Эксклюзив
Қоғам • 28 Мамыр, 2025
Кітап – рухани қазына. Адам бойындағы кітап оқу дағдысы бала кезден қалыптасуы керек. Кітап оқу арқылы бала шыдамдылыққа, көркем ойлауға үйренеді, яғни шығармашылық ойлау дағдысы қалыптасады. Кітаптағы оқиға желісін елестету арқылы қиялын дамытады. Жастайынан кітап оқыған баланың ақыл-ойы толысып, тіл байлығы жетіліп, зиялы азамат болып өседі. Елді қашанда көзі ашық, көкірегі ояу, тәрбиелі де білімді адамдар дамытады. Сондықтан қазіргідей ақпараттар ағынына тоғытылып бара жатқан қоғамды ғаламторға тәуелділіктен арылтудың жолдарының бірі кітап оқуға деген құштарлықты ояту. Бесіктен белі шықпай жатып гаджеттің тілінде сөйлеп өсіп келе жатқан ұрпақты кітап оқуға қалай ынталандыруға болады?
Қоғам • 27 Мамыр, 2025
Арзан баға Назаровта ғана... Халық азық-түлікке қанша қаражат жұмсайды?
Жақында Мәжіліс депутаты Ардақ Назаров БАҚ өкілінің «1 айда азық-түлікке қанша қаржы жұмсайсыз» деген сауалына «ет пен майдан басқа тамақ өнімдеріне 30-50 мың аралығында қаражат жұмсайтынын» айтқан еді. Мәжілісменнің жауабы мен базардағы баға қабыса ма? Біз Астанадағы «Орталық базарға» арнайы барып, Үкімет бекіткен тізімдегі 19 әлеуметтік маңызы бар тауардың бағасын біліп, елордалықтар азық-түлікке айына қанша жаратып жүргенін сұрап білдік, деп жазады Egemen.kz.
Руханият • 27 Мамыр, 2025
Жыл сайын мұсылман жұрты асыға күтетін Құрбан айт мейрамы биыл 6, 7 және 8 маусым күндеріне сәйкес келіп отыр. Үш күнге жалғасатын бұл қасиетті мейрам – Алла жолында құрбандық шалу, жақсылық жасау мен бауырмалдықты дәріптейін ең ұлық күндердің бірі. Оның бастауы Ыбырайым пайғамбар мен ұлы Ысмағұлдың Алланың сынағына адалдықпен төтеп берген оқиғасымен тығыз байланысты, деп жазады Egemen.kz.
Қоғам • 26 Мамыр, 2025
Ақ мамықтың ақиқаты: Терек айналаға қауіпті ме?
Көктем соңы мен жаздың басында елорда тұрғындарын мазалайтын бір құбылыс – терек мамығы. Астананың көшелерінде қалықтап ұшатын ақ ұлпа көрінісі кей адамға романтика сыйлайтын да шығар. Бірақ көпшілік үшін аллергия мен жайсыздыққа айналған. Ал бұл мамық расында денсаулыққа қауіпті ме, әлде көпшіліктің жаңсақ түсінігі ме?
Заң • 23 Мамыр, 2025
Тұлға еңбегі насихатталуы керек
Алаштың алғашқы конституциясы деп бағаланған «Қазақ елінің уставы» еңбегінің авторы Барлыбек Сырттанұлы туралы біреу білсе, біреу білмейді. 20 ғасыр басындағы рухани, саяси элита шоғырында ерекше аталатын тұлға қазіргі Ата заңымыздың негізін қалаған. Оның бұл еңбегі - Қасым ханның «Қасқа жолы», Есім ханның «Ескі жолы», Тәуке ханның «Жеті жарғысы» сынды құқықтық нормалардың жаңғырығы, деп жазады Egemen.kz.
Абай • 23 Мамыр, 2025
Ақыл-ой алыптарының галереясында хакім Абай дидарының бейнесі бедерлі, тұлғасы елеулі. Оны түсіну – даналық бақшасына еккен алғашқы дәніңіз. Философ Мишель Фуконың «дүние – ең үлкен мәтін» деген пайымына илансақ, сөз – оның ең кішкентай бөлшегі. Сол себепті данышпан Абайдың пәлсапасын түсіну үшін ол жиі қолданған 5 сөзді зерделеп, оның танымдық тамырына үңіліп көрдік.
