– Кәсіпқой бокста жекпе-жек өткізбегеніңізге де үш жыл болған екен. Жаттығудан келдім дедіңіз, демек әлі де айқастарға түсуге қамданып жүрсіз ғой?
– Желтоқсан айында Алматы қаласында кәсіпқой бокс кеші өтеді. Сол сайыста үш жылдық үзілістен кейін бабымды сынап көруге бел байлап отырмын. Жаттығуды жекпе-жекке түспесем де үзбей, бабымда жүргенді ұнатамын. Өйткені спорт, оның ішінде бокс – күнделікті жұмысым. Ғалымдардың зерттеуден бас алмай ізденетіні секілді спортта да тер төгіп талаптанбасаң, қайраңдап қалатының бесенеден белгілі.
2012 жылы АҚШ-қа алғаш сапарлап, кәсіпқой бокстың қазанында қайнаймын деп барғанда өзімді көп білетіндей сезіндім. Өйткені жасөспірім шағымнан Қытайда түрлі сайысқа қатысып, ересектер сапына өткенде ішкі чемпионатында он жылға жуық қара үзіп, чемпион атандым. Әуесқойлар арасында Олимпия ойындарының жүлдесін иелендім. Атажұртқа оралғаннан кейін де қаншама доданы көрдік. Тәжірибеміз толысты, ақылымыз молықты деп ойладық. Тәлім алған бапкерлеріміздің барлығы дерлік кеңестік бокс мектебінің шыңдауынан өткен мамандар. Солардың үйретуімен қияға құлаш ұрдық. Ал бірақ мұхит асып, АҚШ-қа барған соң кәсіпқой бокста жекпе-жек өткізіп, айқаста раунд саны артқан сайын менде тоқырау басталды. Өйткені ішімдегі «мен бәрін білемін» деген тәкаппарлық оңайлықпен иліге қойған жоқ.
Әуесқой боксқа баулыған жаттықтырушылар өзгелердің озық үлгісін шәкіртіне үйретуге аса құлықты болмайды. Өйткені олардың да ішіндегі тәкаппарлығы «бәрін білеміз» дегенге саяды. Содан кейін де біз бір қалыптың ішінде шеңберді шиырлап жаттығу өткіздік. Ал Америкаға барғанда алдымен өзімізді өзіміз жеңу үшін күресу қажеттігі туындады. Боксты ғылыми негізде дамытудың үлгісіне үңілейін десең, ішкі түйсігің жібермейді. Оқығың келеді, ізденуге ниет еткеніңмен нәпсің қалауыңды қиып түсіреді. Өйткені АҚШ-қа жеткенге дейін халықаралық дәрежедегі спорт шебері атағын алдық. Жиған тәжірибеміз телегей деп күпінеміз. Осы өзімбілермендік мінезді сындырғаннан кейін ғана боксты індете зерттеуге ден қойдық.
– Сөзіңізден аңғарғаным – бокстың ғылымына тереңдеп, індете зерттеуге мұхит асып барған соң ғана мүмкіндік туды ма?
– Әуесқой бокспен шұғылданғанда ұлттық құраманың мүшесі ретінде түрлі додаға қатыстым. Сонда сен көгендеулі боласың. Тағдырың – бас бапкердің қас-қабағында. Көңілі құласа сайысқа салады, жарысқа қосады. Ал жақпай қалсаң, тізімнен сызып тастайды. Өзіңді дамытуды емес, солардың әуеніне қарай жығылуға мәжбүр боласың. Өзіндік пікіріңді айта алмайсың, шамадан тыс жүктеме артқанына да қарсылық танытпайсың. Осыдан кейін қандай өсу, даму, кемелдену болады? Жарақаттансаң ешкімге қажетің шамалы. Өйткені ұлттық құрамадан орын сұрап, әлекедей жаланып бірнеше боксшы тұр. Ал бапкер шәкіртінің не себепті жарақаттанғанын, мұндай күйге түсуіне нендей жайт әсер еткенін сұрап, басын қатырғысы келмейді. Оның орнын басар бірнеше боксшы бар. Кәсіпқой боксқа ауысып, өзіміз би, өзіміз қожа болғанда ғана бокс дейтін бекзада спорттың түбіне тереңдей бойлауға мүмкіндік алдым. АҚШ-та боксқа көзқарас мүлде өзгеше. Спортшы жарақаттанды ма, оның құлан-таза айығып шығуына мамандар барын салып қамқорлық танытады. Раунд сайын демігіп, солығыңды баса алмай сілелейсің бе, мұның да шешімін тауып денсаулығыңды тексереді. Қашан әбден бабыңа еніп жарау аттай жұтынып шыға келгенше бірнеше адам үлес қосады. Бұл елде кәсіпқой бокста Майк Тайсонның стилі өзінше бір сілем, Флойд Мейвезердің өзіндік бокс мектебі қалыптасқан, Эвандер Холифилдтің сүрлеуі ешкімге ұқсамайды. Солардың әрқайсының бокс өнерін зерттеп зерделеп тәлім алдық. Спортшылар ағзасын әлсіретіп алмас үшін дәруменді қандай мөлшермен ішетінін де үйрендік.
