Азаматтық сектор – әлеумет пен мемлекет арасындағы сенімді көпір

Жалпы, жиырма жыл ішінде азаматтық қоғам құруға арнал­ған түрлі жиын қоғам мен мемлекет арасындағы әріптес­тіктің маңызды құралына айналды. Өткен форумдарда әзір­ленген ұсыныстардың нәти­же­сінде негізгі бастамалар жүзеге асырылды. Мәселен, 2030 жылға дейін азаматтық қоғам­ды дамы­ту­дың Ұлттық тұжырым­дама­сы әзірленіп, гранттық қаржы­ландыру мен әлеуметтік тапсырыс жүйесі жетілдірілді. Сондай-ақ ҮЕҰ цифрлық тізілімі енгізілді.

Пленарлық отырыс Мемлекет басшысының құттықтау сөзі­мен ашылды. Бұл хатты Президент­тің ішкі саясат және коммуникациялар мәселелері жөніндегі көмекшісі Арман Қырықбаев оқып берді.

«Кейінгі жылдары елімізде ауқымды реформалар қолға алынды. Мемлекет пен азаматтардың қарым-қатынасына арқау болған, «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасы берік орныға түсті. Өзара сыйластық пен түсіністік, жанашырлық пен жауапкершілік қасиеттері кеңінен дәріптеліп, қоғамның құқықтық мәдениетін арттыру үшін нақты шаралар атқарылды. Осы маңызды іске азаматтық қоғам өкілдері зор үлес қосып жатқаны сөзсіз. Қазір Қазақстанда 18 мыңнан аса үкіметтік емес ұйым жұмыс істейді. Оларды мемлекеттің сенімді серіктесі деуге толық негіз бар. Шын мәнінде, сіздер еліміздің береке-бірлігін нығайтуға, «Адал азамат», «Заң мен тәртіп», «Таза Қазақстан» қағидаттарын іске асыруға белсене атсалысып жүрсіздер. Мен баршаңызға шынайы ризашылығымды білдіремін. Мемлекет азаматтық қоғамның өрісін кеңейтуге әрдайым баса мән береді. Бес жылда арнайы әлеуметтік тапсырысқа бөлінетін қаржы екі есеге жуық өсті. Бұл қаражат игі бастамаларды жүзеге асыруға, мұқтаж жандар мен жас­тарды қолдауға жұмсалып жатыр. Ортақ мүдде жолындағы осындай өзара тиімді ықпалдастық алдағы уақытта да жалғасады. Осы басқосуда айтылған салмақты ой-пікірлер мен ұтымды ұсыныстар азаматтық қоғамды дамытуға тың серпін береді деп сенемін», делінген Мемлекет басшысының құттықтау хатында.

Сонымен қатар Мәжіліс депутаты, «Amanat» партиясы фрак­циясының жетекшісі Елнұр Бейсенбаев Парламент Мәжілі­сінің және «Amanat» партия­сының төрағасы Ерлан Қошанов­тың құттықтауын жеткізді.

«Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев әр­дайым азаматтық қоғамды ны­ғайтуға ерекше назар аударып келеді. Осыған орай азама­т­тық қоғамды жетілдіруге арнал­ған тұжырымдама әзірле­­ніп, оның заңнамалық және инс­титу­ционалдық негізі қаланды. Қазіргі таңда елімізде азаматтық қоғам толыққанды орнығып, мемлекеттік институттармен өзара байланысы күшеюде. Салалық ұйымдар мен қоғам белсенділері заң жобаларын талқылау ісіне де барынша атсалысып жүр. Депутаттық корпус та өздеріңізбен қоян-қолтық жұмыс істеп жатыр. Парламент Мәжілісі жанында білікті сарапшылардан жасақталған Қоғамдық палата жемісті қызмет етуде. Онда өзекті мәселелер талқыланып, жан-жақты сарапталып, ұсыныстар мен тың бастамалар ортаға салынады», делінген Мәжіліс төрағасы­ның құттықтауында.

Өз кезегінде Мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаева осы форумда өте өзекті мәселелер талқыланып, ұтымды ұсыныстар, мазмұнды ой-пікірлер ортаға салынғанын айтты.

