Адалдығымен абыройлы

Павлодардағы Абай атын­­дағы жал­ғыз қазақ мек­те­бін үздік бітірген Секең шы­ғар­машылыққа жастай жақын болды. Университетті тәмамдаған соң Мем­лекеттік кітап палатасында он бес жыл библиограф, аға редактор қызметін ат­қарды. Көркем туындылары әдеби ортада жақсы бағаланып, «Қазақ әдебиеті» га­зетінен бастап республикалық басы­лым­дарда әдеби-сын мақа­ла­ла­ры­мен танылды.

Нәтижесінде, ақыл тоқ­тат­қан шағын­да ғылымға келді. М.О.Әуезов атын­дағы Әдебиет және өнер институтына біртуар ғалымдар Серік Қирабаев, Зәки Ахметов, Рахманқұл Бердібаев, Сейіт Қасқабасов, Мүсілім Базарбаев, Шамшиябану Сәтбаева, Шерияздан Елеукенов тәрбиесін алып жетіл­ді.

Алғашқы жетекшісі профессор Бейсенбай Кенжебаев еді. Ол кісі бақиға озған соң, профессор Серік Негимов қосымша жетекшілік етті. 1994 жылы «Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы және оның әдеби мұрасы» атты кан­ди­даттық диссертациясын сәтімен қорғап шықты.  Туған жері Керекуге қоныс аудар­ған соң, зерттеуін сәтті жалғастырды. 2006 жылы академик С.Қирабаевтың кеңесшілігімен «XX ғасыр басындағы қазақ және түркі халықтары әдебиетінің типо­ло­гиялық сипаты» атты док­тор­лық диссертациясын қор­ғап, тың тақырыпты игер­ді. Әдебиеттану абызы Серік Смайылұлы: «Сейфитден адал­ды­ғы­мен, момындығымен сүй­кімді» деп оты­ратыны да есі­мізде. Ғалымның «М.Ж.Көпейұлының шығар­ма­­шылық өмірбаяны», «Қазақ-түркі әдеби байланыс­тары», «Алаш және түркі руханияты» атты еңбектері әдебиеттануға үлес болып қосылды.

Профессор Сейфитден Назымбек­ұлы­ның ғылыми-педаго­гикалық әлеуе­ті С.Торай­ғыров атындағы Пав­ло­дар мемлекеттік университеті мен Ә.Мар­ғұ­­лан атындағы Павлодар мемлекеттік педагогика униерситетінде тең көрінді. Ұзақ жыл қазақ әдебиеті кафедрасын басқарып, «Мәшһүртану», «Абайтану», «Аймақтық тұлғатану» курстарын жаңа­ша оқытуды жүзеге асырды. Әдебиет­танудың өзекті мәселесін көтеріп, он­даған ғылым кандидаты мен магистрін дайындады. Педагогикалық тәжірибесі ескеріліп, мемлекеттік «ЖОО-ның үздік оқытушысы» грантын жеңіп алды.

Қаншама жыл Л.Н.Гуми­лев атын­дағы Еура­зия ұлттық университеті Док­торлық диссертация кеңе­сінің мүшесі болып, орталық және солтүстік Қазақстан өңірі ғылыми мамандарын әзір­леудің басы-қасында жүр­ді.

Ұстаздық пен ғалымдық жолы жемі­сін беріп, «Мәшһүр мұрасы», «Ру­хани алмасу арналары», «Әдеби байла­ныс негіздері», «Мәшһүртану курсы», «Сопылық таным тағылымы», «Әдебиет­тік өлкетану», «Түркі халықтары әдебие­ті» (Б.Құралқановамен бірге), «Тұлға­лар тағылымы» кітаптары жарық көріп, Кереку әдебиеттану мектебін байытты.

