ТМД елдерімен байланыс артады

Еліміз арқылы радиоактивті материалдар тасымалдайды

Осыдан бес жыл бұрын 2020 жылы 6 қарашада Тәуелсіз Мем­ле­кеттер Достастығы Үкімет басшылары ТМД елдері арасын­­дағы радиоактивті материалдар­ды қауіпсіз тасымалдау туралы келі­сім жасасты. Палата отырысын­да сенаторлар алдымен осы мәселе­ге қатысты заңды қарады. Бұл заң трансшекаралық радиоактивті материалдарды қауіпсіз тасымалдау кезінде туындайтын негіз­с­із кідірістерді болдырмауға бағыт­талған. Сондай-ақ келісім ядро­лық және радиациялық қауіп төн­дір­мейтіндей радиоактивті материалдарды тасымалдауға қойы­латын ұлттық талаптарды оңтайландыруды көздейді.

«Қаралған келісім ТМД елдері арасында бейбіт мақсатта пайдаланылатын радиоактивті материалдардың тасымалдану мәселелерін реттеу үшін жасалған. Құжатта тасымалдау кезінде халықты және қорша­ған ортаны зиянды әсерден қор­ғауға бағытталған іс-шаралар қарас­тырылып отыр. Сондай-ақ апат­тық жағдайлардың алдын алу мәселесі де реттелген. Жалпы, заң ТМД мемлекеттері арасында осы саладағы ынтымақтастықты нығайтуға өз үлесін қосады деп сенеміз», деді М.Әшімбаев.

Радиоактивті материалдар­ды трансшекаралық тасы­малдауды жүзеге асыру үшін осы мемлекет­тер­дің заңнамаларына сәйкес экспорт, транзит мемлекетінің, сондай-ақ межелі мемлекеттің уәкілетті органдары беретін рұқсат құжаттары болуға тиіс.

Айта кетсек, Атом энергиясы агенттігінің дерегіне сәйкес еліміздің аумағы арқы­лы радиоактивті материалдар негізінен Өзбекстаннан Қытай­ға, Канада, АҚШ, Румыния, Ресей, Аргентина, Үндістан мен Украина елдеріне тасымалданады. Мәселен, 2021 жылы – 6, 2022 жылы – 21, 2023 жылы – 15, өткен жылы – 3, ал осы жылдың бірінші жартыжылдығында 10 радиоактивті материал транзит арқылы тасымалданған.

Жалпы, бұл келісім – ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің ұлттық рәсімдерін МАГАТЭ-нің халық­аралық қауіпсіздік норма­лары­­мен үйлестіруге бағытталған құқық­тық құжат. Сол арқылы радиоак­тивті материалдар трансшекаралық аумақтарда теміржол, автомобиль, теңіз, әуе көлігімен қауіпсіз әрі тиімді тасымалданбақ.

Аталған материалдар халық­аралық шарттарға, сондай-ақ келісімге қатысушы мемлекеттер­дің заңнамаларына сәйкес радио­активті материалдарды трансшекаралық тасымалдауға арналған шарт (келісімшарт) негізінде тасымалданады. Бұл ретте жүк жөнелтушінің, сол елдің заңнамасына сәйкес экспорттаушы мемлекеттің, транзит пен межелі мемлекеттің уәкілет­ті органдары беретін рұқсат құжаттары болуы қажет.

Сенатор Сүйіндік Алдашевтың айтуынша, бұл заңның әлеу­мет­тік-экономикалық, құқы­қ­тық салдары жоқ, сондай-ақ респуб­ликалық бюджеттен шығын шықпайды.

Сенат аталған мәселені «Тәуелсіз Мемлекеттер Достасты­ғына қатысушы мемлекеттерде радиоактивті материалдарды трансшекаралық тасымалдау туралы келісімді ратификация­лау туралы» заң мен Конс­ти­туцияның 61-бабының 4-тармағына сәйкес мақұлдады.