Мәдениет • 22 Мамыр, 2025
Ым-ишарамен түсініскен би ұжымы
Өнердің шекарасы – өлшеусіз. Осы бір өнегелі сөздің жарқын айғағы - Қазақстанның саңыраулар қоғамының жанынан құрылған «SILENSE» би театры. Құлағы естімей, ыммен ғана сөйлесетін жандардан құралған шығармашылық ұжым үшін бұл «ерекшелік» бимен кәсіби тұрғыда айналысуға кедергі емес, деп жазады Egemen.kz.
Мектеп • 22 Мамыр, 2025
Келешекке қызмет – мектепте мамандық таңдаудан басталады
Көптеген түлектер мамандықты – қызметтің мазмұны қызықтырғаны үшін емес, керісінше белгілі бір өмір салтын ұнатқандықтан, яғни мамандықтың қоғамдағы бедел-танымалдылығы үшін таңдауы мүмкін. Бүгінде оқушыларға кәсіптік бағдар беру – педагогикалық ғана емес, әлеуметтік мәселе. Әлеуметтік мәселе ретінде кәсіптік бағдар берудің мәні – жастардың өзіндік бейімділігі және өздеріне сәйкес келмейтін мамандықтарға ұмтылыстары арасындағы қайшылықтарды жеңу қажеттілігінде жатыр.
Қоғам • 21 Мамыр, 2025
Ақылы автотұрақтар қаншалықты тиімді
Астанада көлік саны жылдан-жылға артып келе жатқандықтан, тұрақ мәселесі де қала тұрғындарының уайымына айналды. Осы олқылықтың орнын толтыру үшін елорда көшелеріне ақылы автотұрақ жүйесі енгізілген еді. Алайда, бұл тұрақтар да жүргізушілер үшін қолайлы болмай шықты. Қала тұрғындарының бірі оны тәртіп орнатудың амалы десе, енді бірі ақша табудың құралы деп санайды. Жалпы ақылы автотұрақ қаншалықты тиімді? Осы сауал төңірегінде Egemen.kz тілшісі зерттеу жүргізіп көрді.
Жұмысшы мамандықтар жылы • 21 Мамыр, 2025
Өндіріс – бір жақта, білім – бір жақта: Тарифтік анықтамалық неге жаңармай келеді?
Жуырда Мәжіліс қабырғасында еліміздегі жұмысшы мамандықтарына арналған Бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалықтың (БТБА) осы күнге дейін жаңартылмағаны туралы өткір мәселе көтерілді. Бұл құжаттың соңғы рет қайта қаралғанына 35 жыл болған. Содан бері өндірістік процестер, еңбек нарығы мен технологиялық жүйелер түбегейлі өзгерді, ал жұмысшыларды даярлау жүйесі сол ескі талаптармен жұмыс істеп отыр. Бүгінгі таңда көптеген мамандықтар цифрландырылып, автоматтандырылған. Жаңа өндірістік стандарттар, еңбек құралдары, технологиялық талаптар енгізілді. Бірақ білім беру жүйесі мен өндіріс арасындағы байланыстың әлсіздігі, сондай-ақ ескі тарифтік негіз кәсіби дайындықтың сапасына кері әсер етіп отыр. Бұл мәселе тек техникалық кадрлар дайындауға ғана емес, еңбек нарығының тиімділігіне, жалақыны әділ бағалауға, жұмыс сапасына тікелей әсер етеді. Мұндай жағдайда негізгі сұрақ туындайды: Ескі жүйеден арылып, кәсіби білім мен өндіріс арасындағы алшақтықты қалай жоямыз? Кәсіптік стандарттар заман талабына сай ма? Жұмысшы мәртебесін арттыру үшін қандай нақты шаралар керек? Осы және өзге де маңызды мәселелер төңірегінде Мәжіліс депутаты, «Amanat» партиясы фракциясының мүшесі Мұқаш Ескендіровке бірнеше сауал жолдаған едік.
Қоғам • 20 Мамыр, 2025
«Trallallero Trallalla». Балалар не көріп жүр?
Көк түсті аяқ-киім киген үш аяқты акула, жарты басы капучино, жарты денесі балерина, Fortnite ойнап отырған әке мен Бургер есімді мем. Қаншалықты қисынсыз естілсе де, бұл — бүгінгі интернеттің ең танымал кейіпкерлері. Оның фондық әуені де жұмбақ: «Trallallero Trallalla». Бастапқыда күлкі тудырған бұл әуен уақыт өте келе қоғамның қызу талқысына түсті. Бұл не ән? Қайдан шыққан? Ең бастысы — неге балалар мен жастарды қызықтырады?
