Қазақтың Тәкен Әлімқұловы: «Мархабат – тұңғыш әңгімелер жинағымен-ақ танылып үлгерген жазушы... «Оңтүстік Қазақстан» газетінде істей жүріп, неғұрлым нақтылыққа, қысқалыққа машықтанған. Көркем туындылары өз табиғатынан бастау алады. Тәржімашылдығы да тәнті етеді», депті. Осы бір пікірге «Ақтолғай» кітабын оқып болып келісесіз, бас изейсіз. Тіпті біршама уақытқа дейін Мархабатша ойланып, Мархабатша қысқа да нұсқа, әзіл шыны аралас сөйлеп жүресіз. Жазушының ауыл мәдениетін сезінуі, ауыл адамдарының түрі мен түсін өрнектеуі тіптен бөлек. Күлдіре отырып жылату, жылата отырып жұбату қаламгердің дегдар талантының бір көрінісі. Жинақтың «Қарагерлер» бөлімінен мысал келтірелік: «Жуалы асып, Көсегенің көк жонын кезіп, көкпар іздеген. Билікөлдегі бөлелерін қайрапты. Балықтысу бойындағы қыстауларына біржолата қоныстанып қалған қарашекпенділерге тісін қайрапты. Қайран қайда?! Билікөліңіз бүк түскен. Бас көтерер бір жан жоқ. Жер шұқылайды бәрі». Осы бір сөйлемдерден еліктірме шеберлік, күрделі сөз қолданыс байқалады. Бейнебір Асқар Сүлейменов, Тәкен Әлімқұловтай көсіп-көсіп, тотияын тілімен діттеген ойын оқырман санасының тұғырына қондырады. Мәдениеті бөлек, мінезі өзге. Дулат Исабеков: «Мархабаттың басқалардан артықшылығы – ол өз кейіпкерлерінің қалың ортасынан алыстаған емес», дейді. Расында, кейіпкерлермен бірге өмір сүру, қайнаған өмір «домнасының» ішінде әр адамның жанына үңілу, сыры мен сынына сәт сайын кезігіп отыру – жазушы шығармаларының шынайылығын арттырып, талантын шынықтыра түскен.
«Ақтолғай» жинағында «Құрылысбаттағы қорлықтар» атты бөлім ұшырасады. Жазушы әскери жылдарында көрген қиыншылықтары мен адам жанының күйзелген, күңіренген кейпін сондағы түрлі ойлар мен сезімдер арқылы жеткізген. Сібірде жүріп шынығып, каторгада болған Достоевский секілді тұрмыс тауқыметін тартқан. Сірә, шын жазушы үшін өмір қойнауына ену, мехнаты мен жарығын қатар көру үлкен мазмұн қалыптастыруға сеп болмақ. «Жазушы болу үшін бақытсыз балалық шақ керек» деген сөздің түбірі терең. Кітапта жазушы өзі туған Пістелі ауылының айшықты келбетін танытады. «Сұрасаң біздің ауыл Пістеліде» деген қаламгер Пістелісайда өсетін таупістесін (жаңғақ тұқымдас жеміс ағашы), Аққұзар жақтағы доланалы беткейін, Бөкейтаудағы көкемарал мен киікотын тебірене суреттейді. Сірә әр жазушының бір жұмақ мекені бар. Толстойда Ясная Полянада болса, Бальзакта хан сарайына бергісіз жалдамалы жұпыны пәтері, Чеховтың ең атақты туындыларын жазған Мелиховасы бар.
Мархабат Байғұт болмысы – көпшілік ортада жаны азапталатын, жалғыздық бағында жаңа бүрлеген ойын сан рет қайталап, өз әлемінде ғана тыныштық табатын парасатты, айқайдан алыс абзал болмыс. «Ақтолғай» жинағында «Дат қазақтар» деп ұлтқа дат айтып, қоғамның келеңсіздіктеріне ашынады. Кетеуі кеткен мәселелерді қырнап, ел болашағын бағамдайды. Қорыта айтқанда, «Ақтолғай» жинағы өзін іздеген әр оқырман үшін жолбелгі болуға даяр бағалы дүние.
