«Arlan Biotech»-тің негізі пандемия кезінде қаланған. Болат Сұлтанқұлов пен инженер Дәукен Сейтқали наноденелерді синтездеуді үйреніп, «COVID-19»-ға қарсы тест жасап шығарды. Бірақ уақыт өте келе вирустар мутацияланып, бұрынғы әдістердің тиімділігі төмендей бастаған. Сол кезде үдерісті жасанды интеллект арқылы жеделдету идеясы туындайды. «Біз бір ғана сынаққа бірнеше ай, кейде жыл жұмсайтын классикалық тәсілдерден бас тартып, технологияны деректерге негізделген, жылдам әрі дәл модельмен алмастыруды жөн көрдік», деді стартап авторы Болат Сұлтанқұлов.
«Arlan Biotech» технологиясы кәдімгі антиденелерге қарағанда, әлдеқайда кіші әрі оңай синтезделетін наноденелерді қолдануға негізделген. Олар ағзадағы вирустар мен қатерлі ісік жасушаларын дәл тауып, онымен күресуге мүмкіндік береді. Жасанды интеллект алгоритмі миллиондаған ықтимал нұсқаны саралап, ішінен ең тиімділерін таңдайды. Ғалымдар оларды зертханада тексеріп, диагностика немесе емдеуге жарамдыларын анықтайды. «10 нұсқаның екеуі жарамды болса, бұл – биотехнология үшін өте жоғары көрсеткіш», дейді ғалым.
Команда антидене кітапханасын құрып жатыр. Бұл дегеніміз – фармацевтикалық компаниялар енді жануарларды иммундап, ұзақ уақытқа созылатын зерттеулерге тәуелді болмайды. Қажетті ақуыз бөлігін енгізсе жеткілікті. Жүйе оған сәйкес келетін наноденелерді өзі ұсынады. «Біз осы әдіс арқылы жылдап созылатын зерттеулердің уақытын айтарлықтай қысқартамыз. Ал бұл – миллиондаған доллар үнемдеу деген сөз», дейді Б.Сұлтанқұлов.
«Arlan Biotech» үш негізгі бағытта жұмыс істейді. Біріншіден, жасанды интеллект жүйесін қызмет ретінде сату көзделген. Екіншіден, бірлескен әзірлемелер арқылы пайда табу: клиенттермен бірге жұмыс істеп, кейін түсетін табыстың белгілі бір пайызын алу. Үшіншісі – дайын антидене кітапханасын сату. Болаттың сөзінше, қазір компания кіріс таппаса да, нарықта үлкен қызығушылық туып отыр. Бірқатар фармкомпаниямен келіссөз жүріп жатыр, олардың бірімен алғашқы қанатқақты жоба да басталған. «Бұл жобалардан түсетін табыс көлемі жүздеген миллион долларға дейін жетуі мүмкін», дейді ол.
«Arlan Biotech» қазірдің өзінде бірнеше халықаралық акселерация бағдарламасына қатысып, жаһандық нарықта таныла бастаған. Олардың қатарында Стэнфордтың «StartX», «MedTech Innovator», «Google for Startups», Дубайдағы «MBRIF» сынды маңызды бағдарламалар бар. Бұл платформалар – тек білім беру орталығы емес, нарықпен және инвесторлармен тікелей байланыс орнатуға мүмкіндік беретін платформалар. «Мұндай акселераторларға іріктелуіміз – біздің ғылыми және технологиялық деңгейіміздің дәлелі. Ғылым мен технология – жаһандық орта. Сондықтан да халықаралық деңгейде фандрайзинг жасап, инвесторлармен жұмыс істеп жатырмыз. Инвестиция тарту да жоспарға сай жүріп жатыр. Қазіргі «pre-seed» кезеңінде 390 мың доллар инвестиция тартылды. Негізгі мақсат – 1 млн доллар жинау. Қаражаттың басым бөлігі жасанды интеллект ұсынған молекулаларды «CRO» зертханаларында тексеруге жұмсалады. Алғашқы сынақтар зерттеу ұйымдарының көмегімен жүзеге асады. Бұл молекулалардың зертханалық жағдайда жұмыс істейтінін дәлелдейді», дейді зерттеуші.
Болат Сұлтанқұловтың айтуынша, нарықта алпауыттармен бәсеке күшейіп келеді. Мәселен, «Xaira Therapeutics» стартапы «pre-seed» кезеңінде-ақ 1 млрд доллар инвестиция тартқан. Алайда Болат бұл салада жылдамдық пен дәлдік негізгі артықшылық екенін алға тартады. «Біз «SpaceX» үлгісіне сүйенеміз: жылдам сынақ, жылдам шешім, жылдам жаңарту. Көп ақша емес, көп қайталау маңызды», деді ол.
Командасы бар болғаны алты адамнан тұрса да, «Arlan Biotech» технологиялық бәсекеге дайын. Стартаптың миссиясы тек коммерциялық табыс емес, ғылымды өмірмен байланыстыру. «Ғылым – тек мақала жариялаумен шектелмеуі керек. Егер зерттеу сөрелерде шаң басып жатса, ол – ғылым емес архив. Ғалымдар нақты мәселені шешуге тиіс және сол үшін кәсіпкер болудан қорықпау керек», дейді ол.
