Тұлға • 04 Желтоқсан, 2023
Несіпбек Дәутайұлы әлемі (эссе)
Оқып отырған әңгімең уақытың қанша тығыз болса да магнитше тартып бас алғызбайды. «Ол ашаршылық дендегелі адамды адам жеп жатыр дегенді естіген. Әуелі сенбеп еді. Құлжаны атып алғаннан кейін мән-жай білмек болып, етектегі ауылға түскен. Сонда... Шағын ауылдың адамдары аштан қатып қалыпты. Кенет ауылдан сәл аулақта алба-жұлба бір топтың лапылдаған отты шыр айналып жүргеніне көзі түсіп, қайнап жатқан қазан ернеуінен баланың білегін байқап қалған». Осы тұсына келгенде онсыз да түршіге бастаған денең қорқыныштан құрсауланып, тұла бойыңды мазасыз үрей билейді. «Аман қалғыларың келсе, тастаңдар баланы, – деді соңындағы қаба сақалды өңкиген. Қырылдаған үніне ырыл ма, соған ұқсас жексұрын бірдеңе араласқан». Кенжеғазы мен оның сәбиін арқасына таңып алған әйеліне ілесіп, артынан жақындап келіп қалған әлгі аш бөрідей адамжегіштерден жанталаса қаша жөнелгің келеді. Бірақ әбден шаршап талған аяқтарың ілгері басудың орнына кейін кетіп жатқандай жандалбаса күй кешесің. Түсіңіз шығар. Әдетте жайсыз жатып, бастырылығып ұйықтаған адам осындай түстен шошып оянады емес пе? Бір сәт осы ойыңа иланып, басыңды көтеріп, жан-жағыңа қарайсың. Жоқ! Түсің емес екен. Үуһх!.. Ояусың. Есіңді жиған соң қолыңа кітап ұстап отырғаның еске түседі. Қасыңда Кенжеғазының отбасы жоқ. Олар мына кітаптың ішінде. Кітап ішіндегі әңгімеде әлгі аштықтан әлсіреп жыртқышқа айналған адам еместермен арпалысып жүр. Ендеше, сенікі не жорық?
Басылым • 04 Желтоқсан, 2023
Газет пен журнал – екінші тынысым
1966 жылы қауыс-қараша айының ортасында Ресей аумағында үш жыл екі ай міндетімді өтеп, елге оралдым. Екі жылдай Горький-Борда, бір жыл үш айдай Иванова-Шуя гарнизонында болдым. Бір ғажабы – осы үш жылда да біз 40 шақты қазақ пен 8 өзбек «Социалистік Қазақстан» және «Казахстанская правда» газетінен көз жазғанымыз жоқ. Елдегі жаңалықтарды оқып, масаттанып қаламыз, бір-бірімізден сүйінші сұраймыз. Кейіндеу білдім, мұны ұйымдастырған атыраулық екі солдат, екеуі де орта мектепті орыс тілінде бітірген Мақсат Құлтумин мен Ғайнет Қуанғалиев екен. Бірде Мақсаттың шағын мақаласы «Казахстанская правда» газетіне жарияланды. Сонда оны қолма-қол құттықтап қуанғанымыз-ай! Содан 1964 жылы Горький гарнизонында 800 метр жарыстан солдат Өсер Серікқалиевтің екінші орын алғаны туралы сержант Исатай Шәмбіловтің «Социалистік Қазақстанға» шыққан мақаласын бәріміз жабылып, күндіз-түні оқығанымызды қайтерсің!
Қазақстан • 04 Желтоқсан, 2023
Қазақстанның Орталық Азия елдерінің әйелдер диалогына төрағалығы аяқталды
4 желтоқсанда Қазақстанның Орталық Азия елдерінің әйелдер диалогына төрағалығы гендерлік зорлық-зомбылықпен күрес мәселелерін талқылаумен аяқталды. Мәжіліс спикері Ерлан Қошанов Астана қаласында Біріккен Ұлттар Ұйымының қолдауымен ұйымдастырылған халықаралық конференцияны қорытындылай келе, форумның 2023 жылғы жемісті жұмысын атап өтті, деп хабарлайды Egemen.kz.
Технология • 04 Желтоқсан, 2023
Цифрлық әлемде желідегі қауіпсіздік бірінші орында тұрады. Киберқауіпсіздік дегеніміз – компьютерлік жүйелерді, деректерді, бағдарламалық жасақтарды және адамдарды киберқауіптер мен киберқылмыстардан қорғауға бағытталған технологиялар, үдерістер мен тәжірибелердің жиынтығы.