Түрікменстанмен қылмыспен күрестегі ынтымақтастық нығайды

Сонымен қатар Сенат депутат­тары елімізбен Түрікменстан арасындағы қылмыспен күрестегі ынтымақтастық туралы келісімді қарады. Аталған келісім өткен жылдың 10 қазанында Ашхабад қаласында жасалған. Құжат екі елдің құқық қорғау органдары арасындағы өзара іс-қимылды күшейтіп, терроризм мен ұйым­дас­қан қылмысқа қарсы іс-шараларды бірлесіп жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Талқылау кезінде депутаттар бұл келісімді ратификациялау екі елдің құқық қорғау орган­дары­ның өзара іс-қимылы­ның тиімділігін арттыруға мүмкін­дік беріп, өңірлік қауіпсіздік­ті, тұтастай алғанда, екіжақты қатынастарды нығайтуға ықпал ететінін атап өтті.

«Бұл заң елдеріміздің қыл­мысқа қарсы бірлескен іс-шара­ларын жүзеге асыру үшін құқық­тық негіз қалыптастырады. Келісімде ұйымдасқан қылмыс, терроризм мен экстремизм, есірткінің айналымы, заңсыз көші-қон мен адам саудасына қарсы күрес мәселесі бар. Сон­дай-ақ өзге де маңызды бағыт­тар бойынша уәкілетті органдар арасындағы серік­тестік­ті терең­дету тетік­тері қарасты­рыл­ған. Алдағы уақытта заң аталған маңызды бағыттар бойынша еліміз бен Түрікменстанның ынтымақтастығын нығайтуға өз үлесін қосады деп сенеміз», деді Сенат төрағасы.

Бұл келісім ұйымдасқан қыл­мыскерлік, терроризм мен экстремизм, оларды қаржыландыру, есірткі, қару-жарақ, көші-қон, адам саудасына байланысты қыл­мыстармен қатар, сыбайлас жемқорлық, экономикалық және киберқылмыстардың алдын алу, анықтау, жолын кесу, ашу, тергеп-тексеруге бағыттал­ған. Сондай-ақ келісім жедел әрі криминалистикалық ақпарат алмасуды, мамандар­дың тәжірибе алмасу бағы­тын, қылмысқа қарсы күрес мәсе­лесімен айналысатын құзы­ретті органдардың сұрау салуларын орындауды қамтамасыз етеді. Бұған қоса кадр­ларды оқыту, біліктілігін арттыруды ұйымдастыруға қатысты нормалар бар. Заңда алынған ақпаратты жария етпеу туралы ережелер мен басқа да ерекше шарттар белгіленген.

Сенатор Мұрат Қадырбек Қазақстан мен Түрікменстан мемлекетішілік және транс­ұлттық қылмыскерлікке тиімді қарсы тұру үшін құжатта көзделген қылмыстар бойынша ғана емес, сондай-ақ екіжақты кeлiciм мен басқа да қылмыстарға қарсы күресте өзара іс-қимылды жүзеге асыруға мүмкіндік алатынын атап өтті.

Осылайша, Сенат «Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Түрікменстан Үкіметі арасындағы қылмыскерлікке қарсы күрестегі ынтымақтастық туралы келісімді ратификациялау туралы» заңды мақұлдады.

Жалпы, еліміз бен Түрік­менстан арасындағы дип­ло­ма­тиялық қатынастар 1992 жылы орнатылып, сол кезден бас­тап достық пен стратегиялық әріп­тестік тұрақты түрде дамып келеді. Екі ел экономика, мәдениет және білім салаларында белсенді қарым-қатынас жасап келеді.

Айта кетсек, еліміз қазірге дейін Болгария, Мажарстан, Италия, Қытай, Сауд Арабиясы, Түркия, Өзбекстан, Франция, БАӘ мен басқа да мемлекеттерді қоса алғанда, жиырмадан аса елмен осындай келісім жасасқан.