– Айтылған ойлар мен ұсыныс­тар алдағы уақытта нақты прак­тикалық шешімдерге айналып, қоғамдағы сенімді, әлеумет­тік жауапкершілікті және диалогті кү­шейтуге ықпал етеді деп сене­мін. Біз өз тарапымыздан осы тал­қыланған бағыттарды назарға ала отырып, еліміздегі мықты әрі әлеуеті жоғары азамат­тық қоғамды құруға қадам басып отырмыз. Алда үкіметтік емес ұйым өкілдерімен бірлес­кен ортақ жаңа көзқарасқа негізделген бастамалар жоспарланды. Сонымен қатар қазіргі кезде Мемлекет басшысының Ұлттық құрылтайдағы бастамасына орай, үкіметтік емес ұйымдар туралы заңанаманы жетілдіру бойын­ша жұмысты бастадық. Форум алаңдарында сындарлы ұсы­ныстар мен пікірлер айтылды. Олар назарға алынып, міндетті түрде ескеріледі, – деді министр.

А.Балаеваның пікірінше, жаңа заңнамалық бастамалар қайырымдылық ұйымдарының қызметін жетілдіруге де бағытта­лады. Аталған жұмыста үкіметтік емес ұйымдардың рөлі ерекше.

– Президент Жолдауында атап өткен Парламент реформасы – елдің саяси жүйесін жаңғыртудың маңызды кезеңі. Реформа заң шығару мәдениетін жетілдіріп, мемлекеттік шешім қабылдау үдерісін ашық әрі әділ етуге жол ашады. Осы ретте барша азаматтық қоғам өкілдерін бұл бастаманы терең талқылап, оның мәнін қоғамға түсіндіруге белсене атсалысуға шақырамыз. Жаһандық өзгерістер жағдайында азаматтық қоғамның цифрлық сауатын арттыру – уақыт талабы. Біз үкіметтік емес ұйымдардың қызметін жаңа деңгейге көтеріп, цифрландыру элементтерін енгізуді көздеп отырмыз. Әсіресе әлеуметтік саладағы цифрлық бастамалар қоғам талабына сай екенін көрсете білді. Ендігі кезекте осы бастамаларды жалғастырып, тиімді жүзеге асыруымыз қажет, – деді А.Балаева.

Сондай-ақ министр үкіметтік емес ұйымдардың қатысуынсыз күн­делікті мемлекеттік міндет­терді шешу оңай емес екенін тілге тиек етті. Оның айтуынша, азаматтық сектор – «Әділетті Қазақстанды» құрудағы тең құқылы серіктес әрі қоғам мен мемлекет арасындағы сенімді көпір. Осы бағытта «Заң және тәртіп», «Адал азамат» тұ­жы­­­рым­­­да­ма­лары мен «Таза Қазақ­стан» жал­­пыұл­ттық бастамасы – елі­міз­дің даму бағы­тын ай­қын­­дай­тын, қоғам­ның жауап­керші­лігі мен мәдениетін арттыратын маңызды құндылықтар. Бұл бас­тамаларды жүзеге асыруда әр­бір азаматтың белсенді ұстаны­мы мен адал еңбегі шешуші рөл атқарады.

Мәжіліс депутаты Елнұр Бейсен­баев та еліміздегі үкіметтік емес ұйымдарда қоғам­дағы ең белсенді, озық ойлы, бастамашыл, жаңашыл азамат­тар қызмет етіп жүргенін айтты. Осының арқасында азамат­тық сектор дамудың жаңа сапа­лы деңгейіне көтеріліп, үлкен интел­лектуалдық ортаға, мемлекеттің сенімді серіктесіне айналды.

– Өзім де еңбек жолымды қоғамдық ұйымдардан бастап, түрлі әлеуметтік жобаларға қаты­сып, партияда жұмыс істеп, елмен етене араласа жүріп шыңдалдым. Сондықтан қиын да қызықты, елге болсын деген бастамашыл қасиеттерді жақсы білемін. Осы тұрғыдан келгенде, азаматтық сектор – қоғамдағы өзекті мәселелерді шешуге атсалысатын, халықтың үнін, жұртшылықтың талап-тілегін билікке жеткізетін белсенді орта деп білемін, – деді депутат.

