Сенат қарауына жіберілген жаңа Су кодексінде өзен-көлдердегі бөгет иелерінің жауапкершілігін арттырып, мемлекеттік сараптаманы күшейту көзделген. Депутаттар заң жобасы өңірлерде қалыптасқан су мәселелерін шешуге қауқарлы деген пікірде.
Су секторындағы ахуал мемлекеттің су шаруашылығы саясатын, саланы басқаруды түбегейлі жетілдіруді, қалыптасқан құрылымды қайта қарауды, су шаруашылығы субъектілерінің функцияларын бөлуді, экономикалық қатынастардың жаңа тетіктерін әзірлеуді талап етіп отыр.
Осы мәселені ескерген Парламент депутаттары былтырдан бері жаңа Су кодексін әзірлеуге кіріскен. Парламент талқысынан өткен құжатқа жақында мемлекет басшысы қол қойды.
Мәжіліс депутаты Нұржан Әшімбетовтің пікірінше, Су кодексі су бойларында салынған гидротехникалық құрылыстарды тиімді пайдалануға жол ашады. Әсіресе бірнеше жылдан бері шаруалардың бас ауруына айналып тұрған Павлодардағы Ақкөл-Жайылманың мәселесін шешуде маңызды рөл атқармақ.
«Су кодексінде гидротехникалық құрылыстардың, соның ішінде өзен бойларында бөгеттерді пайдаланып отырған жеке субъектілердің жауапкершілігін арттыруға мән берілген. Әсіресе су айдындарының арнасын бұрып, бекітіп тастайтындарға қатысты жаза күшейтіледі. Жаңадан бөгет салуға ниеттенсе, әуелі мемлекеттік сараптама жүргізілуі керек болады. Еліміз аумағындағы қолданыста тұрған барлық гидротехникалық құрылысты жыл сайын тексерістен өткізу де көзделеді», дейді депутат.
Былтыр газетімізде Керекудегі Ақкөл-Жайылма алқабы мен Ақтоғай ауданының қырдағы халқы бірнеше жылдан бері әділдік іздеп, талай мекеменің табанын тоздырып келгені туралы мәселе көтерген едік. Тарқата айтсақ, Өлеңті өзенін көршілес Ақмола облысы Ерейментау ауданының «Айдар» шаруашылығы бөгеп тастап, 80-ге жуық шаруа қожалығын зар қақсатып отыр. Алайда су шаруашылығына жауапты министрлік пен саланың жергілікті ұйымдары аталған мәселені шешуге қауқарсыз болып шықты. Жұртшылық мұны «мал өсіріп отырған ағайынға қолдан жасалған қастандық» деп бағалайды.
Нұржан Әшімбетовтің сөзінше, жаңа Кодекс бұл мәселені халық пайдасына қарай шешуге ықпал етеді.
«Өлеңті өзенінің суына тосқауыл қойып тастаған кәсіпкер бөгетке кеңес өкіметі тұсында пайдаланған жобалар пайдаланылды деген сылтау айтқан еді. Бірақ оның зардабын ойдағы фермерлер тартты. Қолданыстағы заң бөгеттің жұмысын қайта қарауға мүмкіндік бермеді. Жаңа Су кодексі негізінде әлгі гидротехникалық нысанның құрылысын қайтадан сараптамадан өткізіп, өзгерістер енгізуге болады», дейді ол.
Еліміз былтыр 2030 жылға дейін су ресурстарын басқаруды дамытудың тұжырымдамасын бекіткені мәлім. Тұжырымдамада 42 жаңа суқоймасын салу, тағы 37 суқоймасын қалпына келтіру жоспарланып отыр. Бұл 2 млрд текше метр суды жинауға мүмкіндік береді.
Су ресурстары және ирригация министрлігінің ақпарынша, қазіргі жағдайды, халықаралық тәжірибені ескере отырып, Тұжырымдама жобасында су ресурстарын басқару жүйесін дамыту көрінісі жеті тәсілмен айқындалған. Атап айтқанда:
– Су шаруашылығы инфрақұрылымын жаңғырту және дамыту;
– Су ресурстарын пайдалану тиімділігін арттыру;
– Су ресурстарын басқару жүйесін ақпараттық-талдамалық қамтамасыз етуді жетілдіру;
– Экологиялық жағдайды жақсарту;
– Трансшекаралық ынтымақтастықты дамыту;
– Нормативтік-құқықтық базаны жетілдіру, ғылыми-әдістемелік құжаттамамен қамтамасыз ету;
– Су саласындағы кадрлық қамтамасыз ету.
Су ресурстары және ирригация министрі Нұржан Нұржігітовтің айтуынша, Тұжырымдама 60 іс-шараны көздейтін іс-қимыл жоспарына сәйкес жүзеге асырылатын болады. Ауқымды, бастапқы кезектегі іс-шараларды іске асыру 2030 жылға қарай 10 текше шақырымға дейін су жинауға, үнемдеуге, сондай-ақ суармалы жерлердің аумағын 2,5 млн гектарға дейін жеткізуге мүмкіндік береді.
Ресми статистикада отандық ауыл шаруашылығының суды тұтыну үлесі жалпы су қорының 65%-ын құрайтыны көрсетілген. Су алу, өнімсіз шығындар деңгейі туралы статистика суармалы егіншілікте суды ең тиімсіз пайдалану қарқыны байқалатынын көрсетеді. Жағдайды түзету үшін су үнемдеудің озық технологияларын енгізу керек. Фермерлерді су үнемдеу технологияларын қолдануға ынталандыру мақсатында Ауыл шаруашылығы министрлігімен бірлесіп, су үнемдеу жүйелерін орнату, тамшылатып, жаңбырлатып суару жабдықтарын сатып алу шығындарын субсидиялау үлесін ұлғайту жөнінде жұмыстар жалғасып жатыр.
Павлодар облысы