Спорт • 20 Мамыр, 2025
Елімізде ұлттық спортқа қаншалықты көңіл бөлініп жатыр
Елімізде ұлттық спортты ұнатып қана қоймай, мән бере айналысып жүргендер нөпірі артып келеді. Қалың қауым ден қойып, қайта сәнге айналған спорттың бірі – садақ ату. Ежелде жауға шапқанда алғышептен қорамсаққа қол салған мергендер орын алған. Бейбіт күнде мазмұны түрленген садақ ату ойды жинақтап, ептілікке баулитын – ұлттық спорт. Елімізде Республикалық садақ ату федерациясы 2019 жылы құрылған. 2022 жылға дейін өзін спорт ретінде дәлелдеп, сол жылдың қазанында тұңғыш рет Маңғыстауда ҚР чемпионаты өтті. Алғашқы мергендер бәсекесіне 200-ге жуық адам қатысқан. Федерация құрылған тұста садақ атуды жанынан серік етіп, кәсіби деңгейде көңіл бөлген 50 спортшы болса, бүгінде бұл көрсеткіш 300-ге жеткен. Оның ішінде 52 мерген ел намысын әр деңгейдегі дүбірлі додаларда қорғап жүр. Сондай-ақ халықаралық деңгейдегі 8 садақшы мемлекет тарапынан стипендия иегері атанған. Садақ атудың тартымдылығы арта түскенін федерацияның 20 өңірде ашылғанын-ақ аңғаруға болады, деп жазады Egemen.kz.
Бизнес • 19 Мамыр, 2025
Жылқы жалындағы GPS немесе қарап жүріп қаржы табу идеясы
Мирас Байжігіт – ауыл шаруашылығындағы цифрлық революциянер. Оның iGPS Tech стартапы бүгінде Қазақстанның түкпір-түкпірінде 100 мыңнан астам жылқыны бақылауға мүмкіндік береді. Барлығы кішкентай інісін GPS сағаттары арқылы қадағалаудан басталған
Мәдениет • 19 Мамыр, 2025
Елімізде «Музей түні – 2025» акциясы қалай өтті
18 мамыр әлем бойынша «Халықаралық музей» күні аталып өтілді. Айтулы датаны еліміздегі мәдени мекендер «Музей түні – 2025» акциясымен айшықтады. Бұл күнді келушілер көңілін бұрып, таңғажайып түн форматында өткізу Қазақстанда 2006 жылдан қалыптасты. ҚР Орталық музейінің осы бастамасы бүгінде бұлжымас дәстүрге айналып, осы жылы жиырмасыншы рет ұйымдастырылды. Қазір ел бойынша 294 музей жұмыс істеп тұр. Өткеннің өрнегін бүгінге жеткізіп, болашаққа аманаттар орындарда 4,5 млн жәдігер сақтаулы. Мәдениет және ақпарат министрлігінің мәліметінше, былтыр Қазақстан музейлерінің табалдырығын 6,6 миллионнан астам адам аттаған, деп жазады Egemen.kz.
Руханият • 19 Мамыр, 2025
Ұлттық дәстүрдің жандануына жол ашқан мереке
Астанадағы «Балқарағай» демалыс аймағында халқымыздың ежелгі салты – Қымызмұрындық кең ауқымда аталып өтті. Бұл жай ғана мереке емес, көктем мен тіршіліктің оянуын, даланың дархан тынысын сездіретін, халқымыздың ғасырлар бойы сақтап келген қасиетті дәстүрлерінің жаңғыруы. Қазақтың шипалы сусыны қымызды ұлықтауға арналған салтанатқа қала тұрғындары және шетелдік туристер қатысты, деп жазады Egemen.kz.
Парламент • 19 Мамыр, 2025
Жасанды интеллект: Қазақстанда құқықтық негіз қалыптасты
Өткен аптада Қазақстанның цифрлық даму тарихындағы айтулы оқиға орын алып, Мәжіліс палатасы еліміз үшін маңызды қадам жасады. «Жасанды интеллект туралы» заң жобасы бірінші оқылымда мақұлданды. Ел Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың тікелей тапсырмасымен әзірленген заң жобасы – технологиялық прогрестің жылдам қарқынына жауап ретінде жасалған алғашқы іргелі қадам еді.
