Мүмкіндігі мол «Болашақ»

Осы тұста Президент халықаралық «Болашақ» стипендиясының рөлін атап өтті. Жас ғалымдарға жағдай жасалып отырғанын және мемлекет тарапынан барлық қолдау болатынын айтты. Жастарды шетелде оқу барысында кездесетін қиыншылықтан қорықпай, өмірге төселіп, ол жақтан жақсы нәрсе оқып-үйреніп, ел игілігіне жаратуға шақырды. Ең бастысы, шетелге білім қуып шыққан жастардың жаңа технологияларды меңгеріп, тәжірибе жинақтап, елге оралуы тиістігіне мән берді. Мемлекет басшысының бұл пікірі шетелге шыққан жастардың сапалы білім алып, жақсы тәжірибе жинақтап, өз Отанында табыс­ты еңбек етулеріне үлкен рух, мотивация берері сөзсіз.

Қазір жастардың көбі «Болашақ» халық­аралық бағдарламасымен магис­тратура, докторантура оқып, ғылыми тағы­­лымдамадан өтіп жүр. Олар жаңа мәде­ниеттермен танысып, әлемдік білім жүйесі мен ғылыми жетістіктерге қол жеткізе алады. Ал бұл еліміздің халықаралық бәсекеге қабілеттілігін арттыруға мүмкіндік береді. Екіншіден, шетелден тәжірибе жинақтап келген жастар елдегі еңбек нарығын, оның ішінде ғылым мен өндірісті жаңа деңгейге көтереді. Үшіншіден, елдің халықаралық беделіне айтарлықтай үлес қосады. Өзге елде білім алып жүргендер еліміздің мәдениетін, салт-дәстүрін танытып, елдің имиджін жақсартуға үлес қосады. Осының нәтижесінде Қазақстан әлемдегі көптеген елде жақсы таныла бастайды. Сондай-ақ шетелде оқу жастарды жаңа идеяларды қабылдауға, креативті ойлауға және ғаламдық проблемаларды шешуге дайындайды.

Алайда эмиграцияға бейімделу қиын­дық туғызуы мүмкін. Жастардың шетелде білім алу мүмкіндігі көбейген сайын елге оралу мәселесі туындайды. Өйткені шетелде алған білім мен тәжірибе оларды басқа елдерде жұмыс істеуге ын­таландыруы ықтимал. Түрлі себеп тауып, шетелде қалған дарынды жастар жетерлік. Әлеуметтік, мәдени және еңбек нарығындағы сәйкессіздік мәселесін де жоққа шығара алмаймыз. Жастар өзге елде ұзақ уақыт тұрып, елге оралған соң, олардың Отанға бейімделуі қиындауы мүмкін. Алған білім мен тәжірибені жұмыс орындарында қолдануға қиындықтар туғызуы, еңбек нарығында тиімді пайдалану мүмкіндігі шектеулі болуы мүмкін. Себебі отандық білім беру жүйесі кейбір жағдайларда шетелде алған білім мен тәжірибеге сәйкес келмейді. Басқаша айтқанда, шетелде алған тәп-тәуір білімін елде жарата алмай, жұмысқа орналасуда қиындық көріп жүрген жастар бар­шылық. Бұл жерде басымдық берілген мамандықтар тізімін қазақ нарығына сай жиі қарастырған жөн.

Президент атап өткен «Болашақ» бағдарламасында «500 ғалым» ғылыми тағы­лымдамасы бар. Ғалымдардың ше­тел­дегі әріптестерімен байланыс орнатып, тәжірибе алмасуға жасалған жақсы мүмкіндік. Ғалым деген – киелі ұғым. Ал осы «Болашақпен» ғалымдарымызды қалай іріктеп жүрміз? Іріктеу кезінде ашық­тық болып жүр ме? Тағылымдамаға ие болғандар босқа «қыдырып» келмес үшін іріктеудің қандай тетігі тиімді? Осындай тұстар әлі де жетілдіруді қажет етіп тұр. Өйткені шетелдің бай тәжірибесімен алмасып, елге жаңалық әкелемін деп жүрген тәп-тәуір ғалымдардың іріктеуден өте алмай қалғанын көріп жүрміз. Ғалымдарға шетелге шығу үшін шет тілін білу маңызды ма? Ол ғалым тіл білмейтін, бірақ мықты математик болса ше? Мысалы, ағылшын тілін білмейтін фольклорист ғалым бір жыл тағылымдама ішінде өз қаражатына аудармашы жалдап, қазақ әдебиетін әлемге ғылыми негізде паш етсе, бізге зиян ба? Осы сұрақтарды зерттеп, өзгеріс енгізген дұрыс болар еді.

Бұндай бағдарлама Қытай, Оңтүстік Корея, Индия, Сингапур және басқа да елдерде бар. Бұл елдердің жақсы жол­да дамуына шетелде білім алған жастар­дың ықпалы зор болған. «Болашақ» сти­пен­­диясы да білімді жұмыс күшін қалыптас­тыруға, экономиканы дамытуға, ха­лықаралық байланыстарды нығайтуға және әлеуметтік даму мен теңдікті қамта­масыз етуге көмектеседі. Яғни халық­аралық аренада бәсекеге қабілетті болуға және әлемдік прогреске ықпал етуге мүм­кіндік береді.

Досым БАЙДРАХМАНОВ,

Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ Шетел филологиясы кафедрасының меңгерушісі, педагогика ғылымдарының кандидаты