрінеу түрде таратылып, қоғамдық тәртіпті бұзуға, азаматтарға, ұйымдарға немесе мемлекетке елеулі зиян келтіруге қауіп төндірсе, бұл әрекет Қылмыстық кодекстің 274-бабы бойынша сараланады. Мұнда «көрінеу жалған ақпарат» дегеніміз – адамның өзі таратқан ақпараттың жалған екеніне толық сенімді бола отырып таратуы.
Мұндай фейк контенттің қауіптілігі – қоғамға манипулятивті әсер етуінде.
Қазіргі заманның цифрлық кеңістігінде әрбір азамат, әсіресе блогерлер мен контент жасаушылар ақпараттың шынайылығына ерекше жауапкершілікпен қарауы тиіс. Енді сіз жалған ақпарат пен сенімді дереккөзді ажырату жолдарын білесіз. Ең бастысы – фейктерді таратудан өзіңізді және айналаңызды сақтаңыз.
