Күйініп келіп, сүйініп шығатын орталық

Әділдік іздеп, талай мекеме­нің табалдырығын тоздырып­ жүрген адамдар қоғамда бар­­шы­­лық. Арыз-арманы сөз­бұй­да­лыққа салынған сол қарапа­йым жандардың лауазымды тұл­ға­ларға, құзырлы орган қызмет­керлерінің қабылдауына кіруі де оңай емес. Жұртшылық кезегін біраз уақыт күтуіне тура келеді не­месе тек арыз-шағымын қалды­румен шектеледі. Әлгі жауапты тұлғаға кіргеннің өзінде мәселесі шешіліп кетуі екіталай. Міне, осындай шаршап-шал­дығып, қайда барарын, кімге өтініш айтарын білмей, адасып жүр­ген азаматтарға, анау-мынау емес, Бас прокуратураның тә­жі­рибелі, қай істі де сауатты қа­рай алатын әмбебап прокурор­лары көмекке келетін болды. Бас прокуратураның жанынан ашылған құқық қорғау қыз­мет­тері орталығы халықтың мұң-­мұқтажын тыңдап, оларға бірың­ғай кешенді қызмет көрсету үшін құрылды. 

Биылғы шілде айында ашыл­ған орталықтың жұмысымен біз де танысып қайттық. Мұндағы қызметтің бәрі ашық түрде көр­сетіледі екен. Тіпті ғимаратқа кі­рерде де ешкім жеке куәлік сұрап, тергеп-тексеріп жатпайды. Бірден орталыққа қарай өте­сіз.

Орталықтың іші ұлттық на­қыш­та әспеттеліпті. Қабыр­ға ба­ған­дары қазақтың ою-өр­не­гімен көмкерілген. Ал орта­лық­­тың дәл төрінде шаңырақ тұр.­ Қазақылықтың иісі аңқып тұр­ған орталықта бір жылылық бар. Мұнда келушілерге барлық қо­лайлы жағдай жасалғанын бай­қа­дық. Қонақүйдей жасанған кү­ту залы, ұжыммен келушілерге арналған конференц-зал бар. Орта­лыққа арыз-шағыммен кел­­ген адамдар алдымен «Reception» аймағындағы қыз­мет­­керлерге келіп, ақыл-ке­ңес алады. Одан кейін талон алып, электронды ке­зекке тұра­ды. Кезегі келгенше жұ­мсақ диван­дарға жайғасып, газет-журнал оқып, кофе ішіп отыра тұрады. Таблода нөмірі жанған уақытта операторларға барады. Олар арыз-шағымды қарап, түріне қа­рай жіктеп, ақпараттық базаға ен­гізеді. Бұдан кейін келушілер про­курорлардың қабылдауына жіберіледі. 

Құқық қорғау қызметтері ор­та­лығының басты қазығы да – прокурорлар. Мұнда тәжірибесі мол, қандай істі де терең зерде­лей алатын төрт прокурор жұ­мыс істейді. Олар арнайы фор­ма­сымен емес, азаматтық киіммен отырады. Мұның астарын­да да адамдармен қатар отыру, тең сөйлесу мағынасы жатса ке­рек. Прокурорлар өздерінің құзыре­тіндегі кез келген мәселені заң­дық тұрғыдан шешіп, дау­ды бітіруге көмектеседі. Қа­жет бол­ған жағдайда тиісті орган­дарға немесе бұған дейін істі­ қадағалаған облыстық, бас­қа да прокурорларға хабарласып, істі алдыртып, заңды­лы­ғын тексереді. Егер іс про­куратураның қарауына жатпаса, онда уәкілетті органдарға және сотқа өтініш жазуға көмектеседі. Мұнда орналасқан «Электронды үкі­мет» арқылы лауазымды тұл­ғаларға арыз жазып, бейнежолдама жіберуге де болады.

Бір ай ішінде орталықтағы прокурорлар 670 адамды қабыл­дап, оларға заңдық тұрғыдан көмек көрсетіпті. 

