Мектепке дейінгі білім
Мектепке дейінгі білім мен тәрбие – жалпы білім беру жүйесіндегі ең негізгі, іргелі деңгей. Баланың туғаннан бастап мектепке барғанға дейінгі тұлғалық, әлеуметтік, танымдық қалыптасуы дәл осы кезеңде жүзеге асады. Сондықтан балабақша жүйесі мемлекеттің адами капиталды дамытудағы стратегиялық бағытының өзегіне айналып отыр.
Оқу-ағарту вице-министрі Майра Мелдебекованың айтуынша,бүгінгі таңда 2-6 жас аралығындағы балаларды қамту деңгейі 95,9 пайызды құрап отыр. «Қазіргі уақытта елімізде 11 900-ге жуық балабақша жұмыс істейді. Бұл ұйымдарда 1 миллионнан астам бала тәрбиеленіп жатыр. Сонымен қатар мектепке дейінгі даярлық топтарымен 163 мың бала қамтылған. Аталған даярлық топтары балабақшаларда да, жалпы білім беретін мектептердің базасында да ұйымдастырылған», деді вице-министр.
Сондай-ақ биылдан бастап мектепке дейінгі білім беру саласында ваучерлік қаржыландыру жүйесі кезең-кезеңімен енгізілген. «Ақша балаға беріледі» қағидаты негізінде осы механизм арқылы балабақшаларға кезек саны 2 есеге дейін азайды. Қазіргі таңда бұл жоба қанатқақты режімде жүзеге асырылып, 778 бала қамтылған. Жоба аясында 21,8 млрд теңге бюджет қаражаты үнемделген. Үнемделген қаражат алдағы уақытта басқа балаларды қамтуға бағытталмақ.
Оқу-ағарту министрлігінің мәліметінше, биыл елімізде 672 жаңа балабақша ашылып, онда 65 мыңнан астам бала қабылданған.
Орта білім
Орта білім саласындағы ең ауқымды бастама – «Келешек мектептері» ұлттық жобасы. Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, жоба аясында 217 жаңа форматтағы мектеп салу жоспарланған. Бұл мектептер 460 мың оқушы орнына есептелген.
Жобаның басты мақсаты – үшауысымды мектептерді азайту, апатты жағдайдағы және орын тапшылығы бар мектептер мәселесін шешу. Қазіргі таңда жоба нәтижесінде:
- 69 үшауысымды мектептің,
- 22 апатты мектептің мәселесі шешілді,
- орын тапшылығы едәуір қысқарды.
Салынған 217 мектептің 87-сі ауылдық жерде орналасқан. Бұл шалғай елді мекендегі балалардың да сапалы білім алуына тең мүмкіндік беріліп отырғанын көрсетеді.
«Келешек мектептері» жобасын сапалы іске асыру үшін министрлікке қарасты бірқатар орталық кешенді сүйемелдеу жүргізіп жатыр Негізгі әдістемелік және методологиялық қолдауды Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы көрсетеді. Академия мұғалімдерге, мектеп директорлары мен директор орынбасарларына жаңа білім беру бағдарламалары мен құралдар бойынша жүйелі көмек береді», дейді М.Мелдебекова.
Сонымен қатар мұғалімдерге әкімшілік жүктемені азайту үшін оқу үдерісіне жасанды интеллект құралдарын жүйелі енгізу басталған. «Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша ЖИ-ді экономика мен әлеуметтік салаға интеграциялау бойынша 240 мыңнан астам педагог промпт-инжиниринг дағдылары негізінде білім алды. Жасанды интеллект ұстазды алмастырушы емес, оның көмекшісі. Біздің міндетіміз – педагогтерге күнделікті жүктемені азайту үшін ЖИ-ді енгізу», деді Оқу-ағарту вице-министрі Асылбек Ахметжанов.
