Инфографиканы жасаған – Амангелді Қияс, «EQ»
Өткен жылы күз бойы толастамаған жаңбырдың салдарынан сабағынан ажырамай жатып өніп кеткен бидайын барынша жинап, кептіріп алған шаруашылықтардың біразы қазір себерге тұқым таппай отыр. Сапасыз өнім тұқымға жарамайды. Сондықтан әсіресе, шағын шаруа қожалықтарының дені тұқым сатып алу үшін былтырдан қалған қарызының үстіне қарыз жамап алып жатыр.
Биылғы көктемгі егіс жұмыстарына 514,2 мың тонна тұқым қажет екен. Таяуда облыс әкімдігінде өткен жиында аудан әкімдері тұқым толық көлемде дайындалды деп есеп берген. Алайда біраз шаруашылықтан тұқым тапшылығы мәселесінің қажетті мөлшерде шешілмей жатқаны туралы шағым түсіп жатқан көрінеді. Осыған байланысты облыс басшылығы аудандық ауыл шаруашылығы бөлімдеріне тұқымның бар-жоғын тағы бір рет пысықтауды тапсырды.
Облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Ибрагим Бекмұхамбетовтің айтуынша, өңірде 498,5 мың тонна тұқым немесе қажетті тұқымның 97 пайызы бар. Жетпей тұрғаны – 18,8 мың тонна. Мәселен, Аманкелді ауданына – 3 385 тонна, Жітіқара ауданына – 9 474 тонна, Арқалық қаласына 5 920 тонна тұқым қажет. Кейбір аудандарда майлы тұқым жоқ.
Минералды тыңайтқыштарды сатып алу жұмысы да алға баспай тұр. Биыл алқаптарға 256 мың тонна тыңайтқыш себу міндеттелген еді, бүгінде облыс шаруашылықтары соның тек 2 жарым мың тоннасын ғана сатып алған. Облыс әкімі аудан басшылары мен ірі шаруашылықтарға бұл мәселеге немқұрайды қарамау керегін айтты.
«Көктемгі дала жұмыстарының басталуына аз қалды. Негізгі мәселе – шаруаларды тұқыммен қамтамасыз ету. Облыста тұқым жеткілікті. Элеваторларда жатыр. Оны біз түгел пайдалануымыз керек. Бірақ өткен жылғы жаңбырдың салдарынан қиыншылық көріп отырған шаруашылықтар бар. Оны көріп отырмыз. Сондықтан аудан әкімдері көктемгі егіс басталмас бұрын осы мәселені дереу шешуге тиіс. Былтыр күзгі науқанда қиыншылықтарға қарамастан, майлы дақыл түсімі өте жоғары болды. Биыл майлы дақылды 14%-ға артық себеміз. Сондықтан аудандар майлы дақылдар тұқымын дайындауға тиіс. Минералдық тыңайтқыштарды қолданған жөн. Өйткені топырақ құрамындағы қарашірік азайып кетті. Минералдық тыңайтқышсыз оны қалпына келтіру мүмкін емес. Жерді аялап, баптасаң ғана жеміс береді. Өкінішке қарай, шаруашылықтардың көбі бұған дұрыс көңіл бөлмейді. Аудан әкімдіктеріне ауылшаруашылық тауарын өндірушілерімен бірге осы мәселені айрықша назарда ұстауды тапсырамын», деді облыс әкімі Құмар Ақсақалов.
Десек те, былтыр алған несиесін жаба алмай қалған шағын шаруашылықтардың дені алдағы көктемгі науқанда елеулі қиындыққа тап болғалы тұр. Олардың «Аграрлық несие корпорациясы» мен «Азық-түлік корпорациясына» берешегі 7 млрд теңгеге жуықтаған. «Азық-түлік корпорациясы» жергілікті филиалының директоры Алмат Шаяхметовтің айтуынша, 2023 жылы 98 шаруашылық 7,2 млрд теңгеге қаржыландырылған. Соның 47-сі борышын өтеген, алайда қаржылық мүмкіндігі жоқ 51 шаруашылыққа 2,9 млрд теңге пролонгация берілген.
«Олардың борышты өтеу мерзімі 2024 жылдың 1 қазанына дейін ұзартылды. Яғни олар өткен жылғы қарыздарын 1 қазанға дейін қайтарып беруі керек. Қазір мұндай шаруашылықтармен қосымша келісімшарт жасасып жатырмыз. Пролонгацияда 3 пайыздық төлем қарастырылған, бұл – банк комиссиясы. Борыш мерзімін ұзарту туралы өтініштердің дені негізінен өткен жылғы жаңбырдың салдарынан сапасыз өнім алған Амангелді, Жангелдин, Науырзым, Жітіқара, Қамысты аудандарынан түсіп жатыр», дейді Алмат Шаяхметов.
Диқандардың көбі былтыр өнімінің жартысын жинай алмай қалғандықтан, биылғы науқанның бірсыпыра шаруашылыққа қиын тиер түрі бар. Жинағандардың өзі 4-ші, 5-ші сұрыпты сапасыз өнім алған. Оны тоннасына 30 мың, әрі кеткенде 40 мың теңгеге сата алды.
«Өткен жылдардағы қуаңшылықтың, 2023 жылғы 2-3 айлық күзгі жаңбырдың салдарынан көптеген шаруашылық шығынға батып отыр. Өйткені былтыр бидай бағасы өнімнің өзіндік құнынан екі-екі жарым есе төмен болды. Олар табыс таппақ тұрмақ, өздері шығарған шығынды да қайтара алмады», дейді аты-жөнін көрсетпеуімізді өтінген шаруашылық басшысы.
Биыл өңірде көктемгі егіс науқанына 21,9 мың трактор, 1,3 мың егістік кешені, 21,8 мың сепкіш жұмылдырылмақ. Қазіргі таңда техниканың 93 пайызы дайын тұр. Мемлекет Қостанай облысының шаруашылықтары үшін 1 литрі 250 теңгеден аспайтын 79,6 мың тонна дизель отынын бөліп отыр.
Қостанай облысы
