Енді өтінішті бұрынғыдай қағаз жүзінде емес, eGov порталы арқылы онлайн беруге болады. Бұл жаңалық 2026 жылдан бастап күшіне енеді. Жаңа тәртіпке сай, азаматтар салық төлеуді кейінге қалдыру немесе бөліп төлеу туралы өтінішті үш жолмен бере алады. Заңгер Алмаз Отаров осы үдерістердің қалай жүретінін түсіндіріп берді. Біріншісі – Мемлекеттік кірістер комитетінің аумақтық бөлімшелеріне тікелей жүгіну. Екіншісі – «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы, яғни халық арасында кең танылған ХҚО арқылы өтініш тапсыру. Ал ең ыңғайлысы – eGov порталы арқылы электронды форматта рәсімдеу.
«Электронды үкімет арқылы өтініш беру үдерісі толықтай онлайн өтеді. Азамат өз жеке кабинетінде өтініш пен төлем кестесін толтырып, электрондық цифрлық қолтаңбамен растайды. Барлық қажетті құжаттар, соның ішінде кепілзатқа қатысты анықтамалар, келісімшарттар мен растайтын құжаттар да цифрлық форматта тіркеледі. Өтініштің қаралу барысы мен шешім нәтижесі порталдағы жеке кабинетте көрсетіледі. Енді азаматтарға бөлімшелерге барып, жеке өтініш жазудың қажеті болмайды. Құжаттар тізімінде бастысы – жаңа үлгідегі өтініш пен төлем кестесі. Қажет болған жағдайда дебиторлар тізімі, олармен жасалған келісімшарттар, табиғи апат немесе маусымдық жағдайды дәлелдейтін құжаттар, сондай-ақ кепілзат ұсынылған жағдайда оның меншік құқығын растайтын анықтамалар қажет етіледі», дейді заңгер.
Ал Мемлекеттік кірістер органы өтінішті он жұмыс күні ішінде қарауға тиіс. Кейінге қалдыру мерзімі 6 айға дейін беріледі. Егер салық төлеуші горизонталды мониторингке қатысушы болса, бұл мерзім 12 айға дейін ұзартылады. Бөліп төлеу мерзімі 36 айға дейін созылуы мүмкін.
Мұндай мүмкіндік кімдерге беріледі деген сұраққа министрлік нақты жауап берді. Бұл жеңілдік салық, төлем және өсімпұл бойынша қарызы бар, бірақ белгілі себептермен міндеттемесін уақытында орындай алмай отырған азаматтар мен кәсіпкерлерге қарастырылған. Бұған маусымдық жұмыс, табыстың күрт төмендеуі, дебиторлық қарыздар, форс-мажор жағдайлары немесе уақытша қаржылық қиындықтар жатады. Мұндай өтініштерді қарау кезінде мемлекеттік кірістер органдары адамның қаржылық жағдайын, төлем тәртібін, кепілзаттың бар-жоғын ескереді.
«Кепілсіз де жеңілдік алуға мүмкіндік бар. Егер қарыз көлемі 1500 айлық есептік көрсеткіштен аспаса, яғни шамамен 5,89 миллион теңге болса, ешқандай кепіл немесе банк кепілдігі талап етілмейді. Бірақ мұндай мүмкіндік тек кейінгі екі жыл ішінде тіркеуде тұрған және бұған дейін жеңілдік алмаған салық төлеушілерге беріледі», деп хабарлады Қаржы министрлігінің Мемлекеттік кірістер комитеті.
Министрлік өкілдерінің айтуынша, бұл жаңашылдық халыққа айтарлықтай жеңілдік әкеледі. Бұрын борышкерлердің мүлкі бағаланып, сақтандырылмайынша бөліп төлеу мүмкін болмаған. Енді жаңа жүйе үдерісті жеңілдетіп, артық бюрократияны азайтады.
«Бұл бастама жаңа Салық кодексінің ережелеріне сай қабылданды. Енді азаматтарға 1500 АЕК-ке дейінгі қарыз болған жағдайда кепілсіз-ақ бөліп төлеуге мүмкіндік беріледі. Бұл қаржылық жағдайы қиын азаматтарға үлкен көмек болмақ», делінген министрлік түсіндірмесінде.
2026 жылдан бастап салық берешегін өндіру тәртібі де өзгереді. Қазір қарыз 1 теңгеден асса, мемлекеттік кірістер органдары бірден шара қолдана алады. Есепшоттар 6 АЕК-тен, яғни 23,6 мың теңгеден бастап бұғатталады. Ал жаңа жүйеде бұл тәртіп жұмсарады. Егер қарыз 20 АЕК-тен (78,6 мың теңге) аспаса, азаматқа тек ескерту хат жолданып, өсімпұл есептеледі.
Қарыз мөлшері 20-45 АЕК аралығында болса, есепшоттағы шығыс операциялары уақытша тоқтатылады, инкассалық бұйрық шығарылады. 45 АЕК-тен асқан жағдайда мүлікке тыйым салынып, қажет болса сатуға жіберіледі. Егер берешек 27 мың АЕК-тен (106 миллион теңге) жоғары болса және үш ай ішінде өтелмесе, борышкердің шетелге шығуына шектеу қойылып, банкроттық рәсімі басталуы мүмкін.
«Жаңа жүйенің мақсаты – азаматтарға қысым көрсету емес, қайта оларға қаржылық тыныс беру. Бұрын салық органдары тіпті аз қарыз үшін де шоттарды бұғаттап, бизнеске кедергі келтіретін. Енді жүйе әділ әрі түсінікті болмақ. Біз адамдардың уақытша қиындыққа тап болғанын түсінеміз. Сондықтан бұл өзгерістер олардың жағдайын жеңілдетуге бағытталған», дейді министрлік өкілдері.
Жаңа ережелер салық төлеушілердің жауапкершілігін арттырумен қатар, мемлекеттік кірістер органдарының да жұмысын ашық әрі ыңғайлы етеді. Ең бастысы, енді азаматтар өз мәселесін eGov арқылы бірнеше минутта шешіп, артық қағазбастылықсыз салық міндеттемесін реттей алады.
