Мемлекеттік қор өзекті мәселелерді шешеді
Елімізде экономика тұрақты өсу қарқынын көрсетіп отыр. Биылғы қаңтар–қарашаның қорытындысы бойынша экономиканың өсуі 6,4%-ды құрады. Нақты сектордағы өсу 8,3%-ды құрады әрі қызмет көрсету өндірісінің 5,3%-ға өсуінен жоғары болып қалыптасты. Негізгі драйверлер көлік қызметтері, құрылыс пен тау-кен өнеркәсібі. Сауда 8,8%-ға, ауыл шаруашылығы 6,1%-ға, өңдеу өнеркәсібі 5,9%-ға өсті.
«Инвестициялар өсудің факторы болып қала береді. Негізгі капиталға салынған инвестициялар 13,3%-ға артып, 18,5 трлн теңгені құрады. Оның қатарында жеке инвестициялар 9,8%-ға өсті. Инвестициялардың ең жоғары өсуі болашақ сапалы өсу базасын қалыптастыратын салаларда байқалып отыр», деді Премьер-министрдің орынбасары – Ұлттық экономика министрі Серік Жұманғарин.
Оның айтуынша қаржы қызметінде – 82,8%-ға, электр энергиясымен, газбен, бумен, ыстық сумен жабдықтауда – 57,9%-ға, білім беруде – 31,6%-ға, ақпарат пен байланыста – 24,5%-ға, ауыл шаруашылығында – 24,1%-ға, өңдеу өнеркәсібінде – 20,7%-ға, көлік қызметтерінде – 13,3%-ға өсу тіркелген. Инвестициялардың ең көп өсуі Ақмола, Павлодар, Жамбыл, Алматы мен Ақтөбе облыстарында байқалды. Ал инвестициялардың төмендеуі Атырау мен Қарағанды облыстарында тіркелді.
«Биылғы қаңтар–қазанда сыртқы сауда айналымы 116,3 млрд долларды құрады. Тауарлар экспорты 64,6 млрд долларды, оның қатарында өңделген тауарлардың экспорты 23,3 млрд долларға жеткен. Тауарлардың импорты 51,7 млрд доллар. 12,9 млрд доллардан аса көлемде оң сауда балансы сақталады. Өңдеу өнеркәсібіндегі өндіріс 5,9%-ға өсті. Өсу 17 өңірде тіркелді. Ең жоғары өсу Солтүстік Қазақстан, Батыс Қазақстан, Түркістан облыстарында, сондай-ақ Алматы мен Шымкент қалаларында байқалды. Өндірістің төмендеуі Шығыс Қазақстан, Ақмола, Маңғыстау облыстарында тіркелді», деді С.Жұманғарин.
Президент тапсырмаларын орындау барысында өңірлерде 465 әлеуметтік нысан салуға 480 млрд теңгеден астам қаражат бөлінді. Арнаулы мемлекеттік қордың қаражаты өңірлерде өткір тұрған инфрақұрылымдық мәселелерді шешуге бағытталған. Қаржы министрі Мәди Такиев отырыста әлеуметтік жобалардың жүзеге асырылу барысы туралы айтты.
«Бүгінде Қор қаражаты есебінен жалпы құны 482,5 млрд теңгені құрайтын 465 жоба қаржыландырылып отыр. Негізгі назар сапалы ауызсумен қамтамасыз етуге, сондай-ақ медицинаның қолжетімді болуына аударылады. Атап айтқанда, 205 млрд теңгеге сумен жабдықтауға қатысты 258 жоба жүзеге асырылып жатыр әрі 151 млрд теңгеге 183 денсаулық сақтау нысаны бой көтерді», деді Қаржы министрі.
Бұған қоса, оның айтуынша, спорт инфрақұрылымын құруға 66 млрд теңге бөлінді. Бұл жұмыс шалғайдағы елді мекендердің тұрғындарына әлеуметтік саланы жақсарта түсуге әрі ауылдың өмір сүру сапасын арттыруға арналған.
«Қор қаражатын жұмсау ісінде өңірлерді дамытуға басымдық беріледі. Біз халық арасында сұранысқа ие бағыттарға назар аударамыз. Олар – су, денсаулық сақтау мен әлеуметтік инфрақұрылымдар», деді М.Такиев.