– Кәсіпте де бағыңызды сынадыңыз. Бапкерлікке бет бұруға ықыласты емессіз бе? Бірнеше жылдан бері рингке шықпадыңыз, қажымадыңыз ба?
– Қажыдым деп айта алмаймын, десе де біз де ет пен сүйектен жаралдық, бірер жыл тынықсам деп шештім.Үзіліс кезінде де өзімді қайрап кәсіпті де дөңгелетіп көрдім. Бапкерлікке де бүйрегім бұрады. Бірақ дәл қазір жастарды жинап алып, ұран сөзбен баптауға ықыласым жоқ. Әйтпесе көргеніміз, көңілге түйгеніміз мол, үйретеріміз де аз емес деп пайымдаймын. Боксшы ретінде, түрлі доданың шаңын жұтып шыңдалған маман есебінде еліміздің спортын нығайтуға үлесімді қоссам деймін. Бірақ әзірге біздің ақылымызға ешкім де зәру емес екен. Сізге бір қызық айтайын. Былтыр Париж жазғы Олимпия ойындарының алдында бокстан ұлттық құраманың бас бапкері лауазымын атқарған Мырзағали Айтжанов ағамызбен сөйлестім. Құрамадағы жігіттердің әбден сілікпесін шығарып, қамау терін сарқа жаттығудан өткенін, олардың ағзасын күшейтіп, сілкіндіру үшін дәрумендерді тиімді тұтынудың да тетіктерін айттым. Мырзағама бұл ақылым аса қонымды бола қоймады. «Дәруменмен жарылқайтын маманды шетелден шақырттық, жігіттердің жаттығуында еш гәп жоқ» жорта тыңдады. Нәтижесін білесіз. Ал Өзбекстан АҚШ-қа әуесқой боксшыларын дүркін-дүркін жіберіп, кәсіпқой рингтегі додаларға салып шарболаттай шыңдады. Жемісін 2021 жылы Жапонияда, былтыр Францияда өткен жазғы Олимпия ойындарында көрді. Көптеген ел спортты ғылыми негізде дамытқанда ғана нәтиже шығатынын бағдарлап, соған жетуге ұмтылуда. Біз де сол талапқа құлаш ұруымыз керек.
Мендік мұрат – ақылгөйсу емес. Керісінше, білгенімді бөліссем деймін. Жас буынды баулитын бапкерлерге, кәсіпқой боксқа бет бұрғысы келетін кейінгі толқынға бокстың тереңінде қандай жақұт барын көрсеткім келеді.
– 27 желтоқсанда Алматыда жекпе-жекке шығасыз. Қарсыласыңыз нақтыланды ма?
– Қай боксшы қарсылас атанатыны әзірге нақты емес, бірнеше боксшыға сауын айтылып, ұсыныс жолданды. Беделді ұйым «Ali Akhmedov Promotions» компаниясы өткізетін «Fight Night» кәсіпқой бокс сайысында қандай қарсыласты ұсынса да қабылдаймын. Бабыма енгенімді сезінемін, себебі жекпе-жекке түспегеніме бірнеше жыл өткенімен, жаттығуды тоқтатпай, дұрыс тамақтану тәртібін ұстанып жүрмін.
– Кәсіпқой бокстағы жолыңызға үңілгенде нені медет тұтасыз?
– 2008 жылы Бейжіңде өткен Олимпиада додасына Қытай елінің атынан қатысып қола медаль олжалағаннан кейін атажұртқа көшіп келдім. Еліміздің атынан да Олимпиадаға қатысып, Көк туымызды желбіретсем деп армандадым. Бұйырмаған екен, оған жолымыз түспеді. Кәсіпқой бокста көптеген қазақ жасының томағасын сыпырар алғашқы жекпе-жектерін өткізуге себепкер болдым. Бүгінде екі бірдей тұжырымның чемпиондық белбеуіне ие Жәнібек Әлімханұлы да кәсіпқой бокстағы алғашқы айқасын менің андеркардымда өткізді. Өзге де қаракөз інілеріміз негізгі айқасқа мен түсетін бокс кешінде өнерін көрсетіп шыңдалды. Жастарға жол сілтеп, бағдар бергенімді мақтан тұтамын.
– Алдағы жекпе-жегіңізде сәттілік тілейміз.
Әңгімелескен –
Қуаныш НҰРДАНБЕКҰЛЫ,
«Egemen Qasaqstan»
