«Табалдырық» – Мағжан Жұмабаев Мәскеудегі Жоғары әдеби-көркем институтында оқып жүргенде елдегі әріптестері мен сөз ұстайтын серкелеріне жазған маңызды хаты. Ақын оны 16 дана етіп қолмен көшіріп, қазақ көшбасшыларына жолдаған. Сол кездегі орыс, батыс әдебиеті мен өнерінің алдыңғы қатарлы ақыл-ой еңбектері, шығармалары, өнерімен терең тыныстап жүрген озық ойлы ақын олардың демократтық бағытын, ой еркіндігін бойына сіңіре отырып, қазақ әдебиетінің ахуалын бағамдайды. «Үлкен мәуелі әдебиеттердің көлеңкесінде талшыбықтай қазақ әдебиеті тыртиып өспей қалмай ма» деп уайым жұтады. Бірақ большевиктердің озбыр саясаты «Табалдырыққа» үрке қарап, шығарманы зиянды деп табады. Қызыл идеологияның уытын бойына дарыта бастаған шығармашыл қазақ жастары да саяси желеуге үн қосады. «Табалдырық» жарияланбай тұрғанда-ақ Мәскеу қаласында оқып жатқан қазақ арасындағы белсенділер, Шығыс еңбекшілері коммунистік университетінің (КУТВ) жас коммунистері Мағжан шығармашылығын талқылап, оны коммунистік жастарды тәрбиелеуде «зиянды» деп таныған болатын. Тіпті бұл атүсті шешімдерін «Еңбекші қазақ» газетінің 1925 жылғы 14 ақпандағы нөміріне жариялатқан. «Табалдырықтың» бір данасы қолына тиген «Еңбекші қазақтың» жаңа редакторы Смағұл Сәдуақасов оны газетке жариялауға күш салады. Алайда, шолақ белсенділердің айғайы жас редактордың талабына кедергі жасайды.
Сонымен қатар «Табалдырықтың» бір данасы Қызылжарда шығатын «Бостандық туы» газетіне жетіп талқыланады. Кейін «Мағжан Жұмабаевтың манифесі» деп аталған бұл еңбекті қазақ көшбасшыларының көбі қолдап, көрсеткен бағытының дұрыстығын мойындаған. Өйткені «Табалдырық» – қоғамда күрделі өзгерістер болып жатқан кезде қазақтың көркем ойы мен ақыл-жүйесінің, әдебиетінің озық санатқа қол жеткізу баспалдағын көрсеткен терең сарапты дүние болатын. Амал бар ма, кеңестік идеология шығарманы қабылдамай, ақынды сол үшін жауапқа тартады. Сот кезінде большевиктік идеяға қарсы «М.Жұмабаевтың платформасы» деген кінә тағылады.
Биыл осынау күрделі де қисынды еңбектің өмірге келгеніне 100 жыл толып отыр. Орталықта болған әдеби кеште белгілі қаламгер, жазушы-журналист Жарасбай Сүлейменов «Табалдырық» туралы терең баяндама жасады. Алдағы уақытта «Табалдырыққа» арналған арнайы конференция өткізу жоспарда барын айтты. Сонымен бірге қалалық ардагерлер алқасының төрағасы Жангелді Тәжин, М.Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университетінің магистрі Жазира Көкбас баяндама жасап, ойын ортаға салды.
ПЕТРОПАВЛ