Ішкі жалпы өнімнің өсімі 6,4%-ды құрады
Премьер-министр Үкімет отырысы барысында биыл экономикамыз орнықты өсім көрсетіп отырғанын айтты. 11 айдың қорытындысына қарағанда ішкі жалпы өнімнің өсімі 6,4%-ды құраған. Жалпы экономикадағы оң көрсеткіштерге қарамастан, сауда мен құрылыс салаларында, сондай-ақ көлік қызметтерінде өсімнің біршама баяулап қалғаны байқалады.
«Металлургия өнеркәсібіндегі өсу қарқыны да төмендеп кеткенін баса айтқым келеді. Бұл сала – экономиканың негізгі тірегі. Сондықтан оның орнықты дамуын қамтамасыз етіп, өндірістік әлеуетін толық іске асыруға бағытталған шаралар қабылдау маңызды болып табылады. Жыл қорытындысы бойынша экономиканың өсу қарқынын сақтап қалу қажет», деген Үкімет басшысы бірқатар мәселеге назар аударды.
Бірінші, кейінгі екі айда инфляция деңгейі 12,4%-ға дейін төмендеді. Алайда кейбір өңірлерде, атап айтқанда Ұлытау, Ақмола мен Атырау облыстарында, керісінше, өскені аңғарылады. Басты себеп – азық-түлік бағасының қымбаттауы. Өңір әкімдерінде азық-түлік тауарларының бағасын тұрақтандыруға жеткілікті құралдар бар.
«Осы бағыттағы жұмысты күшейту керек. Сауда және интеграция министрлігіне әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының тізбесін уақытша кеңейту жұмысын жеделдетуді тапсырамын. Бұл қосымша өнім түрлерінің бағасын реттеуге мүмкіндік береді. Сондай-ақ азық-түлік инфляциясының өсуіне ет пен ет өнімдері бағасының үлесін ескере отырып, Сауда және интеграция, Ауыл шаруашылығы министрліктері мен әкімдіктер аталған өнімдердің бағасын тежеуге ерекше назар аударуы қажет», деді О.Бектенов.
Бұған қоса, Астана қаласындағыдай, арзандатылған ірі қара мал етін сауда желілері арқылы сату тәжірибесін бүкіл ел аумағында кеңінен қолданған жөн. Жалпы, инфляциялық процестерді төмендету үшін 2026–2028 жылдарға арналған макроэкономикалық тұрақтандыру мен халықтың әл-ауқатын арттыру жөніндегі бірлескен іс-қимыл бағдарламасын жүзеге асыру барысын бақылауда ұстау қажет.
Инфографиканы жасаған – Зәуреш Смағұл, «ЕQ»
Екінші, Мемлекет басшысы «Алтын сапа» мен «Парыз» сыйлықтарының лауреаттарын марапаттау рәсімінде шағын бизнесті қолдаудың бірыңғай бағдарламалық құжатын қабылдауды тапсырды. Ол іскерлік белсенділік пен шағын кәсіпкерлікті дамытуға қосымша серпін беруге тиіс.
«Ұлттық экономика министрлігі мемлекеттік органдармен, сондай-ақ «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасымен бірлесіп, құжаттың сапалы әзірленуін қамтамасыз етсін. Жергілікті өндіріс пен шикізатты қайта өңдеуді ынталандыру, қолөнер, былғары, сүт өнімдері мен басқа да салаларды кеңейту шараларын қамтыған жөн. Ол үшін әкімдіктер өңірдің әлеуеті мен қажеттіліктерін негізге ала отырып, басым бағыттардың тізбесін айқындауы қажет», деді Премьер-министр.
Үшінші, кәсіпкерлік бастаманы кеңейту мен тең мүмкіндіктерді қамтамасыз ету шарттарының бірі – мемлекеттің экономикадағы үлесін төмендету. Бүгінде бұл көрсеткіш ішкі жалпы өнімге шаққанда 13,7%-ды құрап отыр.
«Биыл жекешелендірудің 2025 жылға дейінгі кешенді жоспарын іске асыру аяқталады. Оңтайландырудың 2030 жылға дейінгі жаңа жоспары бекітілді. Онда отын-энергетика, өнеркәсіп, көлік пен байланыс салаларындағы, сондай-ақ агроөнеркәсіп кешеніндегі мемлекеттік компаниялар қамтылған», деп сөзін жалғады Премьер-министр.
