Бүгінгі таңда Қазақстанда жануарлар терісінен жасалған бұйымдар, темекі бұйымдары, аяқкиім және дәрі-дәрмек сияқты 4 тауарлар тобы бойынша міндетті таңбалау туралы шешім қабылданды. Зергерлік бұйымдарды таңбалау қанатқақты режімде жүзеге асырылуда.
Өнеркәсіп және құрылыс министрлігінің мәліметінше, бүгінде аяқкиім тауарлары айналымының 96%-ы – импорттық, 4%-ы ғана – отандық өнім. Ішкі нарықтың дамуына аяқкиімнің көлеңкелі айналымы айтарлықтай кедергі болып тұр. Таңбалау енгізілгеннен кейін аяқ киім нарығы айтарлықтай тазарды.
«Аяқкиім өнімдерін цифрлық таңбалауды енгізу нәтижесінде аяқкиімнің ресми импорты 36%-ға өсті (2022 жылғы 7 айдағы 26,1 млн жұптан 2023 жылғы 7 айдағы 35,6 млн жұпқа дейін). Аяқкиім өндірісі 20%-ға өсті (2021 жылғы 1,5 млн жұптан 2022 жылғы 1,8 млн жұпқа дейін). Ресей Федерациясы және Беларусь Республикасымен таңбалау кодтарын өзара тану үдерісі басталды, бұл аталған елдерден әкелінетін аяқкиімдерді таңбаламауға мүмкіндік береді», деді өнеркәсіп және құрылыс вице-министрі Динара Щеглова.
Цифрлық таңбалаудың басты артықшылығы – ол әр аяқкиімді белгілеп, адами факторсыз тауарды жеткізу тізбегін қадағалауға мүмкіндік береді. 2023 жылғы қазан айындағы жағдай бойынша тауарларды таңбалау және қадағалау бойынша ақпарат жүйесінде 3,2 мың қатысушы тіркеліп, 78,3 млн-нан астам таңбалау коды берілді, 12,1 мың таңбалау коды айналымнан алынды.
Аяқкиіммен айналысатын ірі көтерме саудагерлердің басты мәселесі – қоймаларда, әсіресе Астана, Алматы, Шымкент қалаларының көтерме және бөлшек сауда базарларындағы таңбаланбай қалған аяқкиімдер. Кәсіпорын тауарларды таңбалауға дайын, бірақ бұл біраз уақытты қажет етеді. Осыған байланысты ҚР Өнеркәсіп және құрылыс министрлігі аяқ киім қалдықтарын таңбалау мерзімін 2023 жылғы 1 қарашадан 2024 жылғы 1 қаңтарға дейін ұзарту бойынша жұмысты бастады. Импорттаушылардың өтініштерін ескере отырып, кеңесте таңбалау мерзімін 2024 жылғы 1 ақпанға дейін тағы бір айға ұзарту туралы шешім қабылданды. Сондай-ақ аталған күнге дейін аяқкиімді импорттаушының өз қоймаларында таңбалау мүмкіндігі ұзартылды.
«Қазір біз Алматы және Шымкент қалаларындағы көтерме қоймаларда таңбалау пункттерін құру жұмыстарын жүргізіп жатырмыз, бұл Қазақстанға аяқкиім әкелетін екі үлкен пункт. Базар әкімшілігі көтерме сауда қоймаларындағы аяқкиім қалдықтарына кодтар енгізуге көмектесуге, бұл үшін орын беріп, қызмет көрсетуге дайын. Сондай-ақ қалдықтарды таңбалау үдерісі тұрақты болып кетпес үшін импорттаушылар жаңа маусымда тек таңбаланған аяқкиімдер әкелінетіні туралы міндеттемелерді қабылдауы қажет. Бұл аяқкиімнің бағасына іс жүзінде ешқандай әсер етпейді. Мысалы, Қазақстан нарығына аяқкиім экспорттайтын қытайлық «Beijing Vitcony» компаниясы аяқкиімді таңбалау қызметін тегін, тауар бағасына қоспай-ақ, ұсынуға дайын екенін мәлімдеді. Олар қазірдің өзінде Ресейден импорттаушылар үшін осылай істеп жатыр. 300-ден астам қытайлық жеткізушісі бар жүк тасымалдаушылар Ресейге аяқкиім экспорттайды, олар тауарларды өздерінің өндірісінде таңбалайды. Бұл компаниялар Қазақстан үшін де дәл осындай қызметті көрсете алады. Негізгі аяқкиім жеткізушілері саналатын Өзбекстан мен Түркия өндірушілері өндіріс орындарында тауарларды бірден таңбалауға дайын. Ресей қазірдің өзінде таңбалап жатыр. Осылайша, арнайы жабдықталған кеден қоймаларының қажеттілігін барынша азайтуға болады, оларды тек қана аяқкиім әуе көлігімен әкелінетін кеден қоймаларында қалдыруға болады. Бұл негізінен Еуропадан келген қымбат аяқ киімдер. Аяқкиім өнімдерінің айналымына қатысушылармен ортақ міндетіміз – аяқкиімдерді 4 ай ішінде, негізінен, кеден қоймаларына кірер алдында таңбалау үдерістерін құру, ал мұны болдыртпау мүмкін болмаса, кеден қоймаларының иелерімен аяқкиімді таңбалау қызметі бойынша жұмыс істеу», деді «Цифрлық экономиканы дамыту орталығы» ЖШС бас директоры Бикеш Құрманғалиева.
Сонымен қатар кеңесте кеден қоймаларының тауарларды таңбалау үшін орын беруге дайындығы мен ондағы жағдай мәселесі қарастырылды – қоймалардың көбінде жылу жоқ, кейбіреуі электр желілерімен жабдықталмаған және т.б. Мемлекеттік кірістер комитетіне қажетті инфрақұрылым мәселесін шешу тапсырылды.
2024 жылғы 1 шілдеден бастап енгізілетін дәрілік заттарды таңбалауға келетін болсақ, бүгінгі таңда медициналық ұйымдарды қажетті құрал-жабдықтармен жабдықтау басты кедергі болып отыр. Аталған мәселемен Денсаулық сақтау министрлігі «Қазақтелеком» АҚ-мен бірлесіп айналысатын болады.
«Таңбалауды жалғастыру керек. Аяқкиімді таңбалауда қазірдің өзінде нәтиже бар екенін, өз өндірісіміз өсіп, нарық тазарып жатқанын көріп отырмыз. Ол үшін аяқкиімді импорттаушылары, фармацевтикалық нарық және басқа да қатысушыларға осы үдерістің барлық мүмкіндігі мен шартын барабар түсіндіріп, таңбалауға қажетті құрал-жабдықтардың құны туралы бизнесті нақты хабардар ету қажет. Сонымен бірге таңбалауды қамтамасыз ету үшін қажетті кешенді шешімдерді біріктіретін құрылғыларды фармацевтикалық нарықтың қатысушыларына тегін негізде беру мүмкіндігі бойынша екінші деңгейлі банктермен жұмыс жүргізу қажет», деді кеңесті қорытындылай келе вице-премьер.