Кәсіптік және техникалық білім
Сонымен қатар вице-министр Кәсіптік және техникалық білім саласындағы жұмыстарға тоқталды. Оның баяндауынша, биыл негізгі басымдықтың бірі – жан басына шаққандағы қаржыландыру көлемін ұлғайту болған. Егер өткен жылы бұл көрсеткіш 437 мың теңгені құраса, бүгінде ол шамамен екі есеге өсіп, 912 мың теңгеге жетті.
«Техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарының материалдық-техникалық базасын жаңғырту жұмыстары белсенді түрде жүзеге асырылып жатыр. Қазіргі таңда 85 білім беру ұйымында материалдық-техникалық базаны нығайту жұмыстары жүргізіліп, олардың жабдықталу деңгейі екі есеге артты. Бүгінде бір білім алушыға шаққанда материалдық-техникалық қамтамасыз етуге бөлінетін қаражат көлемі 40 мың теңгені құрайды. Бұдан бөлек, техникалық және кәсіптік білім жүйесінде жатақханалар кезең-кезеңімен енгізіліп жатыр. Бұл өзге өңірлерден келетін студенттер үшін білім алудың қолжетімділігін арттырып, оқуға және тұруға қолайлы жағдай жасауға мүмкіндік береді», деді М.Мелдебекова.
Ғылым және жоғары білім
Жоғары білім саласының негізгі көрсеткіштері жыл сайын тұрақты өсім көрсетіп отыр. Қазіргі таңда жоғары оқу орындарына түсу мен жоғары білім алудың негізгі құралы ретінде Ұлттық бірыңғай тестілеу қолданылып келеді. Ғылым және жоғары білім министрлігінің мәліметінше, бүгінгі таңда еліміздегі жоғары оқу орындарында 724 мыңнан астам студент білім алып жатыр. Студенттер контингентінің жыл сайын артуы жоғары білімге деген сұраныстың өскенін аңғартады. Ведомствоның мәліметінше, 93 232 білім гранты бөлінген, оның ішінде 77 084 грант – бакалавриатқа, 13 229 – магистратураға және 2 919 грант – докторантураға қарастырылған.
Сонымен қатар бакалавриат студенттеріне арналған шәкіртақы мөлшері 2020 жылмен салыстырғанда екі есеге артқан, 2025 жылы 52 372 теңгені, ал педагогикалық мамандықтар бойынша – 84 000 теңгені (2020 жылы – 26 186 теңге, 2024 жылы – 47 135 теңге) құрады.
Ғылым және жоғары білім вице-министрі Гүлзат Көбенова жатақханалардағы орын тапшылығы мәселесін шешу бойынша жүргізіліп жатқан жұмыстар туралы айтып берді. Вице-министрдің баяндауынша, 2025 жылы студенттерді тұрғын үймен қамтамасыз ету мақсатында 10 740 орындық 31 жатақхананы іске қосу жоспарланған. Жыл басынан бері 8 757 орынға арналған 26 жатақхана пайдалануға берілген. Жыл соңына дейін 1 983 орындық тағы 5 жатақхана қолданысқа беріледі. 2024–2025 оқу жылында 16,9 мың орынға дейін қысқарды.
Сондай-ақ вице-министр ғылым дамуына да тоқталды. «Ең алдымен ғылымды басқарудың жаңа моделі енгізілгенін атап өткен жөн. Қазіргі таңда ғылымды әкімшілендіру ісімен министрлік қана емес, өңірлер де айналысады. Аймақтарға ғылымды жоспарлау, өңірлік ғылыми саясатты қалыптастыру және дамыту құзыреті берілді. Әкімдіктер тиісті бағдарламаларды іске қосу мүмкіндігіне ие болды. Бұл шара ғылым мен бизнестің өзара ықпалдасуына, ғылыми зерттеулер нәтижелерін нақты коммерцияландыруға жол ашады. Мемлекет тарапынан ғылыми жобаларды іске асыруға көрсетіліп отырған қолдау көлемі айтарлықтай артты. Кейінгі жылдары ғылымды қаржыландыру көлемі үш есеге өсті», деді Г. Көбенова.