Жәдігер • 03 Желтоқсан, 2023
Түнжелінің тарихи құлпытастары
Қандай да бір аймақта орналасқан молалар, қабірлер және құлпытастар – сол өңірдің белгілі бір халыққа тән екенін дәлелдейтін ең маңызды ұлттық таңба. Сонымен қатар құлпытастар – әр кезеңнің мәдениеті мен тыныс-тіршілігін көрсететін тарихи жәдігерлер.
Зерде • 03 Желтоқсан, 2023
Бейбарыс – 800: Әділеттің алдаспаны
Биыл Мысырдағы мәмлүктердің даңқты сұлтаны әрі мұсылман әлемінің қорғаны ретінде тарихта жарқын із қалдырған Ұлы даланың асыл перзенті Сұлтан Бейбарыстың туғанына 800 жыл толды.
Таным • 03 Желтоқсан, 2023
Исламның ойлау жүйесі мен дүниетанымының Хақ (Истина) хақындағы қағидаттарының поэтикалық құрылымын (калам), пәлсапалық қисынын (логикасын), діни заңнамалық дәлелін (фиқһ-Fiqh) түсінбей – Абайды түсіну мүмкін емес. Ұсынылған мақалада Еуропа философтарының Жан мен Тән, Жанның тегі мен түрлері туралы пікірлері мен Абайдың философиялық ойларының арасындағы байланысы салыстырыла сараланады. Сонымен қатар Жан мен Тән және Жанның түрлері туралы неміс ғалымы Фридрих Эдуард Бенекенің әйгілі «Тәрбие мен оқытуға арналған жетекші нұсқау» атты философиялық-психологиялық тақырыпты қамтитын философиялық-психологиялық трактаттарымен Абайдың таныс болғаны осы мақала арқылы ғана ғылыми ортаға белгілі болып отыр. Бұл – абайтану ілімінде бұрын мүлдем қаперге алынбаған дерек көзі.
Қазақстан • 01 Желтоқсан, 2023
Президенттік институттың ел дамуындағы маңызы
Елімізде президенттік институттың қалыптасуы әлеуметтік-экономикалық, қоғамдық-саяси және ұлтаралық дағдарыспен қатар келді. Осы қиын жағдайда президенттік институт еліміздің егемендігі мен мемлекеттік басқару жүйесін нығайтудың негізгі стратегиялық бағыттарын анықтауға мұрындық болды. Мұндай саяси институт аз уақытта республикадағы экономикалық тұрақсыздықты еңсеріп, халықтың әлеуметтік жағдайын көтеру, қоғамдық келісімнің алғышарттарын қалыптастыру үшін қажет еді.
Тарих • 30 Қараша, 2023
«Мақыш балуан» повесі кімге арналған?
Кеңестік кезеңде қуғын-сүргіннің зардабын қазақ жұрты да аз шекпеді. ХХ ғасырдың 20-50 жылдары большевиктік-сталиндік биліктің солақай саясатынан қаншама жазықсыз жан жапа шекті: біреуі атажұртын тастап, шет жерлерге мәжбүрлі түрде жер ауды, біреуі атылып кетті, енді біреуі түрмеге жабылды, келесі бірі хабар-ошарсыз кетті. Алайда сол жандардың артында қалған ұрпақтары жадында олар туралы естеліктер қалды. Саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық ақтау жөніндегі мемлекеттік комиссия қолға алған жоба – «ХХ ғасырдың 20-50-жылдарындағы Қазақстандағы жаппай саяси қуғын-сүргін және оңалту үдерістері: бірыңғай деректер базасын құру» аясында қуғын-сүргін құрбандары туралы архив құжаттарымен қатар әр өңір тұрғындарынан естеліктер жинастырылған. Сондай естеліктердің бірін жазушы Нағашыбек ҚАПАЛБЕКҰЛЫ айтып берген еді.
Зерде • 30 Қараша, 2023
Алдымен кеңестік уезд, губерния орталығы, содан кейін облыс орталығы болған Шымкент қаласы бір кездері Оңтүстік өлкенің жазалау орталығына да айналған. Бұл жер өлкедегі кеңес өкіметіне қарсылық көрсеткендердің барлығын айыптау, тергеу, тергеусіз соттау мен ату орталығы болды. Оған куә – қазіргі кезеңде жыл сайын 31 мамыр – саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу күні тағзым ету орнына айналған қаламыздың «Нұрсат» шағынауданының батыс жағын ала орналасқан, кезінде «Албастысай» деп аталған жер – жазықсыз жапа шеккен 2 мыңнан астам отандасымыздың бауырластар зираты.
