Байқоңырды билеп-төстегендер жергілікті халықты ғарыш айлағына аяқ аттап бастырмайтын. 1989 жылы ерекше бір оқиға болды. Осы жылы Байқоңырдан шалғай аймақта жатқан Солтүстік Қазақстан облысының телевидениесі мен Халықаралық «Мир» ғарыштық стансасы арасына телекөпір орнатылды. Барлық отандастарды ғарыш айлағына жолатпайтын шенеуніктер мұндай іске қалай барған деп таңғаласыз.
Оған мүмкіншілік тудырған сол кездегі Солтүстік Қазақстан облыстық телеарна басшысы Виктор Вихляев еді. Ол – ғарыш тақырыбына бірнеше еңбек жазған, соның ішінде солтүстіктен шыққан ғарышкерлер Владимир Шаталов және Александр Викторенко туралы кітап шығарған қаламгер. Оны мұндай ерлікке баруға көмектескен екі ғарышкермен достығы екені даусыз. Бұл уақытта Владимир Шаталов «Жұлдыздар қалашығында» ғарышкерлерді даярлау орталығының бастығы еді. Ал Александр Викторенко сол сәтте ғарышкерлердің 4-тобының командирі ретінде ғарышта болған. Виктор Вихляев осы екі азаматқа арқа сүйеу арқылы Байқоңырдағы шенеуніктерді көндіріп, Қызылжар қаласына телекөпір орнатқан көрінеді.
Осы телекөпірдегі ең басты сенсациялық оқиға – сол жылдарда облыстық филармонияның әншісі атақты Ғарифолла Құрманғалиевтің шәкірті Кәмила Әлібаеваның ғарышкерлерге домбырамен қазақша ән жолдауы еді. Барлық телекөпірдің өне-бойында тек орысша сөйлейтіндер: еңбек озаттары, атақты адамдар, шенеуніктер сөйлеп болған соң хабардың сценарийін жасаған В.Вихляев қазақша бір үн шығармасақ ұят деп ойласа керек, қорытынды сәтте қазақ әнін шырқатуға шешім қабылдаған. Сол телекөпірді көрген, қатысқан адамдардың қайсысымен сөйлессең де естерінде ғарышқа жеткен ән ғана қалыпты. «Ах, Камила тогда как пела!..» деген сөзді айтпайтын адам жоқ.
Сөйтіп, қазақ әні тұңғыш рет ғарыш әлемін баурады. К.Әлібаеваның ашық үнді тенор даусымен күміс көмейден төгілген ән қазіргі тілмен айтқанда, ғарышты жарған екен. «Мен телекөпірде Бәкір Тәжібаевтың «Туған жер» деген әнін шырқадым. Тележүргізуші Кәмила Мұқашева ғарышкерлерге мені орысша таныстырып, Александр Викторенкоға: «Туған жердің үнін сағынған шығарсыз, сізге қазір әншіміз Кәмила Әлібаева ән айтып береді. Бұл әнде қазақ даласының көзге ыстық көрінісі, адамның туған жерге деген махаббаты туралы айтылады», деді.
Телекөпірге дайындық барысында біз қандай ән айтсақ екен деп біршама талқылағанбыз. Туған жер туралы ән әр адамға ыстық қой, мына ән қазаққа туған жерді сағындырғанда орысқа да солай әсер етуге тиіс деп, осы әнді таңдадық. Үстіме қазақтың ұлттық киімін киіп, қолыма үкілі домбыра ұстаған мені бәрі қол соғып қарсы алды. «Алыс кетсем, мен сенi аңсап жүрем! Сағыныштан өзiңе ән сап жүрем, туған жер! Ауылымның түтiнi қымбат маған, Қымбат маған белдерi күн қақтаған, туған жер!» деп бір кеттім. Қараймын, тыңдаушыларым сілтідей тынып, тыңдап қалыпты. Біздің студиядағылар да қыбыр-жыбырдан тиылып, шыбынның ызыңы естілердей. Демек, ән тыңдаушылардың жүрегіне жеткен екен деп келесі шумақтарды айтқанда тіпті арқаланып кеттім. Даусым да барынша ашыла түсті. «Көздi тартып жайнайды-ау далаң гүлден, Қасиетiңдi қашан да балаң бiлген, туған жер! Бұл өмiрде, шiркiн-ай, не жетедi, Құшағыңда әкем мен анам жүрген, туған жер! Туған жер, өзiң дегенде, Жүремiн әр кез елеңдеп. Бiр сезiм билеп алады-ау! Жүрегiм дүрсiл қағады-ау!» деп қайырғанда өзім де ғарышқа самғағандай әсерлендім...
Ән аяқталғанда сілтідей тынған Жер мен Ғарыш арасы тұтасып, қатты қол соғылды», деп еске алады әнші. Алдында «біз Қазақстаннан өтіп кетеміз, тезірек сөйлесейік» деп тыпыршып отырған А.Викторенконың да аузы ашылып, аңырып қалады. Ән аяқталғанда ғана ол есін жиып, «туған жердің тынысын сезіндім, сізге көп рахмет» деп әншіге алғыс айтыпты. Ол біздің Шал ақын ауданындағы қазақ тұрғындары көп тұратын Сухорабовка деген ауылда туған. Сондықтан қазақ әндері құлағына жастайынан сіңген...
«Өнерде шекара жоқ» дегенді көп айтсақ та, біз оның терең мәніне бойлай бермейміз. Шетелдік керемет әншілердің сөзін түсінбесек те әніне елтіп, қазақша ән айтсаң бәрібір түсінбейді деп көбіне орысша салатын әншілер де бар. Ал нағыз өнер, ән төресі қай тілде айтылғанда да жүректерге қалтқысыз жетеді. Оны қазір бүкіл әлемді қазақ әніне табындырып жүрген Димаш Құдайберген дәлелдеп жүр. Сол сияқты Кәмила Әлібаева да бір кезде қазақ әнін ғарышқа самғатып, бүкіл әлемді, соның ішінде құлағы делдиіп отыратын НАСА-ны да таңғалдырған.
ПЕТРОПАВЛ
