Жаңа кезеңде балама ойыншылардың, елді ғаламдық интернет ортасына қосу туралы жетекші идеялардың пайда болатыны заңды. Соңғы жылдары Үкімет телеком-нарықты реформалау, соның ішінде жеке инвестицияларға жағдай жасау мен бәсекелестікті арттыру қадамдарын жасады. Баяндамада қазір басым оператор – «Қазақтелеком» екендігі, компания ішкі және халықаралық байланысты қамтамасыз етуде шешуші рөл атқаратыны айтылады. Сонымен қатар тарихи тұрғыдан Қазақстан халықаралық интернет-трафик мәселелерінде Ресеймен тығыз байланыста екені, жалғасып жатқан тәуелділікке қарамастан еліміздің Еуропа мен Азия арқылы балама жолдарды белсенді қарастырып жатқаны келтіріледі. Әртараптандыру стратегиясының нәтижесі қазірдің өзінде байқалады, бірақ ресейлік арналарды толығымен айналып өту қиын. Ресеймен байланыс үнемі сұранысқа ие, серіктестер сапалы және қолжетімді шешімдерді ұсынады, ал қазақстандық пайдаланушылардың көпшілігі ресейлік деректер орталықтарында орналастырылған мазмұнды тұтынады. Бұл тұрақты сұранысты қалыптастырып, балама бағыттарға көшуді қиындатады.
Интернет-контентті орналастыру мәселелерінде Қазақстан өңірдің басқа елдерімен салыстырғанда локализацияның жоғары деңгейін көрсетеді. Дегенмен елден тыс жерлерде орналасқан сайттардың едәуір бөлігі әлі де Ресейде, одан кейін Еуропа мен АҚШ-тағы сайттар тұр. Сарапшылардың пікірінше, келешегі бар мүмкіндіктердің бірі – Каспий теңізі арқылы қосылу Қазақстанға Еуропаға тікелей шығуға, желілердің тұрақтылығын арттыруға, тіпті Шығыс Азия мен Еуропа арасындағы трафик транзиті арқылы қосымша табыс көзін ашуға мүмкіндік береді. Алайда геосаяси тұрақсыздық жағдайында жаңа маршруттар осал болуы мүмкін.
Еліміздің өңірлік цифрлық хаб ретіндегі ұстанымын нығайту үшін Internet Society ұйымы мемлекет басқаратын бастамаларға шоғырланбай, трафик алмасудың тәуелсіз, нарыққа бағдарланған нүктелерін дамыту маңызды екенін атап өтеді. Сол арқылы күшті жергілікті интернет-экожүйені құруға және халықаралық байланысқа тәуелділікті азайтуға болады. Сонымен қатар желілердің техникалық тұрақтылығын арттыру үшін операторларды IPv6 және ең жақсы маршруттау, DNS тәжірибелерін енгізуге ынталандыру қажет. Резервтік арна ретінде әртүрлі жеткізушілерден спутниктік интернеттің мүмкіндіктерін зерттеуді жалғастырған жөн, бірақ ұзақ мерзімді перспективада неғұрлым сенімді және тиімді шешім ретінде талшықты-оптикалық қосылымға басымдық беру керек.
Интернет-ортаның ашықтығын арттыру үшін шағын провайдерлерді дамытуға қолайлы жағдайлар жасау ұсынылады. Бұл ІТ аппараттық құралдарына жоғары салықтар, лицензиялау қиындықтары және радиожиіліктерге шектеулі қолжетімділік сияқты нарықтық кедергілерді жою арқылы мүмкін болмақ. Жергілікті иелердің халықаралық компанияларға міндетті көпшілік қатысуы туралы талаптардан бас тартуы жаңа ойыншыларды тартуға және бәсекелестікті күшейтуге әсер етеді. Сонымен қатар операторлар арасында талшықты-оптикалық инфрақұрылымды бөлісуді ынталандыру және шағын провайдерлер үшін әділ тарифтерді қамтамасыз ету маңызды. Адал бәсекелестік пен нарықтық әртүрлілік – тұрақтылықтың қосымша кепілі. Деректер орталықтарының, соның ішінде операторларға бейтараптардың нарығын дамыту ішкі мазмұнды орналастыруды тартымды етуге және шетелдік сайттарға тәуелділікті азайтуға көмектеседі.
Интернеттің сенімділігі мен қауіпсіздігін арттыру үшін Қазақстанға спутниктік операторларды қоса алғанда, контентті мониторингтеу және бұғаттау жөніндегі провайдерлерге қойылатын талаптардан бас тарту ұсынылады, өйткені мұндай шаралар пайдаланушылардың қауіпсіздігіне нұқсан келтіреді. Сондай-ақ Интернетке кірудің бірыңғай шлюзі арқылы трафикті міндетті бағыттаудан бас тарту арқылы желілердің тұрақты жұмысын қамтамасыз етудің маңыздылығы айтылған. Қазақстан ұлттық түбірлік сертификатты пайдалану тәжірибесінен ресми түрде бас тартуы және интернет-ортаға деген сенімді қалпына келтіру үшін провайдерлермен бірлесіп оны пайдаланушы құрылғыларынан алып тастауы қажет. Шифрлауды қауіп емес, Ұлттық қауіпсіздік жүйесінің маңызды бөлігі ретінде тану және оны киберқауіптерден қорғау үшін пайдалануды жалғастыру өзекті. Интернет-провайдерлерді қауіпсіздік саласындағы үздік әлемдік тәжірибелерді енгізуге ынталандыру елдің цифрлық инфрақұрылымының жалпы тұрақтылығын арттырады.
