Өңірлік мамандар орталығы қажет

Оқу-ағарту министрлігі Тех­ни­калық және кәсіптік білім департаментінің деректері­не сүйенсек, бәсекеге қабі­лет­ті мамандарды даярлауда колледждерді жабдық­тау, педагогтердің біліктілігін арттыру бірінші кезекте тұр. Мемлекеттік тапсырыс көлемін ұлғайту, білім беру бағдарламасына үздік халық­­аралық тәжірибені ен­гізу, кәсіби шеберлік чемпио­натын өткізу, мұнымен қоса кәсіпорындардың нысаналы тапсырыс негізінде дуалды оқыту, инвесторлар мен бизнес құрылымдарды тарту кәсіптік-техникалық білімнің сапасын арттыруға ықпал етеді.

Алматыдағы Архитектура, дизайн және инженерия колледжі дирек­то­рының орынбасары Талғат Айтжанов Мемлекет басшысының тапсырмасы­­мен «Жұмысшы мамандықтары жылы­­ның» жариялануы кәсіптік техника­лық білім беру саласына үлкен серпіліс береті­нін жеткізді. Еңбек ада­мының қоғам­да­ғы рөлін арттырып, бәсекеге қабіле­тті жұмысшы маман­­дарды даярлауға ық­пал етіп, жұмыс­шы мамандығына бет­бұрыс бәсе­кеге қабілетті маман­дармен қамтуға мүм­кіндік береді. Кәсіп­тік-техникалық білім беру саласының жаң­ғыруына, ре­фор­малануына кеңі­нен жол ашады. Жастарды еңбекқорлық­қа, өз ісін құр­меттеп, қадірлеуге үндей­ді. Бүгінде жұмысшы мамандығының мәр­тебесі қоғамда мүлдем төмендеп кет­­кендіктен, құрылысшы, электрик, сан­техник сияқты мамандықтар жас­тар арасында сұранысқа ие болмай қалды. Міне, осы олқылық­тың орнын толтыру мақсатында кәсіп­­­тік-техникалық білім беруді транс­формациялаудың 2025–2027 жыл­дарға арналған жол картасы қабыл­данды. Аймақтар бойынша кешенді жоспар белгіленді.

«Алматы қаласындағы колледж­дер де оқу бағдарламасын жетілді­ріп, кә­сіпорындарымен байланыс­ты арт­ты­руға күш салып жатыр. Біліктілігі жоғары мамандарды даярлау үшін өнді­рістен кәсіби мамандарды оқу үрдісіне тарту өзек­ті мәселенің бірі. Егер де еңбек нарығына сұранысқа ие мамандар әзірлеуді мақсат ететін болсақ, онда өндірістік оқыту шеберлерінің еңбекақысын көтеру керек. Яғни өнді­ріске баратын болашақтың мамандары игеретін дағды кәсіби мамандардың біліктілігіне байланысты. Тәлімгерлік бағдарламасын енгізу арқылы дуалды білім беру тетігі де қайта қарастыры­лып жатыр. Студенттер мол тәжірибе жинақтауы үшін әкімдік тарапынан өндірістік тәжірибелі шеберлер еңбегін қар­жыландыруға біртіндеп көңіл бө­ліне бастады. Алматы әкімдігінің қолдауы­мен мамандарды шетелдерде тәжірибе­ден өткізу ісі кейінгі жылдары қолға алынып, жалғасын тауып келеді. Мамандар Еуропа елдерінде, Сингапур, Малайзия, Қытайдың озық білім орталықтарына барып, цифрландыру жасанды интеллект дағдыларын игеріп, еліміздің білім беру үрдісіне енгізіп отыр. Жаңа мамандықтар атласының қабылдануы да осы бағыттағы маңызды қадамның бірі», дейді ол.

