«Қазақ халқының тарихы» мұрасының жаңа нұсқасы

«Ozge Epic» шығармашылық орталығында Алаш арысы, ұлт зиялысы Мұхаметжан Тыныш­байұлының «Қазақ халқының тарихы» кітабының тұсаукесер рәсімі өтті. Репрессияға ұшыра­ған инженер, тарихшы, қоғам қай­раткерінің сүбелі еңбегі орыс тілінде алғаш рет 1925 жылы жа­рық көрген. Араға 100 жыл са­лып, ел руханияты үшін құнды жи­нақ мемлекеттік тілде ұсыны­лып отыр. Іс-шараға алаштану­шы Айгүл Ісмақова, жоба жетек­шісі Бақыт­жан Бұқарбай мен бір топ оқырман қауым қатысты.

– Араға 100 жылдай уақыт салып бүгін, міне, керемет оқиғаның куәсі болып отырмыз. «Құтты бол­сын, қазақ жұрты!» дегім ке­леді. Тынышбайұлының әу бас­тағы дипломдық жұмысы­­­­ның та­қы­рыбы – «Қазақ жерін­дегі ­те­­мір­­жол жүйесінің картасы». Түркістан автономиясының премьер-министрі болған. Кітап біз­дің бұратана халық еместігі­мізді айғақтап, Қазақ хандығы деген үлкен ел болғанымызды дәлел­дейді. Сондықтан да бүкіл шежі­ремізді тарқатып, түбірі­міз­ге үңілген. Жинақты аударған Жамбыл Жабаевтың шөбересі, әйгілі әдебиетші ғалым Алма Қыраубаеваның ұлы Бұлан Жам­был­ұлы екен. Аударма өте сәтті орын­далыпты, – деді алаштанушы Айгүл Ісмақова.

Алаштанушы сонымен қа­тар Мұхаметжан Тынышбайұлына дейін қазақ шежіресін Шәкәрім Құдайбердіұлы жазғанын, онан соң сол шежіреге түсініктеме ре­тінде Әлихан Бөкейхан кіта­бы жазылғанын атап өтті. Сон­­дай-ақ жинақта Баласағұн қа­ла­сы туралы тұңғыш мәлімет бе­ріл­ге­нін, маңызды жинақтың ұлт та­мы­рының ұлылығын дәлел­демек бол­ған үлкен намыстан туғанын жет­кізді.

Мұнан соң жоба жетекшісі Бақыт­жан Бұқарбай кітапты шы­ғару барысы туралы айтып өтті.

–Былтыр Мұхаметжан Ты­­ныш­­­­байұлының ұлы Дәулет Шейх-Әли-Тынышпаев осы жи­нақты баспаға жібергенде өмір­­ден өтті. Сол кісінің көзі тірі­сінде шығарсақ деген ниет бар еді. Бірнеше жылдан бері «Қазақ тарихы» сериясы бойынша ұлт тарихы туралы құнды деректерді іздеп, соларды басып шығарумен айналысып келеміз. Алғашқы ісіміз Кенесарының ұлы Ахмет сұлтанның кітабын шығарудан басталды. Мұхаметжан Тыныш­байұлы еңбегінің орысшасын оқы­ғанмын, былтыр қазақшасын іздеп көрдім. Жоқ екеніне көз жеткен соң жаз айында жинақты аударып шығаруға кірістік. Инженер, Мемлекеттік думаның мүшесі, Түр­кістан үкіметінің басшысы болған атамыздың еңбегін төл тілімізде басып шығару – өзім үшін үлкен мақтаныш, – деді ол.

Жинақта қазақ­тың үш жүзі­нің тарихы түген­де­ліп, әрқайсы­на түрлі дерек ар­­­­қылы жеке-жеке ма­ғлұмат бе­ріл­­ген. Кітапқа М.Тыныш­бай­ұлы та­қы­­рыбын зерттеп, диссерта­ция қорғаған ғалым Гүлбану Жү­ген­баеваның алғысөзі енген.