Оның айтуынша, енді қоғам­дағы өзекті мәселелер көшеде емес, Парламентте талқы­лануға тиіс. Осы ұстаным­ның көрі­нісі ретінде Мәжіліс жаны­нан Қоғамдық палата құ­рыл­ған. Бұл палатаның негізін осында отырған үкіметтік емес ұйым­дар мен сарапшылар қауым­дастығының өкілдері құрайды.

– Парламенттегі көтеріл­ген келелі мәселе мен жұртты толғандырған түйткілдердің көбін өздеріңіз ұсынасыздар. Бұл – билік пен қоғам арасындағы сенімді нығайтып, жаңа саяси мәдениетті қалыптастыратын қадам. Бүгінде азаматтардың саяси белсенділігі артты. Мемлекеттік маңызы бар барлық шешім тікелей халықтың араласуымен, талқылауымен қабылданады. Кейінгі жылдары екі референдум өтті. Осындай жүйелі өзгерістердің нәтижесінде либералды үрдістер күшейіп, қоғамда демократиялық құндылықтар кеңінен қанат жайып келеді. Бұл елімізде түбегейлі өзгерістерге жол ашты. Атап айтқанда, саяси партиялардың жұмысы жандана түсті. Конституциялық рефор­маларға сәйкес, партия ретінде тіркелу жеңілдеді. Бұрын ол үшін 20 мың адам қажет болса, қазір 5 мың адам жеткілікті, – деді Е.Бейсенбаев.

Сондай-ақ депутат 2024 жы­лы ел бюд­жетінің кірістері 44 млрд дол­лардан асқанын айтты. Бұл Өз­бек­станмен (26,4 млрд) салыс­­тыр­ғанда бір жарым еседен артық және Қырғызстанмен (4,4 млрд) салыстырғанда он есе көп. Жалпы, еліміздің бюджеті әлеуметтік бағытқа бағдарланған. Яғни халықты әлеуметтік қолдауға айрықша мән беріліп келеді. Атап айтқанда, шығыстардың 60 пайызы әлеуметтік салаға бағыттала­ды. Республикалық бюджеттің зейнетақы мен жәрдемақыны индекстеуге арналған шығыс­тары жыл сайын бір триллион теңгеге ұлғайып отырады. Ал оңтүстіктегі көршілерімізде бұл көрсеткіштер, керісінше, азайып отыр.

– Жыл басынан бері халық­аралық резервтер, яғни алтын-валюта қоры мен бағалы қағаздар көлемі 20%-ға өсіп, 52,2 млрд долларға жетті. Сонымен қатар Ұлттық қорда 64 млрд доллар бар. Бұл – шамамен 63 трлн теңге, яғни елдің үшжылдық бюджетіне тең қаржы. Айта кетейік, Халықаралық валюта қорының мәліметінше, бүгінде әлемде 57 елде ғана ұлттық қор бар, – деді Е.Бейсенбаев.

Кейінгі бес жыл ішінде Азамат­тық форумның қорытын­дылары бойынша әзірленген ұсынымдарға сүйене отырып, елімізде стратегия­лық маңызы зор бірқатар құжат қабыл­данды. Олардың қатарын­да «Азаматтық қоғамды дамыту­дың 2030 жылға дейінгі тұжырым­дамасы», «Қоғамдық бақылау туралы» заң, сондай-ақ онлайн-пети­циялар институтын енгізу жөніндегі заң­намалық түзетулер және өзге де маңызды бастамалар бар.

Республикалық форумның алдында еліміздің барлық өңірінде осындай 20 аймақтық кездесу өтті. Оларға 3 мыңнан аса үкіметтік емес ұйым өкілдері қатысқан. Бұдан бөлек, жыл бойы салалық министр­лер мен бейінді ҮЕҰ өкілдері­нің қатысуымен бір­қатар кезде­су ұйымдастырылып, нәтижесінде 200-ден аса нақты ұсыныс дайындалған.