Кеңесте Президенттің экологиялық тепе-теңдікті сақтау және тұрақты экономикалық өсімді қамтамасыз ету тапсырмаларының орындалу барысы қаралды. Алматы қаласы, Шығыс Қазақстан және Қарағанды облыстары әкімдерінің «жасыл экономика» индикаторларына қол жеткізу бағытындағы жоспарлы іс-шаралар туралы баяндамалары тыңдалды.
Экология және табиғи ресурстар министрлігінің дерегіне сүйенсек, еліміздің 15 қаласында ауа шамадан тыс ластанған, әсіресе Алматы мен Қарағанды қалаларында ластану деңгейі өте жоғары.
Алматы әкімі Ерболат Досаев Премьер-министрге «жасыл экономикаға» көшу жөніндегі іс-шаралар жоспарын іске асыру барысы туралы баяндады. Қазіргі таңда ауаның ластануын азайту, орман қорын дамыту, су ресурстарын тиімді пайдалану мен қалдықтарды басқару, ESG-қағидаттарын енгізу және «жасыл» облигациялар шығаруға басымдық беріліп отыр.
Мамандардың есептеуінше, Алматы агломерациясында ауаға шығарылатын зиянды заттардың жалпы көлемі 225,2 мың тоннаға жетеді, оның шамамен 84%-ы мегаполистің өзіне тиесілі. Қалада зиянды қалдықтардың ең көп үлесін, яғни 60%-ын автокөліктер, ал 27%-ын өнеркәсіп кәсіпорындары шығарады. Әкім Алматыда Атмосфералық ауаны қорғаудың жаңа ережелері әзірленгенін, ол 2025 жылдың бірінші тоқсанында Мәслихаттың қарауына ұсынылатынын атап өтті. Олар жылжымалы және стационарлық көздерді қатаң реттеуге мүмкіндік береді.
Алматы қаласының ауасына автокөліктің теріс әсерін азайту мақсатында 2024 жылдан бастап дизель отынымен жұмыс істейтін қоғамдық көлікті сатып алуға тыйым салынды. Осы жылдың қорытындысы бойынша троллейбус паркі 100%-ға жаңартылды, автобус паркін жаңғырту 2025 жылы одан әрі жалғасады. Бұл ретте, еліміздегі электромобильдердің 58%-ы Алматыда тіркелген.
Сондай-ақ Ерболат Досаев Мемлекет басшысының «Алматы – бақ-қала» мәртебесін жандандыру жөніндегі тапсырмасын орындау барысы туралы баяндады. 2030 жылға дейін 2,5 млн жасыл желек отырғызу жол картасына сәйкес, 2023–2024 жылдар кезеңінде мегаполисте 643 мың ағаш көшеті отырғызылды. Сонымен қатар Жасыл желектерді қорғау мен күтіп-ұстаудың жаңа ережелеріне сәйкес, суару жүйесін міндетті түрде жүргізу нормасы енгізілді. Осының нәтижесінде 2 жыл ішінде 500 км автосуару және тамшылатып суару желілері орнатылды.
Шығыс Қазақстан облысында 2030 жылға дейін жалпы қуаты 74,3 МВт болатын 5 ГЭС салу жоспарланған. Бүгінгі таңда облыста қуаты 1,6 ГВт болатын 8 энергия өндіруші ұйым жұмыс істейді, жаңартылатын энергия көздері жалпы көлемнің 4%-ын алады. Су ресурстарын басқаруға қатысты бүгінгі таңда егін алқаптарының 856 мың гектары тамшылату әдісімен суарылады. Биыл халықты тұрақты түрде сумен қамтамасыз ету үшін құны 15,4 млрд теңгені құрайтын 26 жобаның 11-і іске қосылды, 15 жоба бойынша жұмыстар 2025 жылы жалғасады. Ауыл тұрғындарының 98,3%-ы үшін таза ауыз сумен қамтамасыз ететін 220 шақырымнан астам су құбыры желілері салынды және жаңғыртылды.
Аймақ басшысы Ермек Көшербаев қалдықтарды басқару жұмыстарына назар аударды. Өңірде жыл сайын 145 мың тонна тұрмыстық қатты қалдықтар түзіледі, оның 22%-ы қайта өңделеді. 2025 жылы жылына 36 мың тонна қалдықты сұрыптауға, жылына 10 мың тонна тауарлық битум мен 10 мың тонна биоотын алуға мүмкіндік беретін жаңа жобаны іске қосу жоспарланып отыр.
