Былтыр Халықаралық кинология федерациясының бас комитеті қазақ тазысын ресми ит тұқымы деп тану туралы шешім қабылдап, елімізге тұқым стандартын ұстаушы мәртебесін бекітті. Осыған орай алдағы 10 жыл ішінде FCI талабына сәйкес таза қанды тазы тұқымын дамытып, санын сапалы деңгейге көтеру міндеттеліп отыр.
Алматыда қазақы тазы тұқымының сақталуы мен дамуына үлес қосу мақсатында өткен дәстүрлі «Қазақы тазы» моно тұқымды көрмесі мен «Қазақстан кинологтер одағының кубогіне» еліміз өңірлерінен 60-тан астам тазы, тазы иелері мен ит өсірушілері қатысты.
Осыдан 2 жыл бұрын Қазақстан кинологтері одағы Халықаралық кинологиялық федерацияның барлық талабын орындап, оның толыққанды мүшелігіне қабылданған болатын. Бұл одаққа ұлттық ит тұқымдарын жариялау құқығын береді. Қазақстан кинологтер одағының төрағасы Бауыржан Серікқалидің айтуынша, дәстүрлі іс-шаралар еліміз өңірлерінде түрлі ұйым тарапынан тұрақты өтіп келеді.
«Қазақы тазы – еліміздің мәдени мұрасы ретінде танылған ерекше тұқым. Көрме – қазақы тазының сән-салтанатын көру мақсатында ғана емес, қазақы тазының асыл тұқымды жұмысын дамыту мен оны кеңінен насихаттаудағы маңызды қадам. Сонымен қатар кинологиялық білім деңгейін арттыру мен елімізде ит асырауды жауапты деңгейде көтеруді мақсат етеді. Қазақ даласы тазының табиғи мекені саналғандықтан да болар, бүгінде тазының стандартына қатысты деректерді еліміздегі сарапшылар ғана кәсіби деңгейде танып айта алады», дейді Б.Серікқали.
Одаққа қазіргі кезде шамамен 35 өңірлік клуб кіреді. Бауыржан Серікқали атап өткендей, тазы тұқымы еліміздің барлық өңірінде өсіріледі. Мақсат – осы тазыларды стандартқа сай іріктеп, әрі қарай тұқымдық сипатын анықтап, көбейту. Бүгінде одақтың кітабында 3 500 тазы тіркелген.
Ұлттық төреші Айбол Алпысбаевтың айтуынша, көрме таза қанды тазыларды іріктеуді көздейді. Атап өткендей, тазы өсірушілер алдында FCI талабына сәйкес таза қанды тазы тұқымын дамытып, санын сапалы деңгейге көтеру міндеті тұр. Ендігі кезекте тазы ит тұқымының генетикалық құрылымын зерттеп, іріктелген тазылар құжаттандырылып, оларды дамыту бағытындағы жұмыс жалғасатын болады. ҚКО Кубогіне қатысқан қазақы тазы иелері ұлттық титулдарға қол жеткізіп, тұқым сапасын ішкі, аралас тұқымдық бәсекелерде салыстыруға мүмкіндік алып отыр.
Дала итінің болмысын жете танып, атасынан дәстүр дарыған әуесқой тазытанушылар Мұрат Жанпейісов, Қанат Айдарұлы, Елдос Майлыбаев кейінгі жылдарда одақ тарапынан іске асып жатқан жобалардың маңызды екенін атап өтті. Тазының таза болмысын, тектік геноқорын сақтап қалу бағытында жүйелі жұмыс қолға алына бастады. Дегенмен дала итінің бар болмысын бойына сіңірген тазы тұқымының тектілігін сақтап қалуда одақпен бірлескен жобалар аса қажет.
Елдос Майлыбаевтың айтуынша, қандай да бір жарыстарда қазылар құрамы тазының жай-күйіне қанығып өскен мамандармен толығуға тиіс. Тазының тұқымы, дене бітімі, мінез-құлқы, осы ит тұқымының өзіне ғана тән ерекшелігін кәсіби тазытанушылар ғана тани алады. Сондай-ақ дала итінің болмысын тануда ғалымдармен бірлескен жобалар іске асса игі. Айталық, бүгінде құжаты бекітілген сайлюки сияқты ит тұқымдарымен араласып кеткен тазылардан қауіп бар. Егер де бұл үрдіс жалғаса беретін болса, онда таза тазы тұқымын сақтап қалу, патенттеу аса қиынға түседі. Бұған қоса халықаралық жарыстарға «Қазақ тазысы» деген атауды енгізу тазыны әлемдік деңгейде танытуға мүмкіндік береді.
Көрме барысында тазының тұқымдық сапасын жан-жақты бағалауға бағытталған салыстырмалы рингтер ұйымдастырылды. Рингтерде күшік тобынан бастап ересек иттерге дейінгі барлық санаттағы иттер сарапшылар сұрыптауынан өтті. Сараптаманы аңшылық тұымдарды, сондай-ақ абориген тұқымдарын бағалауда мол тәжірибеге ие мамандар – ұлттық, халықаралық санаттағы төрешілер жүргізді. Іріктелген иттер арнайы кубоктер мен сыйлықтарға ие болды. Тазылар туралы деректер қазылар мүшелері-сарапшылардың кітабына тіркеліп, олардың бойы, дене бітімі, қимылына қатысты мәліметтер жазылып алынды. Кубок аясында кинология саласының сарапшылары мен әуесқойлар тәжірибе алмасып, ит күтімі, тұқымын дамыту бағытында пікірлесті.
АЛМАТЫ
