– Қазір әлемде жасанды интеллект қарқынды дамып келеді. Президент Қ.Тоқаев саланы дамытуға ауқымды тапсырма жүктеп отыр. Жаһандық жаңашылдықтан қалып қоймау үшін озық жетістіктерді ғылым, білім мен технологияда пайдалану басты міндет. Дегенмен үлкен корпорациялардың және ұлттық стратегиялардың деңгейінде ғана аталатын жасанды интеллект көпшілікке етене таныс емес. Бизнес саласы жасанды интеллект қуатын сезіне қойған жоқ. Осы мақсатта іске асып жатқан «AI-Sana» курстары генеративтіліктен бастап, жасанды интеллектінің барлық саласын қамтиды. Биыл ЖИ курсында 650 мың студентті оқыту көзделіп отыр. Олардың арасынан іріктелген 100 мың студент қыркүйектен бастап, екінші модульмен оқытылатын болады. «AI-Sana» курстарында студенттер «ChatGPT», «Grok», «Midjourney», тағы да басқа ЖИ құралдарын меңгеріп, өз бағдарламаларын сынақтан өткізе алады. Бүгінде дайын жобалар да бар, – деді Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінде өткен «Digital Farabi – 2025» халықаралық форумында Ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек.
Іріктелген 100 мың студент жасанды интеллект экономиканың қай саласында қолдануға болатыны жайында нақты білім дағдыларын игеретін болады. Әрі қарай инвесторлармен жұмыс, жасанды интеллект кластері аясында даму мүмкіндігі берілмек. Бұл – болашақтың «unicorn» компанияларына бастайтын қадам. Осы жолды басынан аяғына дейін өтуге дайын студенттер үшін жыл сайын үш басымдыққа ие, яғни биыл энергетика, тұрақты даму және агрокешен салалары қаржыланатын болады.
Әлемдік тәжірибелерді зерттеу негізінде жүзеге асып жатқан жобалар барысына тоқталған ведомство басшысы АҚШ-тың жасанды интеллект әліппесін 1-сыныптан, Қытайдың 2035 стратегиясында көрсетілген арнайы пән ретінде оқыту тәжірибесін мысалға алды. Осы орайда ғаламдық бәсекеде еліміз де өз орнын нықтап алуы үшін салада мамандар даярлаудың заманауи мүмкіндіктерін қолдануы қажет. Оның айтуынша, әлемнің мықты университеттермен бірлесіп, жоғары білім жүйесінде бұрын-соңды қолға алынбаған бірқатар жасанды интеллект жобасы іске асады.
ҚазҰУ ректоры Жансейіт Түймебаевтың сөзіне зер салсақ, университетте жасанды интеллект, киберқауіпсіздік пен тілдік модельді цифрландыруға арналған жобалар іске асып жатыр. Бүгінде ауқымды бағдарламаларды орындайтын суперкомпьютердің бірі осы университетте орналасқан.
– Біздің еліміз цифрлық трансформация қарсаңында тұр. ҚазҰУ жетекші ғылыми-білім беру орталығы ретінде бұл үрдіске белсенді қатысып келеді. Білікті және кәсіби мамандарды даярлаумен қатар, инновациялық жобалар дамып жатыр. Жасанды интеллект – технология емес, жаңа мүмкіндіктің кілті. Басты міндетіміз – осы технологияларды енгізіп, тұрақты дамуына жағдай жасау. ҚазҰУ қазақ тілін ғылым тіліне айналдыру мәселесіне басымдық береді. Осы тұрғыда оқу ордасының ғалымдары ақпараттық жүйелердегі мемлекеттік тілдің үлесін арттыру мақсатында қазақ тіліндегі жасанды интеллектіні жетілдіруге белсенді қатысып жатыр, – деді ректор.
Сондай-ақ форумда «Nvidia» корпорациясының корпоративтік бизнесті дамыту жөніндегі аға менеджері Антон Джораев, Қазақстандағы «ASUS» өкілі Рамазан Аранғазы, Қазақстан, Орталық Азия және Моңғолия мемлекеттік органдарымен жұмыс жөніндегі «Kaspersky» компаниясының аға менеджері Әсет Ордабаев, сарапшы ғалымдар жасанды интеллектінің еліміздегі даму барысы, компанияларда қолданылу тәжірибесімен бөлісті.
Форум аясында студенттер мен мектеп оқушыларының стартап жобаларына арналған көрме өтті. Наурызбай ауданында орналасқан «Alem» инновациялық шығармашылық орталығы оқушыларының әзірлемелері жаңашылдығымен ерекшеленді. Орталыққа Айнұр Дауылбаева басшылық етеді. «Физика-инженерия» үйірмесінің жетекшісі Талғат Сейдаздың айтуынша, оқушылар физика, инженерия, авиамодельдеу салаларымен қатар, экология және ауыл шаруашылығының даму бағыттарына арналған жобалармен айналысады. Ғылымды өмірде қолдану арқылы қоғамның нақты қажеттіліктеріне жауап беруді мақсат ете отырып, оқушылар су құбыры жарылған жағдайда, су шығынын азайту үшін құбырдың жарылған жерін тез анықтап, жедел жөндеу жүргізуге мүмкіндік беретін арнайы құрал жасап шығарды. Көлік қозғалысынан энергия алатын «Магистралды жел турбиналары» жобасы баламалы энергия алуды мақсат етеді.
Үйірмеге қатысатын 7-11 сынып оқушылары бұл жолы ауыл шаруашылығы кешеніне жасаған инновациялық өнімдерін ұсынды. Олар желдеткіш, жарық жүйелері бар, жылу мен суды өзі реттейтін автоматтандырылған жылыжай жүйесін әзірлеген. Онда гидропоника, аэропоника жүйесі арқылы жылдың төрт мезгілінде де сапалы әрі жылдам өнім алуға болады. Жылыжай арнайы дронмен қадағаланады. Онда топырақтың, жылудың, жарықтың мөлшері үздіксіз бақыланып отырады. Оқушылардың тағы бір әзірлемесі – 60 шақырымға дейін 15 кило салмақтағы өнімді жеткізе алатын дрон-курьер. Электрлі мотормен қозғалатын дрон қоршаған ортаға зиянсыз. Осындай үздік әзірлемелері үшін болашақтың инженерлеріне I дәрежелі диплом табыс етілді. Бұған дейін «Shoqan Ecology», Itfest, «Jas Galym», «EcoSolutions Hackathon», тағы да басқа байқауларда жүлделі орын иеленіп жүрген жас ғалымдар стартаптарға қатысу арқылы жобаларына инвестор іздеп жүр. Жақында баламалы энергия көздеріне байланысты әзірлеген «Магистралды жел трубинасы» жобасы үшін 200 мың теңге көлемінде грант жеңіп алды.
Форум жасанды интеллект саласына қызығушылық білдіретін жастар үшін ерекше шабыт беріп, үздік стартаптардың авторлары мен жеңімпаздары «FIFA PS» дипломдары және бағалы сыйлықтарына ие болды.
АЛМАТЫ
