Облыс прокуратурасы ҚАЖК-нің Шымкент қаласы мен Түркістан облысы бойынша департаментімен бірлесіп және жергілікті атқарушы органдардың қолдауымен сотталғандардың жазасын өтеуіне тиісті жағдайды қамтамасыз ету, сондай-ақ олардың қайта дұрыс жолға түсу тәрбиесіне жәрдемдесу жөнінде кешенді шаралар қабылдап келеді. Облыс әкімдігінің қолдауымен барлық қажетті медициналық құрал-жабдықтармен қамтамасыз етілген медициналық бөлімшеге толық жөндеу жұмысы жүргізілді. Сондай-ақ жұқпалы аурулармен, тіс дәрігерінің, терапевтің кабинеттері, флюорография, FGDS, ультрадыбыстық диагностика, процедуралық, таңу бөлмелері қызмет көрсетіп отыр. Көрсетілетін медициналық қызметтердің сапасы мен тиімділігін арттыру мақсатында телемедицина белгіленіп, тиісті бағдарламалар жүргізілді. Сотталғандарды толық медициналық қарап-тексеруден өткізу тұрақты негізде жүргізіледі, ал ауыр аурулар анықталған кезде, адамдар диспансерлік есепке қойылады, білікті дәрігерлерді тарта отырып, оларды неғұрлым тереңдетіп зерттеп-қарап, емдеу жүргізіледі.
Сотталғандарды қайта қалыпты өмірге тәрбиелеуде олардың еңбекпен қамтылуы ерекше рөл атқарады. Қазіргі таңда мекемеде жұмыс атқарып жатқан 4 жеке кәсіпкер 320 сотталушыны жұмыспен қамтыды. Жуырда іске қосылған тігін шеберханасында 50 жұмыс орнын ашу жоспарланып отыр. Сотталғандардың бос уақытын дұрыс ұйымдастыру негізінде облыс прокуратурасының бастамасымен спорт алаңының құрылысы басталып, бүгінде футбол, волейбол, баскетбол секциялары ұйымдастырылып жатыр. Сондай-ақ облыс әкімдігінің қолдауымен 500 кітаптан тұратын кітапхана қоры жаңартылып, бейнелеу өнері мен музыка секцияларын ашу қолға алынды. Мекеме аумағында Түркістан жоғары көпсалалы аграрлық №8 колледжі (жылыжай шаруашылығы және агрономия, электрик, токарь, ағаш ұстасы, газ-электр дәнекерлеуші, автомеханик) жұмыс істейді.
Сонымен қатар біздің бастамамызбен өткен пробациялық қызметтің проблемалық мәселелері бойынша ведомствоаралық кеңесте «Жол картасы» бекітілді. Онда барлық ауданның пробациялық қызметтерін автокөлікпен, кеңсе техникасымен қамтамасыз ету, кәсіпкерлікке есеп беретін адамдарды тарту, сотталғандарды әлеуметтендіруге жан-жақты көмек көрсету секілді бірқатар негізгі міндет бекітілді. Мүдделі тұлғалар мен олардың отбасыларына әлеуметтік-құқықтық көмек көрсету жөнінде өзара іс-қимыл туралы қабылданған меморандумды іске асыру шеңберінде барлық мүдделі органның, отбасын қолдау орталықтары, жергілікті өзін-өзі басқару органдары, пробация, полиция, мансап орталықтары, жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімдері қызметкерлерінен тұратын мобильді топ құрылды. Жалпы, мобильді топ 9 ауданда болып, 642 сотталған отбасының тұрмыс жағдайын тексеру барысында азаматтардың өте қиын өмірлік жағдайға тап болғаны туралы көптеген деректі анықтады. Атап айтқанда, өрттен кейін шаруашылық құрылыстарында уақытша тұру, баспананың және тиісті өмір сүру жағдайларының болмауы, атаулы әлеуметтік көмек алу қажеттілігі және тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі жайлы мәселелер. Қазіргі уақытта оларға тұрғын үй кезегіне тұруға көмектесу, жалдау ақысы мен коммуналдық қызметтерді өтеу бойынша бірлескен шаралар қабылданып жатыр. Сонымен қатар 152 көмекші тұлға бизнес ашуға мемлекеттік қолдау шараларын алуға ниет білдірді, соның ішінде 73-і – жеңілдетілген несие, 79-ы – қайтарымсыз гранттар. Атқарылған жұмыстар нәтижесінде осы жылдың 1-тоқсанының қорытындысында бойынша облыста қылмыстың қайталану көрсеткіші 30%-ға немесе 20-дан 14-ке дейін төмендеді.
Көріп отырғанымыздай, сотталғандардың барлығы бірдей мемлекеттің оларды дұрыс жолға түсуге, қайтадан қылмыстық жолға түспеуіне жасаған мүмкіндіктерін түсіне бермейді. Сотталғандардың бұл санатына тиісті кері шаралар қолданылады, атап айтқанда, қойылған шектеулерді бірнеше рет бұзған жағдайда оларды жаза мерзімін одан әрі өтеу үшін бас бостандығынан айыру орындарына жіберу мәселесі көтеріледі. Мәселен, былтыр және осы жылдың өткен мерзімінде прокуратураның қолдауымен пробация қызметінің ұсынуымен бас бостандығынан айыруға байланысты емес жазаларды өтеу тәртібін бұзғаны үшін 212 адам түзеу мекемелеріне қайтарылды. Сонымен қатар профилактикалық ықпал ету мақсатында сотталғандардың да, олардың отбасы мүшелерінің де қатысуымен ашық сот процестері жүйелі түрде жүргізіледі.
Бұл жерде мемлекеттік органдардың ғана емес, сотталғандардың отбасы мен қоршаған ортасының, жалпы қоғамның оларға әсер ететін маңызды рөлін атап өткім келеді. Сотталғандардың қоғамнан тыс қалғанына жол бермей, керісінше өз мемлекетінің толыққанды азаматы деген сезімге ие болуы өте маңызды.
Данияр СЫЗДЫҚОВ,
Түркістан облысы прокурорының бірінші орынбасары
