Қазіргі таңда «Түнгі сот» 16 облыстың мамандандырылған ауданаралық әкімшілік сотында жүзеге асырылып жатыр. Бұл сотта көбіне жол-көлік оқиғалары қаралады және ондай оқиғалардың орын алуына себеп айқын және талассыз болса, сот қаулысы әрі кетсе үш тәуліктің ішінде шығады. Сондай-ақ қысқа мерзімде келтірілген материалдық зиянның орнын толтыру үшін сақтандыру компаниясынан жәбірленушіге берілетін төлемақыны жеделдетіп алуына көмектеседі. Осы жобаның арқасында сақтандыру төлемдерін алуға кететін уақыт 100 күннен 15 күнге қысқарған.
Жалпы, республика бойынша «Түнгі сот» шеңберінде 15 490 әкімшілік іс қаралған. Осы ретте қанатқақты жоба нәтижелерінің қаншалықты тиімді екенін Нұр-Сұлтан қаласының мамандандырылған ауданаралық әкімшілік сотының төрағасы Уәлихан Рахматуллаевтан нақтылап сұрап білдік. Оның айтуынша, «Түнгі сот» жобасы барысында елордада 2018 жылы 2441 әкімшілік іс қаралған. Жобаның бірінші айының өзінде, нақтысы 4 маусым мен 13 шілде аралығында 382 іс қозғалыпты. Оған қатысқан 795 адамның 413-і зардап шеккендер екен. Ал 2019 жылдың басынан бастап бес айда 5 мыңнан аса адам қатысқан 2601 іс қаралыпты.
Сот көбіне Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекстің 610-бабына сәйкес көлік құралдары жүргізушілерінің адам денсаулығына, көлік құралдарына немесе басқа мүлікке зиян келтіру істерін қараған. Ал қазан айынан бастап соттың бұл жүйесі отбасылық-тұрмыстық қарым-қатынас аясында туындаған дауларды қарай бастады. Бұл тұрғыда қозғалған істердің дені екі жақтың татуласуымен аяқталған. Сондай-ақ ӘҚБтК 517-бабына сәйкес көші-қон заңнамасына байланысты істер де енгізілген. Бұл әуежайда құжатынан шикілік шығып бөгеліп қалған шетелдіктердің мәселесін шұғыл түрде, шығынсыз сол күні шешіп, жолынан қалдырмауға жағдай жасады.
«Осы жобаның іске асырылуы сот төрелігі жұмысының нәтижелеріне оң әсерін тигізіп, жалпы тәртіпте қаралатын әкімшілік істердің саны қысқарды. Мәселен, күндіз судьялардың жүктемесі айтарлықтай азайып, бұл неғұрлым күрделі істерді қараудың сапасын арттыруға негіз болды және басқа да істер бойынша апелляциялық шағымдардың саны сиреді. «Түнгі соттың» алғашқы жеті айының статистикасына сәйкес бір судьяның жүктемесі айына 50-55 іске төмендеді. Мысалы, 2018 жылдың маусымына дейін бір судья орташа есеппен айына 300-330 іс қараса, қазір 250-260 іске қысқарған. Яғни, бір судья бір күнде 10-11 іс белгілейді. Ал 2017 жылы бір күнде 25-тен 40 іске дейін қараған. Бұған қоса істі мұқият және сапалы қарау үшін, әсіресе мемлекеттік органдардың әрекеттері мен шешімдеріне шағым жасау үшін біраз уақыт табылды. Әкімшілік материалдардың келіп түскен күні, дереу қаралуы азаматтардың сот жүйесіне деген сенімін арттырды. «Түнгі сотта» талассыз істердің ықшамдалған тәртіппен қаралуы азаматтардың күнделікті жұмыстарынан қол үзбей, уақыттарын тиімді қолдануына мүмкіндік берді. Оның үстіне кешкі уақытта адам саны да азайып, келгендер кезегін көп күтпестен, ісі тез ыңғайланады. Сондықтан азаматтар тарапынан бұл жобаға қатысты теріс пікірлер мен шағымдар түскен жоқ», дейді У. Рахматуллаев.
Былтыр қарашаның соңында әкімшілік сот судьялары мен Ұлттық қауіпсіздік комитеті Шекара қызметінің өкілдері қатысқан дөңгелек үстел өтіп, онда «Түнгі сот» жұмысының нәтижелері талқыланды. Құқық қорғау органдарының өкілдері жобаның азаматтардың наразылығын азайтуға септігін тигізгенін айтып, одан әрі заңнамалық деңгейде қолданысқа енгізуді жалғастыру қажеттігін мәлімдеді.
Сол жиында Нұр-Сұлтан қаласы ІІД Жергілікті полиция қызметі «Түнгі сотқа» қоғамдық тәртіпті бұзуға байланысты істерді қарау туралы ұсыныс білдірді. Бұл ұсынысты қатысушылар бірауыздан қолдаған.
Сонымен қатар «Түнгі соттың» тиімділігін арттыра түсу үшін Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінде және «Төрелік» жүйесінде қысқаша қаулы үлгісін енгізу туралы ұсыныс жасалды. Түнгі судья бір айда 400, әр кеште 20-50 істі қарағандықтан, қаулылар келесі күні беріледі. Бұл туралы сол күні смс арқылы хабарланады. Қазіргі таңда жол-көлік оқиғаларының көбеюінің салдарынан сотқа түсетін салмақ та ауырлаған. Мысалы, өткен жылдың желтоқсанындағы 15 жұмыс күнінде «Түнгі сот» 402 іс қараған. Қатысушылардың саны 900-ге жуық адам, бір кеште елордалық әкімшілік сотқа 70-90 адам келген.
Жол-көлік оқиғаларын тез тіркеп, тиісті құжаттарды толтыру да едәуір жеңілдеді. Оның бір мысалы, құқық қорғау органдарының өкілдері процесті автоматтандыру туралы ұсынысты қолдап, 2019 жылдың қаңтарынан бастап учаскелік инспекторларды қосқанда әрбір полиция қызметкері электронды планшетпен қамтамасыз етілді. Бұл жол үстінде орын алған жағдайды параққа жазып немесе бөлімшеге барып әуре болмай, сол жерде реттеуге ыңғайлы болды.