Бұған қоса, Үкімет басшысы әкімдіктерге, мемлекеттік органдар мен компанияларға жаңа жоспарға енгізілген активтердің кем дегенде жартысын келесі жылы сатуды қамтамасыз ету үшін тиісті жұмыстарды қазірден бастауды тапсырды. Сөйтіп, жекешелендіру жөніндегі Ұлттық офис тиісті мемлекеттік органдармен бірлесіп, оңтайландырумен қамтылмай қалған салаларға талдау жүргізуді жалғастырғаны жөн болатынын айтты.
Төртінші, Мемлекет басшысы халыққа Жолдауында өңдеу өнеркәсібіне тың серпін беру ісінің маңыздылығын атап өткені мәлім. Бұл бағытта қазірдің өзінде оң нәтижелер бар, олар жуырда өткен Үкімет отырысында жан-жақты қаралған болатын.
«Биыл жаңа өндірістер іске қосылып, бұған дейін ел аумағында өндірілмеген тауарлар шығарыла бастады. Өнеркәсіп және құрылыс, Қаржы министрліктеріне «Самұрық-Қазына» қорымен және Монополияға қарсы ведомствомен бірлесіп, мемлекеттік сатып алу аясында ұқсас импорттық тауарларды алып тастау мәселесін пысықтауды тапсырамын», деді О.Бектенов.
Бұл шара отандық тауар өндірушілерге қосымша қолдау көрсетуге мүмкіндік береді. Өнеркәсіп және құрылыс министрлігіне өңір әкімдерімен бірлесіп, осы жылдың соңына дейін келесі жылға арналған жобалардың жаңа тізімін қалыптастыруды аяқтау жүктелді.
«Жобаларды қаржыландыру инвесторлардың өзара міндеттемелері негізінде жүзеге асырылуға тиіс. Инвестиция көлемі, жұмыс орындарын құру, еңбек өнімділігінің өсуі, локализацияны тереңдету, технологиялар трансфері, сондай-ақ экспорттық әлеует пен салық түсімдерін ұлғайту көрсеткіштерін назарда ұстау қажет», деді Үкімет басшысы.
Бесінші, бюджет қаражатын уақтылы игеру мәселесінде бюджеттік бағдарламалардың әкімшілері қаржылық тәртіпті күшейтулері керек. Барлық жоспарланған бюджет қаражаты қатаң түрде бекітілген бағыттар бойынша бөлініп, игерілуге тиіс. Бюджеттік бағдарламалар әкімшілеріне өз міндеттемелерінің орындалуына талдау жасап, бюджет қаражаты үнемделген жағдайда, оларды неғұрлым басым міндеттерге немесе Үкімет резервіне қайта бағыттағаны ләзім.
Олжас Бектенов негізгі макроэкономикалық көрсеткіштер бойынша еліміздің 12 өңірінде оң динамика қалыптасып отырғанын атап өтті. Олардың қатарында Ақтөбе, Алматы, Батыс Қазақстан, Жамбыл, Қостанай, Қызылорда, Павлодар, Түркістан, Жетісу, Ұлытау облыстары, сондай-ақ Астана мен Алматы қалалары бар. Алайда Атырау, Абай, Ұлытау облыстары жоспарланған көрсеткіштерге қол жеткізбеген.
«Жергілікті өндіріс пен шикізатты қайта өңдеуді ынталандыру, қолөнер, былғары, сүт өнімдері мен басқа да салаларды кеңейту шараларын қамтыған жөн. Ол үшін әкімдіктер өңірдің әлеуеті мен қажеттіліктерін негізге ала отырып, басым бағыттардың тізбесін айқындауы қажет. Аталған шараларды іске асыру кәсіпкерлерге тікелей қолдау көрсетуге, халықты жұмыспен қамту деңгейін арттыруға әрі шағын бизнестің тұрақтылығын нығайтуға мүмкіндік береді. Бұл орайда, әсіресе ауылдық жерлер мен шағын қалалардағы жобаларға баса көңіл бөлу керек», деп атап өтті Премьер-министр.
