Жол бойындағы жағдайды жүргізушілер жақсы біледі. Күнбе-күн естігенде тұлабойды түршіктіретін, жанды тітіркендіретін жол-көлік апаты бәрімізге таныс оқиғаға айналды. Мәселен, сөзіміз жалаң болмас үшін «Бүгінде жол бойындағы жалпы қылмыстылық жағдай қандай деңгейде?» деген сұрағымызға ІІМ Жол әкімшілігі комитеті төрағасының орынбасары қайтарған жауабында: «Көлiк құралдарын басқаратын адамдардың жол жүрісі немесе көлiк құралдарын пайдалану қағидаларын бұзуы (Қазақстан Республикасы ҚК-нің 345-бабы) – 2516), депті. Өткен жылы бұл сан 2002 болса, биыл 2516-ға өсіп кеткен.
Көлік құралдарын басқару құқығынан айырылған, алкогольдік, есірткілік және (немесе) уытқұмарлық масаң күйдегі адамның көлік құралын жүргізуі де азаймаған. Бұл көрсеткіш өткен жылы осы мезгілде 1339 болса, биыл 1436-ға артыпты. Ал жүргізушінің жол-көлiк оқиғасы болған жерден кетіп қалуы деген тіпті үйреншікті әдетке айналғандай. Бұл көрсеткіш те 2016 жылы 96 болса, биыл – 1436. Бұл нені білдіреді?
Әрине, адам саны көп және құрылымы да үлкен болған соң ІІМ сеніп тапсырылатын міндеттер өте ауқымды дейміз. Соның бірі осы жол жүрісі тәртібі түбегейлі бір жолға қойылса деген үміт болатын. Күткендегіміздей, жол және патрульдік бақылау қызметтері бірікті. Енді осы орайда халық жол-патрульдік полициясы қызметі енгізілгелі бері қандай өзгерістер мен оның тиімді тұстары байқалғанын білгісі келері де мәлім. Бұл мақсаттағы біздің сұрағымызға ІІМ Әкімшілік полиция комитеті төрағасының орынбасары Т.Мұсақановтың сөзін сол күйі келтірсек: «Жол және патрульдік полиция қызметтерін біріктіру жалпы патрульдік-бекеттік жасақтардың тығыздығын, олардың мобильдігін және қылмыстар мен құқық бұзушылықтар туралы келіп түсетін сигналдарға жедел ден қоюын арттыруға мүмкіндік берді. Осы мән-жай қылмыстар мен жол-көлік оқиғаларының профилактикасына тиісінше ықпал етеді. Мысалы, қызметтерді біріктіру бойынша жоба енгізілген сәттен бастап қоғамдық орындардағы қылмыстар мен жол-көлік оқиғаларының саны тұрақты төмендеуде», дейді.
2017 жылғы 1 қаңтардан бас-тап ала таяқты жаза қолдануға тыйым салу құрылымдық реформаларды іске асыру жөніндегі 2014-2015 жылдарға арналған жол картасын (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 24 қыркүйектегі № 1012 қаулысымен бекітілген) орындау үшін енгізілді. Осы секілді жаңа өзгерістер еліміздің автожолдарында жол жүрісіне қадағалауды жүзеге асыратын қызметкерлер санын 12 мыңнан 3 мыңға дейін азайтуға және себепсіз тоқтатулар санын қысқартуға, сөйтіп, жалпы жол жүрісіне қатысушылармен тікелей байланысты жоюға мүмкіндік бергенін атап өту қажет. Дегенмен, осы ала таяққа қатысты жол қиылысындағы жүрісті реттеуге байланысты кейбір мәселелер туындағаны да бар. Бағдаршамдар істемей қалған кезде жол жүрісін қолмен реттейтін полиция қызметкері алдағы көліктердің тасасында тұрғандықтан оның іс-әрекеті қиылыстағы кейбір жүргізушілерге көрінбеуі мүмкін. Ал ымырт әбден таяғанда ғана оның не істеп тұрғаны байқалады. Мұндай сәтте жүргізуші қандай да бір жүргізу әрекетін толық жүзеге асыруға немесе көлігін тоқтатып үлгере алмай қалуы ықтимал. Осындайда туындауы мүмкін келеңсіздіктердің алдын алу немесе болдырмау мақсатында қандай шаралар қарастырылып жатқандығы туралы Әкімшілік полиция комитеті төрағасының орынбасарынан сұрадық. Жол жүрісін реттейтін реттеушінің көрінуін жақсарту мақсатында жарық шағылыстыратын күртешелер мен қолғаптардың жаңа үлгілері енді әзірленіп, олармен алдағы уақытта жол-патрульдік полициясы қызметкерлері жоспарлы тәртіпте жабдықталатын көрінеді.
