Дегенмен «Қазгидромет» РМК Атырау облыстық филиалының гидрологиялық мониторинг деректеріне сүйенсек, өзен деңгейі Батыс Қазақстан облысының аумағынан келетін су есебінен өзгереді. Мәселен, кеше 26 сәуірде сағат 08.00-де Индербор кентінде Жайықтың суы қосымша 9 сантиметрге көтеріліп, 613 см болды. Ал Махамбет ауылында су деңгейі 728 сантиметрге жетіп отыр. Мұнда су бір тәулікте 7 см көтерілді. Атырау қаласындағы гидробекетте су айдыны 3 сантиметрге ұлғайып, 428 сантиметрді құрап отыр.
Жайық өзеніндегі су деңгейі әлі де көтерілуі мүмкін. Демек қауіп толық сейілді деуге ертерек. Осыған байланысты мұнайлы өңір су тасқынына дайындықты қалай жүргізді? Не жоспарланды, не істелді? Осы сауалдарға жауап іздегенде 7 сәуірде облыс әкімі Серік Шәпкеновтің шешімімен табиғи сипаттағы төтенше жағдай жарияланғанын айтқан жөн. Әкімнің пікірінше, мұндай төтенше жағдай режімін жариялаудың бірнеше мақсаты бар. Біріншіден, су тасқынына дайындықты тиімді ұйымдастыру қажет болды. Екіншіден, техникалар мен жабдықтар тарту, үшіншіден ғылыми зерттеулер жүргізу, өңірдегі су айдындарының, әсіресе Жайық өзенінің жағалауын нығайту қажеттігі туындады.
«Атырау облысында 1993-1994 жылдары су тасқыны болған. Содан бергі кезеңде өзендердегі су азайды. Су айдындарының түбін тереңдету жұмыстары ұзақ уақыт бойы жүргізілмеді. Жағалаудағы бөгет нығайтылмай, кейбір тұсында мүлдем алынып тасталғанын көріп отырмыз. Судан қорғау аймағынан ауыл шаруашылығының қажеттілігі үшін жер телімдері берілген», деді С.Шәпкенов.
Әкімнің айтуынша, Индер, Махамбет аудандары мен Атырау қаласы су басу қаупі бар аймаққа енген. Мәселен, Индер ауданында Жарсуат, Құрылыс, Атырау қаласының маңындағы Алмалы, Береке, Бесікті және Дамбы ауылдары осындай қауіпті аймақта тұр. Өйткені бұл елді мекендердің бәрі Жайық өзеніне таяу орналасқан. Ал Қайыршақты ауылдық округінің аумағындағы «Колос», «Мұнай өңдеуші», «АтырауМұнайҚазГеология» бау-бақша қоғамдастығының тұрғындарына қауіпсіз аумаққа көшу ұсынылды. Аталған саяжайлар Жайық өзенінің жайылмасында орналасқандықтан, топырақ эрозиясының ықтималдығы жоғарылаған. Жағаны қорғау шахталарының құрылысын жүргізу мүмкін емес. Сондай-ақ Аспа елді мекеніндегі 86 тұрғынды көшіруге шешім қабылданды.
Осындай себептер атыраулықтарды ортақ іске ұйыстырды. Бұл – елді мекендерді су тасқынынан қорғап қалу үшін бөгет тұрғызу. Сөйтіп, мұнайлы өңір тұрғындары күн сайын Жайық жағалауына бөгет салуға белсене кірісті. Өңірдегі ірі компаниялар жұмысшыларын, арнайы техникаларын бөлді. Бес жасар баладан 90-нан асқан қарияға дейін еріктілер қатарына қосылып, қапшықты құммен толтырды. Түркістан, Жамбыл, Маңғыстау облыстарынан арнайы техникалар жеткізілді. Еліміздің әр өңіріндегі әскери бөлімдерден сарбаздар келді.
Жайық өзенінің Атырау қаласындағы жағалауы 111 учаскеге бөлініп, әр учаскедегі жұмысты үйлестіретін жауапты мамандар, техникамен қамтитын кәсіпорындар бекітілді. Жағалаудағы бөгет деңгейі күн сайын биіктетілді. Кейін құм толтырылған қапшықпен нығайтылды. Қазір жағалауда қапшықтар кірпіш секілді қаланып тұр.
Облыс әкімінің орынбасары Жасұлан Бисембиевтің айтуына қарағанда, бөгет топырағын тығыздау сапасын техникалық қадағалау мамандары мен «Жол активтерінің ұлттық сапа орталығы» РМК өңірлік филиалының сарапшылары бақылауға кірісті. Бөгет биіктігінің әр метрі арнайы құрылғымен тексеріледі. Техникалық қадағалау органдары тығыздықтың ең төменгі көрсеткішін 14 мегапаскаль деңгейінде белгіледі. Қазір бөгеттің тығыздығы – 17-20 мегапаскаль.
Ал облыс әкімінің баспасөз хатшысы Руслан Жұмағазиев ұсынған мәліметке сүйенсек, 25 сәуірге дейін Жайық өзенінің жағалауында 500 шақырымнан аса бөгет тұрғызылды. Бөгетті бекіту үшін 4,7 миллионнан аса қапшық төселді. Бұл жұмысқа 15 мыңнан аса адам, 1,5 мың техника тартылған.
Су айдындарының жағалауына бөгет салуға үлес қосқан кәсіпорындардың қатарында Атырау мұнай өңдеу зауыты да бар. Бас директор Абзал Досжановтың мәліметінше, зауыт ұжымы Жайық өзенінің жағалауында жалпы ұзындығы 8 953 метр бөгет тұрғызған. Мәселен, Соколок каналының жағалауы 2,5 метрге, Томарлы елді мекенінің тұсындағы бөгет Жайық өзенінің деңгейінен 7 метрге биіктетілген.
«Бөгет тұрғызуға 44 900 қапшық, 256 орам полиэтилен пленкасы, 2 002 құты монтаждау көбігі, 8 700 текше метр топырақ пайдаланылды. Зауыт ұжымы бір күндік жалақысынан 39,4 млн теңгені «Атырау» корпоративтік әлеуметтік даму қорының есепшотына аударды. Бұл қаржы су тасқынынан зардап шеккен отбасыларға көмек көрсетуге, жағалаудағы бөгетті нығайту үшін қажетті құрал-жабдықтар сатып алуға жұмсалады», деді А.Досжанов.
Қазір Жайық өзенінің жағалауында бөгет тұрғызу әлі аяқталған жоқ. Ал атыраулықтар сын сағатта жұмыла көтерген жүктің жеңіл болатынын дәлелдеп отыр.
Атырау облысы