«Қазақ-түркі әде­би бай­­ланыстары» еңбе­гін­де ХХ ғасырдың алғашқы ширегіндегі түркі халық­та­рының қарым-қаты­на­сы, жәдит бағытын­да­ғы ой-пікір сабақтастығы, туындылардың концепция бірлігі, ислам ілімі аясындағы алмасулар, сюжеттік, идеялық са­рын­­дас­тық тарихи-генетикалық, топо­­ло­­гия­лық тұрғыдан зерттелсе, «Мәш­һүр­тану курсы» кітабында аса тылсым Мәше­кең әлемі, құбылысы, мұрасы, тағы­лымы байыпталады. Ғалымның «Со­пылық таным тағылымы» атты оқу құралында Абай, Шәкәрім, Мәшһүр-Жүсіп сынды әдебиет алыптарының шығар­машылығындағы сопылық сарын сараланады.

Біздің түсінігімізде Сейфитден Назым­бек­ұлы­ның «Әдебиеттік өлке­­та­ну» еңбегі – отан мен өңір үйлесімін тең­ ұстаған, отарсыздандырудың жолын­ көрсеткен елеулі жұмыс. Ертіс-Баян өңі­рінен шыққан елге танымал саңлақ­тар, би-шешендер, әнші сазгерлер, ақын-жазушылар, ғалымдар өмірі мен шы­ғармашылығы тарихи таным аясында дәйектелген. Автор әйгілі Шоң, Торайғыр би, Жаяу Мұса, Иманжүсіп, Естай, Майра, Нұрлыбектен бас­тап Ж.Шанин, Қ.Сәтбаев, Ә.Марғұлан, Д.Әбілов, З.Шашкин, Қ.Бекхожин, Е.Бекмаханов, Б.Шала­баев, АШамкенов, М.Әлімбаев, Ш.Шөкин, М.Жаман­ба­линов, Қ.Ыды­рысов, Е.Ерботин, Қ.Исабаев, Ж.Әб­ділдин, Ш.Сәтбаева, Б.Уахатов, Р.Тоқтаров, А.Жақсыбаев, Қ.Жү­сіпов, Н.Оралбаеваға дейінгі тұл­ғалар­дың ғұмырбаяны мен мұрасындағы тың дүние­лер­ді, тосын сәттерді байыптаған.

Ғалымның «Алаш арыс­та­ры­ның жолында», «Ұлылар мұрасын ұлықтаған», «Ұлт тарихын тереңнен таныт­қан», «Өлең болып өрілген өмір», «Өршіл жырлар иесі», «Мұхтар мектебінің мақтанышы», «Ақын ағаның ақ көңілі», «Ұстаз үлгісін үл­пектеп», «Дәуірмен үндес дарын», «Тектінің тегі­нен», «Ұстазын ұлық тұтқан тұлға», «Мағауин және «Мен», «Атадан ұл туса игі...», «Тәуел­сіздік толғаулары», «Тұнықтан туған тұлпар жырлар», «Сыл­дырлап сыршыл келісім», «Жерлес жазушының жазбалары», «Біз оны «Бөкең» дейтініміз», «Өлкетану ілімін өрістеткен», «Шәкәрім мұра­­сының шырағданы», «Сырлы әлемнің сырын ашқан» т.б. ой-толғамдары оқырманды бір­ден өзіне баурайды. Сезімін де, сенімін де арттырады.

Мерейлі белеске көте­ріл­ген белгілі ғалым, ұс­таз, әдіскер,  Білім беру ісі­нің құрметті қызметкері Сейфетдин Назымбекұлы қазір де Кереку әдеби-мәдени ордасының, жоғары мек­тебінің жуан ортасында. Оқыған қауымға абыройлы, шәкірттеріне қадірлі. Ауыл-аймағы, отбасы-әулеті әз тұта­ды.

Тынбай еңбек ететін ақ­жүрек зиялы­ның азаматтық, ұстаздық, ғалымдық қасиеті жас буынға жұғысты болсын деп тіледік.

Сағымбай ЖҰМАҒҰЛ,

филология ғылымдарының докторы, профессор