Қоғам • 16 Мамыр, 2025
Жастар арасындағы жұмыссыздық әлі де өзекті мәселе
Еліміздегі жастар арасындағы жұмыссыздық – қоғамдағы ең өзекті мәселелердің біріне айналып отыр. Әсіресе 16-34 жас аралығындағы жастардың жұмыссыз қалуы тек экономикалық емес, сонымен қатар әлеуметтік дағдарыстың белгілісі секілді. Жастардың жұмыссыз қалу себептері сан алуан. Тіпті дипломы барларының өзі де еңбек нарығында өз орнын таба алмай сенделіп жүр. Бірі сұраныссыз мамандық иесі болса, енді бірі тәжірибесі жоқ деген желеумен шетте қалып отыр.
Технология • 16 Мамыр, 2025
Арманын ғарышқа самғатқан жас өнертапқыш
Ол небәрі 23 жаста. Бірақ соған қарамастан, білім беру саласында елеулі жетістікке жеткен. Алматылық Мирас Нүсіпов бүгінде балаларға зымыран құрастыруды үйретіп жүр. Қазір ол технология мен инженерияға қызығушылықты оятатын тың жобалардың жетекшісіне айналып үлгерген. Осылайша талапты жастың шығармашылық әлемімен біз де танысып көрдік.
Отбасы • 16 Мамыр, 2025
Отбасында әкенің рөлі зор болуы қажет - Бекдайыр Күзембай
Әке – отбасының асыраушысы, қамқоршысы әрі тірегі саналатыны мәлім. Қазақ халқы әкені асқар тауға теңейді. Ал қазіргі уақытта «Отбасы құндылығында» әкенің рөлі қандай? Осы орайда республикалық «Әкелер одағы» қоғамдық бірлестігінің төраға орынбасары, аталған бірлестіктің Астана қаласы бойынша филиал төрағасы, қала әкімдігінің жасөспірімдердің құқығын қорғау комиссиясының мүшесі, «Бала толағай» федерациясының президенті Бекдайыр Күзембаймен әңгімелескен едік.
Денсаулық • 16 Мамыр, 2025
Адам папиллома вирусы қандай ауру
Жыныстық жолмен жұғатын инфекциялар арасында адам папиллома вирусы (АПВ) әлемде ең кең тараған вирустың бірі саналады. Оның кейбір түрлері онкологиялық ауруларға, соның ішінде жатыр мойны обырына себеп болуы мүмкін. Бұл туралы бізге Қалалық емхана бас дәрігерінің орынбасары Жұлдыз Әлпіламқызы айтып берді, деп жазады Egemen.kz.
Руханият • 15 Мамыр, 2025
Лев Толстой: Адамдар ақиқатта ғана біріге алады
Санаға салмақ түсірер сауалдарға жауап таппай дағдарған кезде «бұған ақыл-ой алыптары не дер еді?» деп ойланған кезіңіз болған шығар, қадірлі оқырман. Олар, әрине, ғайыптан тайып түсіңізге енбесе, өңіңізде ұшыраспайды. Бірақ бұған журналистикадағы еркін жанрлардың бірі – ретроспективалық сұхбат мүмкіндік береді. Ол – өмірден өткен адаммен жазып қалдырған еңбегі негізінде әңгімелесу. Біз жазушы, хакім Лев Толстоймен сұхбаттасып көрдік.
Қоғам • 15 Мамыр, 2025
Отбасы құндылықтарын сақтаудың тарихи моделі қандай?
15 мамыр – халықаралық отбасы күні. Мемлекетті құраушы институттың негізіне айналған отбасы күнін атап өту Біріккен Ұлттар Ұйымының бастамасымен бекітілген. Бүгінде Қазақстанда 6,2 миллионнан астам отбасы бар, деп жазады Egemen.kz.
Қоғам • 15 Мамыр, 2025
Президент жанындағы әйелдер істері және отбасылық демографиялық саясаты жөніндегі ұлттық комиссиясының қолдауымен осы айдың 12-16 күндеріне ұйымдастырылған республикалық репродуктивті денсаулық апталығында қоғам үшін өзекті әрі маңызды мағлұматтар кеңінен беріліп жатқаны мәлім. Сол орайда Ұлытау облыстық ЖИТС-тың алдын алу орталығының психологы Гүлнұр Беспаевамен әңгімелескен едік, деп жазады Egemen.kz.