Талғат Айтжановтың пікірін­ше, жұ­мыс күшін шетелден тартып, олар­­­ды оқытудың қосымша шы­ғын еке­нін түсіне бастаған бизнес қауым­дас­тық колледждермен бірлесіп, білім бағ­дарламаларын әзірлеуге бет бұрды. Ал студенттердің уақ­тылы тәжірибе­ден өтіп, тұрақтап қалуы оқу орнының ғана емес, кәсіпорынның да ­жо­ғары беделін көрсетеді. Қазіргі жағдай­да инженер педагогикалық кадрлар­дың ең­бек­қысын көтеру, колледждердің ма­териалдық-техникалық базасын жақ­сарту, мамандардың біліктілігін арттыру бірінші кезекте тұр.

Нарықтың қазіргі талаптарына сай жаңа буын мамандарын қалып­тас­тыру бағытында жұмыс істеп жат­қан «Alem school» бағдарламалау мектебінің бас­қарма төрағасы Ермек Күзенбаев ел экономикасының технологиялық трансформациясы жағдайында білікті мамандарды даярлау ерекше маңызға ие екенін айтты.

– Бүгінде республикада 700-ден аса техникалық және кәсіптік білім беру орындарында 500 мыңнан астам студент оқиды. Бұл ел экономикасы үшін қуатты кадрлық база. Айтарлық­тай күш-жігеріне қарамастан, түлектер даярлығы қоғам мен экономиканың өзек­ті талаптарына үнемі сәйкес келе бер­мейтінін көріп отырмыз. Еңбек на­рығы түлектерге жаңа талаптар жүк­теп отыр. Өндірістік автоматтандыру, жа­санды интеллект, цифрлық сауда, ки­берқауіпсіздік және басқа да жоға­ры тех­нологиялық салалардың дамуы жаңа құ­зыреттерді қажет етеді. Болжам бойын­ша, 2030 жылға қарай жыл сайын­ кадр қажеттілігі 250 мыңнан асуы мүм­кін. Осы сұранысқа ие кәсіптердің 70 пайыздан астамы ТжКБ жүйесіне тиесілі. Бұл оның стратегиялық рөлін көрсетеді. Негізгі мәселе мамандардың құзы­ретіне қойылатын талаптар оқу бағ­дарламаларына қарағанда ай­тар­лық­тай жылдам өзгеруімен бай­ланыс­ты. Сондықтан заманауи кәсіпорындар­ға өнеркәсіптік автоматтандыру, үлкен деректермен жұмыс істеу, кибер­қауіп­сіздік, 3D басып шығару және тағы басқа дағдылары бар жаңа типтегі кадр­лар қажет. Бүгінде аталған салаларда білікті түлектердің тапшылығы бай­қалады. Осы жағдайға жауап ретінде білім беру бағдарламаларына тиісті сараптама жүйесі енгізіліп, білім беру бағдарламаларының реестрі қалып­тасты. Жаңа кәсіптер атласы әзірленіп, «Smart College» цифрлық экожүйесін іске қосу жоспарланып отыр. Бүгінде республи­када жұмыс берушілерді бағ­дарламаларды әзірлеуге жүйелі түрде тарту, дуалды оқытуды дамыту және «City&Guilds», «NCCER», «OPITO» сияқты халықаралық сала­лық стандарттарды кеңінен енгізу – білікті кадрлар даярлаудағы ең маңызды мәселе, – деді сарапшы.

Бүгінде заманауи жұмысшы ма­ман­дықтарын даярлауды ре­сурстық қам­тамасыз етудің рөлі айрықша. Оқу жабдықтары, цифр­лық платформа, өндірістік прак­тика – мұның бәрі қо­сымша қар­жыны талап етеді. Кадр даяр­лауда нәтижелілікке, тиімділікке қол жеткізуде жаңа қаржыландыру мо­делін енгізу көзделді. Бұл тәсіл қа­ра­жат көлемін ұлғайып, сапа бәсе­ке­лестігін ынталандыруға мүмкіндік береді. Сондықтан аймақтық және салалық айырмашылықтарды ескере отырып, қаржыландырудың жаңа моделін бүкіл жүйеге енгізу қа­жет. Жан басына шаққандағы қар­жы­­­ландыру нормативін ұлғайту, ин­дустрия­ландырудың бірыңғай картасы шеңберінде материалдық-техни­ка­лық базаны жаңғыртуға жобалық қаржы­ландыру тетігін енгізу, мемлекеттік-жекеменшік әріп­тес­тік бағдарламалары арқылы бизнесті қаржыландыруға қосу да қажеттіліктен туындайды.