Қазір жол жүрісін қадағалау авто-патрульдеу арқылы жүзеге асырылады. Өйткені, «Жол жүрісі» заңы бойынша енді жол тәртібін қадағалаушы полиция қызметкерлері арнайы көліктермен қозғалып, жол жүрісі ережелерін сырттай бақылауға тиіс. Қиылыстардағы, жол бойындағы арнайы бейнетіркегіштер, автоматты суретке түсіру қондырғылары жол жүрісі қозғалысы ережелерінің бұзылғанын анықтап бере алады. Сол мақсатта бес мыңға жуық бейнебақылау камералары орнатылған екен. Сонымен қатар, қазіргі уақытта ішкі істер органдары қоғамдық тәртіпті сақтауда және жол қауіпсіздігін қамтамасыз етуде сыртқы бақылау камералары мен басқа да техникалық құралдарды белсенді қолдана бастады. Оларды қолданған сәттен бастап полиция қызметкерінің жол бойында тұруын қысқарту мүмкіндігі пайда болды. Жалпы, қабылданып жатқан шаралар көшелер мен басқа да қоғамдық орындарда құқық бұзушыларға әкімшілік және қылмыстық өндіріс пен істер бойынша бұлтартпас айғақты базалар жинауда полицияның жұмысына бірқатар тиімділікке қол жеткізген көрінеді. Бірақ соған қарамастан жол бойында тұратын жол полиция қызметкерлерінің саны азаймаған секілді. Жол торуылдайтын ескі амалдан арылған жоқ па едік деп, осы мәселенің анық-қанығын білгісі келген адамдар редакциямызға жиі хабарласады.
Ал оның себебін біз де білгіміз келген. Т.Мұсақановтың жауабына сүйенсек, «Қазіргі уақытта ішкі істер органдары жасақшалардан толықтай бас тарта алмайды. Себебі, бейнебақылау жүйесі көшелер мен басқа да қоғамдық орындарды толықтай қамтымайды. Одан басқа, көбінесе көлік құралдарының тәртіпсіз жүргізушілері ЖЖҚ-ны бұзуға жол береді. Бұл жол жүрісінің басқа қатысушыларына нақты қауіп тудырады. Осындай жағдайларда құқық бұзушылардың заңсыз әрекеттерінің дереу жолын кесу және ұстау қажет» екен.
Жақында Мемлекет басшысы жол жүрісі саласындағы заңнаманы одан әрі жетілдіруге бағытталған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне жол жүрісі мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заңға қол қойды. Осы заңға байланысты Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы кодекске түзетулер енгізілді. Енді заң талаптарына мойынсұнғысы келмейтін жүргізушілердің өрісі тарыла түспек. Бірқатар заң талаптары күшейтілді, қайсыбірі жеңілдетілді. Мәселен, мүгедек жан көлікті спиртті ішімдік ішіп жүргізетін болса, 3 жылға көлік құралын басқару құқығынан айырылады. Сол сияқты жүргізуші спиртті ішімдік ішсе және оны куәландырудан бас тартса, үш жылға дейін көлік жүргізу құқығынан айырылады. Ал ішкі істер органдары қызметкерлерінің әрекеттерін тіркеу үшін олар көлік құралын тоқтатқан кезде жүргізушілерге суретке және бейнетүсірім жасауға құқық берілді. Осылайша заңдылықты сақтау мен жол бойында тәртіп болуы үшін барлық шаралар қарастырылуда. Алайда, жол жүрісі ережелерін бұзушыларға қашан тоқтам салынып, жол-көлік апатының қашан азаяры да белгісіз.
Александр ТАСБОЛАТ,
«Егемен Қазақстан»