Руханият • 14 Мамыр, 2025
«Ер Тарғын» жырын хатқа түсірген жырау кім
Қазақтың «Қобыландысы» мен «Ер Тарғыны» туралы бәріміз білеміз. Бірақ бұл жырлардың ең көркем нұсқасы кімнің аузынан хатқа түскенін көбі біле бермейді. Бір ғасырға жуық уақыт бұрын дала төсінде жырды жанымен тербеткен Марабай Құлжабайұлының есімі бүгінде көп айтылмайды. Ал шын мәнінде, дәл осы жыраудың көмейінен шыққан сөздер арқылы қазақ эпосы алғаш рет қағаз бетіне түскен. Сол жырлар бүгінгі әдебиеттегі ең көркем, ең шынайы нұсқалар болып саналады, деп жазады Egemen.kz.
Медицина • 14 Мамыр, 2025
Ерлер емделуді әлсіздік деп қабылдамауы керек - дәрігер
Ер-азамат – отбасының қорғаны, ұлтының ұстыны. Алайда соңғы жылдары бөріктілердің денсаулығы алаңдатарлық деңгейге түсті. Жүрек аурулары, белсіздік, психикалық күйзеліс, қатерлі ісіктер – мұның бәрі ер адамның өмір сапасын ғана емес, қоғамның да ынтымағын ыдырататын факторлар. Дәрігерлер бұл мәселеге әлеуметтік тұрақтылыққа тікелей ықпал ететін кешенді құбылыс ретінде қарап отыр, деп жазады Egemen.kz.
Қоғам • 13 Мамыр, 2025
Жылда жөнделетін көшелер тиімсіз жоспарлаудың көрінісі ме?
Елорданың күн сайын өсіп, дамып жатқаны қуантады. Алайда қала тұрғындарының өмірінде әлі күнге дейін шешілмеген өзекті мәселенің бірі – жол жөндеу жұмыстары. Жыл сайын қайталанатын жөндеу, аяқталмайтын асфальттау мен қайта қазылған көшелер – бұл астаналық жүргізушілердің жүйкесін жұқартатын жағдайға айналды.
Медицина • 13 Мамыр, 2025
Әйелдер ауруының алдын алудың амалдары қандай
Елімізде 12 мамырда денсаулық апталығы басталды. Президент жанындағы Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссия ұйытқы болған шаралар легі маңызды 4 бағытты қамтиды, деп жазады Egemen.kz.
Технология • 13 Мамыр, 2025
Елордада жас өнертапқыштар жарысы өтті
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде Әлихан Мақсұт атындағы «RoboZerde-2025» халықаралық робототехника фестивалі өтті. Ауқымды іс-шараға еліміздің жиырма облысынан, сондай-ақ көршілес Қырғызстан мен Өзбекстан елінен келген екі жүзден астам мектеп оқушысы қатысты. Жас өнертапқыштар алты санатқа сәйкес бақ сынап, өз жобаларын таныстырды, деп жазады Egemen.kz.
Экономика • 13 Мамыр, 2025
Мемлекеттен бала білімі үшін қалай ақша алуға болады
«Келешек» - балаңыздың жарқын болашағы үшін қазірден қамдануға мүмкіндік беретін бағдарлама. Осы бағдарлама шеңберінде ашылған шотқа алғашқы жарнаны мемлекет салады. Оның көлемі - 235 920 - 471 840 теңге. Жинақталған соманы бала колледж, еліміздегі тіпті шет елдегі ЖОО-дағы оқу ақысын төлеуге жұмсай алады. Жинақ салымшысы мемлекеттік грант иегері атанса шоттағы барлық соманы қолма-қол шешіп немесе баспана алу үшін қолдану тетігі қарастырылған. «Келешек» аясында депозит 0-5 жас аралығындағы балалар үшін ғана ашылады. Бастапқы білім капиталын ашудың өзге қандай шарттары бар? Ел азаматтары шот ашу үшін қандай қадамдар жасау керек? Egemen.kz редакциясы жолдаған сауалдарға «Отбасы банкінің» баспасөз қызметі жауап берді.
Медицина • 12 Мамыр, 2025
Отбасын жоспарлаудың артықшылығы неде
Елімізде 12–16 мамыр аралығында өтетін Репродуктивтік денсаулық апталығы – дені сау ұлт қалыптастыру жолындағы маңызды қоғамдық бастама. Бұл күндері барлық өңірінде халықтың жыныстық және репродуктивтік сауаттылығын арттыруға бағытталған ауқымды ақпараттық-ағартушылық шаралар ұйымдастырылып жатыр. Жастар мен болашақ ата-аналарға арналған кездесулер, дәрістер мен кеңестер арқылы еліміз ертеңі саналатын жас ұрпақтың денсаулығын қорғауға бір қадам жақындай түседі, деп жазады Egemen.kz.