– Халықаралық тәжірибе көрсет­кен­дей, тиісті сала немесе бизнес мамандарды даярлауда шешуші рөл атқарады. Бұл ретте ОЭСР елдерінің озық тәжірибесін алуға болады. Елімізде Ұлыбритания, Германия, АҚШ, Финляндия, Синга­пур және басқа дамыған елдердің мо­делі негізінде мысалы, «City&Guilds», «NCCER», «OPITO» салалық және Ұлы­британияның «BTEC» жүйесі сияқты салалық халықаралық стандарттарды енгізу қажет. Колледждер студенттер­дің икемді дағдыларына аса мән беруі маңызды. Себебі жұмыс берушілер тарапынан икемді дағдылар түлектердің жұмысқа орналасуындағы негізгі талап­тардың бірі. Осы ретте білікті кадр­лар даяр­лауда макроөңірлердегі құзы­реттілік орталықтары ретінде халық­аралық аккредиттелген тірек кол­ледж­дер желісін дамыту, Ұлттық аккредит­теу және сертификаттау жүйесіне халық­аралық салалық стандарттарды енгізу, шетелдік оқу орындарымен және сертификаттаушы ұйымдар­мен «қос дип­лом» бағдарламасын және халықаралық жүйе­лерге негізделген оқыту сапасының стандартталған мони­торингі жүйесін дамыту уақыт талабынан туындап отыр. Сонымен бірге, жоғары оқу орындарында оқу мерзі­мін қысқартуды ескере отырып, «жұмыс­шы мамандығынан бакалаврға дейін» мансаптық тіректі енгізу қажет, – деді Е.Күзенбаев.

Бүгінде оқыту шеберлері жалақы­сының төмендігі өндірістегі білікті мамандарды педагогика саласына ынта­ландырмай отыр. Сарапшы атап өт­кен­дей, бұл өндірістік оқы­ту шеберле­рі­н жігерлендірудің жеткіліксіздігіне әкеліп отыр. Әсіресе ірі бизнес жоқ аймақтарда өндірістік базалардың шек­теулігі, студенттерді практикаға немесе тағылымдамаға қабылдау бойынша кәсіпорындарда міндеттемелердің болмауы, әсіресе түлектердің мансаптық мониторин­гі бөлігінде жұмыспен қамтуға жәрдемдесу жүйесінің әлсіздігі, бірыңғай тағылымдама стандарттар, жүйелік цифрлық жұмыспен қамту платформасының болмауы өзекті. Осыған байланысты бір­қатар колледж­де оффтейк-келісім­шарт енгізіліп жатыр. Түлектердің траекториясын қадағалауды қам­титын «Smart College» жүйесі қа­лыптасып, тәлімгерлік жү­йесі және оқытушыларды халықаралық стандарттар бойынша сертификаттау ісі дамып келеді. Осы орайда шеберлерге еңбекақы төлеу жүйесін салалық коэффициенттер мен біліктіліктерге байланыстыра отырып қайта қарауды ұсына отырып, сарапшы былай дейді: Техникалық және кәсіптік білім беру түлектерінің мансаптық траекторияларын қадағалаудың және дайындықтың нақты жұмыс орындарына сәйкестігін талдаудың цифрлық платформасын әзірлеу өзекті. Колледждер мен жұмыс берушілерді, әсіресе ұлттық жоба­лар мен индустриялық аймақтар шеңбе­рінде біріктіретін Өңірлік кадр орта­лық­тарын құрумен қатар халықара­лық стандарт бойынша педагогтер мен тәлімгерлерді сертификаттауды жүйелі қолдау, сондай-ақ оларды ішкі аттестат­таудан босату қажет. Техникалық және кәсіптік білім беру – кадрлармен қамту ғана емес, өңірлік экономика мен әлеу­меттік тұрақтылығының негізі.

АЛМАТЫ