– Мемлекет есебінен сатып алынатын тауар мен қызмет сапасын арттыруға бағытталған жаңа заң аясында қандай тетіктер қарастырылып отыр?
– Жаңа заңда мемлекеттік органдардың ақпарат жүйелерінің деректерін пайдалана отырып, өндірушіні таңдаудың бағадан тыс өлшемдерін дамытуға ерекше назар аударылған. Мысалы, сатып алу беделі бар өнім берушілер арасында жүзеге асырылады. Өндірушілер туралы ақпарат әртүрлі мәліметтің базасы арқылы қалыптастырылады. Бұл баға мен сапа өлшемінің үйлесімі негізінде жеңімпаздарды таңдауды автоматтандыруға мүмкіндік береді. Бұдан бөлек, қоғамдық мониторинг элементтерін енгізу арқылы азаматтық қоғамның ықпалын күшейтуге жол ашылып отыр.
– Құжатта цифрландыруды енгізу қаншалықты ескерілді?
– 2022 жылдың 1 шілдесінен бастап конкурстық комиссияның қатысуын болдырмайтын әрі сыбайлас жемқорлықты барынша азайтатын рейтингті-балдық жүйені пайдалану арқылы конкурс өткізу тәсілі енгізілді. Жеңімпаз мемлекеттік органдардың деректері негізінде автоматты түрде анықталады. Демек, мұндай сатып алудың қорытындысына шағым түсірілмейді. 2023 жылдың 1 қыркүйегінен бастап құрылыс-монтаждау және жобалау жұмыстары, сондай-ақ 2024 жылдың 1 ақпанынан бастап техникалық қадағалау қызметтері тек рейтингті-балдық жүйе арқылы ғана сатып алынады. Сатып алудың барлық түрін осы форматқа көшіру жоспарланып отыр. Сонымен қатар сатып алудың үш түрін, яғни «Самұрық-Қазына» қорының, квазимемлекеттік сектордың және мемлекеттік сатып алуларды біріктіретін Бірыңғай сатып алу платформасы іске қосылды. Портал барлық қатысушының өзара іс-қимылын жеңілдетіп, сатып алу көлемі туралы талдау мен қажетті ақпаратқа қол жеткізуді қамтамасыз етеді.
– Осы реформада мемлекеттік сатып алу қорытындыларына шағымдану мәселесі қалай реттелген?
– Тапсырыс беруші тарапынан шамадан артық талаптардың белгіленуіне жол бермеу мақсатында қолданыстағы камералды бақылау тәсілі сақталады. Алайда бақылаушы органның сатып алудың қорытындысын жоюға немесе қайта қарауға енді құқығы жоқ. Осы қорытындыларға қатысты шағымдарды сатып алуды ұйымдастырушының өзі тікелей қарайды. Бұл ретте шағымдану құқығы конкурстық комиссия анықтаған жеңімпаздың сатып алуы бойынша ғана беріледі. Егер жеңімпаз веб-порталмен автоматты түрде анықталса, оның қорытындысына шағым түсірілмейді. Сотқа шағымданған жағдайда да сатып алу рәсімдері тоқтатылмайды.
– Заңда отандық өндіріс пен кәсіпкерлерді қолдау мәселесі қаншалықты қамтылды?
– Мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру отандық тауар өндірушілерге, сондай-ақ жұмыс пен қызметтерді отандық өнім берушілерге қолдау көрсету қағидаттарына негізделген. Мәселен, осы заңға сәйкес былтырдан бастап отандық тауар өндірушілер үшін авансты 30% мөлшерінде міндетті төлеу, қамтамасыз етудің барлық түрінен босату, келісімшарттағы міндеттемелерді тиісінше орындамағаны үшін тұрақсыздық айыбын төмендету сияқты артықшылықтар қарастырылған. Үкімет ішкі нарықты қорғау, ұлттық экономиканы дамыту, отандық тауар өндірушілерді қолдау мақсатында екі жылдан аспайтын мерзімге ұлттық режімнен алып қоюды белгілеуге құқылы. Бүгінде Үкіметтің 6 қаулысы қолданыста, оларға сәйкес 4 000-нан астам тауар тек қана отандық өндірушілерден сатып алынады. Ұлттық режімнен алулар тізбесін кеңейту жөніндегі жұмысты Үкімет тұрақты негізде жүргізіп келеді. Сонымен қатар отандық тауар өндірушілерді қолдау мақсатында бір көзден алу тәсілімен офтейк-келісімшарт болып саналатын тауарларды сатып алу көзделген. Бұл отандық өндірушілер шығарған тауарларды конкурстық рәсімсіз тікелей сатып алуға мүмкіндік береді.
– Жаңа заң бюрократиядан арылту мен рәсімдерді жеңілдетуге қалай ықпал етеді?
– Сатып алу рәсімін оңтайландыру мақсатында заңда сатып алуды өткізілмеді деп тану негіздері қайта қаралды. Егер конкурсқа қатысу үшін біліктілік талаптарына сай келетін бір өтінім ұсынылған жағдайда мемлекеттік сатып алу өткізілді деп танылады. Бұл сатып алуды қайта өткізудің алдын алады. Сонымен қатар конкурс тәсілі арқылы мемлекеттік сатып алу мерзімі барынша қысқартылды. Конкурстық құжаттаманы алдын ала талқылау 5-тен 2 жұмыс күніне дейін, конкурстық өтінімдерді қабылдау 15-тен 5 жұмыс күніне дейін, өтінімдерді қарау және қорытындыларды шығару 10-нан 3 жұмыс күніне дейін азайтылды. Осылайша, конкурс тәсілімен өткізілген сатып алу жеңімпаздары 10 жұмыс күні ішінде анықталатын болды.
– Әңгімеңізге рахмет.
Әңгімелескен –
Абай АЙМАҒАМБЕТ,
«Egemen Qazaqstan»