Заманауи технологияларды енгізу арқылы 25 жыл ішінде «Қазмырыш» ірі кәсіпорнының шығарындылары 4 еседен көп қысқарды. Бүгінгі таңда тау-кен металлургия кәсіпорны күкірт қышқылы зауытының қалдық газдарын толық тазарту қондырғысы құрылысын бастады, бұл атмосфераға бөлінетін күкірт диоксиді көлемін 1,6 мың тоннаға азайтуға мүмкіндік береді. Сондай-ақ өңірдегі өндіріс орындары, соның ішінде Қазмырыш, ҮМЗ, Өскемен ЖЭО, Бұқтырма цемент кәсіпорны эмиссия мониторингінің автоматтандырылған жүйелерімен жабдықталған. Экологиялық жағдайға қоғамдық бақылауды жүзеге асыратын «Өскемен тынысы» экологияны қорғау бюросы жұмыс істейді. Жалпы, кейінгі жылдары облыс орталығында зиянды заттар көлемі 5,2 мың тоннаға немесе 9,5%-ға төмендеген.
Қарағанды облысында да ауаға шығарылатын зиянды қалдықтар көлемін азайту бағытында жүйелі жұмыстар жүргізіліп келеді. Облыс әкімі Ермағанбет Бөлекпаев биылғы 9 айда былтырғы жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда олардың көлемі 14,5 мың тоннаға азайғанын баяндады. Жеке секторларды көгілдір отынмен қамту жалғасуда. 7 621 үйге газ тарату желілері салынып, 3 573 үй қосылды. Өңірдегі ірі 10 кәсіпорында эмиссия мониторингінің автоматтандырылған жүйесі орнатылған.
Қалдықтарды басқару бойынша алға қойылған міндеттерді ескере отырып, келешек үш жылда Балқаш, Абай, Қарқаралы қалаларында және Бұқар жырау, Шет, Нұра аудандарында сұрыптау желісі бар 6 тұрмыстық қатты қалдықтар полигонын салу жоспарланып отыр. 2024 жылдың 9 айында облыс бойынша түзілген қалдықтардың көлемі 258,8 мың тоннаны құрады, оның ішінде қайта өңделген қалдықтардың үлесі 55%-ға жетті.
Экология және табиғи ресурстар министрі Ерлан Нысанбаев өнеркәсіптік шығарындыларды бақылау мақсатында «Қоршаған орта және табиғи ресурстардың жай-күйі туралы ұлттық деректер банкі» ақпараттық жүйесіне деректерді онлайн беру арқылы автоматтандырылған мониторинг жүйесін енгізу жүргізіліп жатқанын айтты. Бүгінгі таңда жүйені пайдалануға міндетті 91 кәсіпорынның 68-і орнатқан. Мониторинг эмиссиялар деңгейін онлайн бақылауға және технологиялық режімнен ауытқуларға уақтылы жауап беруге мүмкіндік береді.
Келесі жылдан бастап ірі кәсіпорындарды кешенді экологиялық рұқсаттарға көшу және ең үздік қолжетімді технологияларды енгізу шеңберінде 2035 жылға қарай шығарындылар көлемін 300 мың тоннадан астамға азайту күтілетіні атап өтілді. Алдағы 10 жылда «ERG» компаниялар тобы қатты бөлшектер шығарындыларын 56%-ға, төгінділерді 30%-ға, су тұтыну көлемін 33%-ға азайтуға, өндіріс қалдықтарынан алынған қайталама материалдарды өңдеуге және сатуға 228 млрд теңге бөлуді жоспарлап отыр.
Сондай-ақ жиын барысында шақырылған сарапшылар сөз алды. KazWaste қалдықтарды басқару жөніндегі қауымдастықтың атқарушы директоры Вера Мұстафина көміртекті бейтараптық мәселесін өзектендірді. «Қазақстанның экологиялық ұйымдары қауымдастығы» ЗТБ басқарма төрағасы Айгүл Соловьева мегаполистердегі микромобильділікті дамыту, атап айтқанда, велошабандоздар үшін инфрақұрылым құру мәселесін көтерді.
Премьер-министр сарапшылар қауымдастығы тарапынан айтылған ұсыныстарды пысықтап, «жасыл экономикаға» көшу бойынша бірлескен жұмысты күшейтуді тапсырды. Халықтың өмір сүру сапасын жақсарту үшін экологиялық мәселелерді шешудің маңыздылығы атап өтілді.
«Мемлекет басшысы алдымызға «жасыл экономикаға» көшу міндетін қойды. Бұл – тек экологиялық тұрақтылық мәселесі емес, сонымен бірге, ұзақмерзімді экономикалық даму мәселесі. Біз ел тұрғындарына өндірістік факторларының кері әсерін азайту арқылы инновациялық технологияларды енгізуге, саланың серпінді өсуіне жағдай жасауымыз керек», деп атап өтті О.Бектенов.
Үкімет басшысы әкімдіктерге мүдделі орталық мемлекеттік органдармен бірлесіп, «жасыл экономика» индикаторларына қол жеткізу жөніндегі іс-шаралар жоспарының сапалы әрі уақтылы орындалуын қамтамасыз етуді тапсырды. Сондай-ақ отырыс барысында атом және сутегі энергетикасын дамыту келешегі де қарастырылды.