– Біздің орталыққа әбден шар­ша­ған, қайда барса да «маңдайы тасқа тиіп», әділдіктен үмітін үзген жандар келеді. «Ашынған адамның дауысы ащы келеді» де­мекші, олардың көбі сөзге де тоқтағысы келмейді, заңға да бағынғысы жоқ. Арасында «өзімді өртеймін, өлемін» деп қор­қытып, сес көрсететіндер де жетер­лік. Біз оларды сабырға шақырып, барынша тіл табысуға тырысамыз. Орталыққа елмен тіл табыса алатын, олармен тең отырып сөйлесе алатын, ең бастысы, бо-йында адами қасиеттері мол мамандарды іріктедік, – дейді бізді ертіп жүрген құқық қорғау қызметтері орталығының басшысы Сағатбек Сүлеймен. 

Оның айтуынша, мұндай ор­талық құру еліміздің Бас прокуроры Жақып Асановтың идеясы екен.  Бас прокурор Грузияға бар­ған сапарында осындай ор­­та­лық­ты көрген. Мұндай ша­­ғын орталықты кеңейтіп, халық­қа­ кешенді қызмет көрсететін же­ке орталық ретінде неге аш­пасқа деп ой түйген Бас прокурор елге келісімен бірден ойын жүзеге асыруға кірісіпті. Ен­ді міне, орталық халықтың игі­лігі үшін қызмет етіп, аз уақыттың ішінде елдің алғысына бө­леніп отыр. Талай азамат осында күйініп келіп, сүйініп шығып жатыр. Айталық, жа­қында орталыққа бір әйел ша­ғым­даныпты. Оның тоғыз ай­лық баласының жүрегіне ота жасалған екен. Дәрігер сәбидің дімкәс денсаулығын көре тұ­ра, мүгедектікті белгілейтін ме­ди­ци­налық-әлеуметтік са­рап­тамалық комиссияға жібер­меген. Соның салдарынан мем­­лекет тарапынан берілетін тиіс­ті төлемдер төленбей қалған. Прокурорлардың араласуымен мә­селе оң шешіліп, сотқа талап арыз жолданыпты.

Орталыққа жүгінген тағы бір­ азамат жол-көлік оқиғасына бай­ланысты шағымданып, іс­тің үш жыл ішінде жеті рет қыс­қартылғанын жеткізген. Про­курорлар бәрін зерделеп, істі бұздыртып, сотқа талап арыз жіберіпті. Тағы бір жәбірленуші осы орталықтағы орган қызмет­керлерінің арқасында ұзақ жылға созылған үй дауын бітіммен аяқтап, алғысын айтып, батасын беріп кетіпті. 

Міне, айта берсек, мұндай мы­салдар жетерлік. Құқық қор­ғау қызметтері орталығы қыз­меткерлерінің ұстанған қағи­да­ты – халыққа барынша қызмет қылып, сенім үдесінен шығу. «Ал халық сенімі дегеніміз – құр уәде емес, нақты іс-қимыл» дей­ді олар.

Мұнда тек прокурорлар ғана емес, адвокат, нотариус, медиа­тор және пробация қызметі де бар. Өз-өздерін қалай қорғауды біл­мей жүрген азаматтар адво­каттың қызметіне жүгініп, ақыл-кеңес алса, жазасын өтеп шы­ғып, жұмыс таппай қиналған азаматтар пробация кабинетінде мә­селесін шеше алады. Ал жаны қиналып, депрессияға түскен азаматтарға психолог көмекке келеді. Орталықтың медиаторлары да ұзақ жылға созылған дауды бітірісуге көмектесіп, екі тарапты татуластыруға қолұшын береді. Келген адамдарға нотариус қызметін көрсететін кабинет те бар. Ең бастысы сол, бұлардың бәрінің қызметтері тегін. Сағатбек Болатбекұлының айтуынша, келешекте орталықта сот орындаушылардың қызметін ашу да жоспарда бар. Өйткені көп адам алимент мәселесімен орталыққа жиі шағымданады екен.

Арыз-шағымын арқалаған кез келген азаматқа көмек қолын со­зуға әзір мұндай орталық Ас­танадан басқа, Ақтөбе мен Қы­зылорда қаласында ашылыпты. Жылдың соңына дейін Бас прокуратура құқық қорғау қызметтері орталығын барлық өңірде ашуды жоспарлап отыр.  

Қымбат ТОҚТАМҰРАТ,
«Егемен Қазақстан»