Мүмкіндігі мол «MedTech»

«Autism Spectrum»

Аутизм – әлем бойынша әлі толық зерттелмеген ауру. Бұл сырқатқа нақты қан­дай факторлар әсер ететіні де әлі күнге дейін белгісіз. Алайда қол қусырып оты­руға болмайтынын түсінген Адия Қызыл­таева аутизмді ерте анықтауға арналған қосымша жасап шығарды. Ол өзі Астана қаласындағы Назарбаев зияткерлік мекте­бінің 12-сынып оқушысы.

«Менің Алуа деген сіңілім бар. Дәрі­гер­лер оның аутизм диагнозын тым кеш, яғни сегіз жасында анықтады. Соның сал­дарынан ата-анамыз біраз әбігерге түс­ті. Өйткені уақытында жасалмаған  ем-дом­ның пайдасы жоқ. Бұл жағдай мені де бейжай қалдырмады. Бір күні сабақта мұ­ғалім бізге жасанды интеллект арқылы жоба жасауды тапсырды. Мен көп ойланбай аутизмді ерте анықтауға  көмектесе­тін қо­сымша жасауды ұсындым. Әрине, қиын жол­ды таңдағанымды білдім, бірақ қа­жетті жоба екенін де жақсы түсіндім. Содан бері «Astana Hub»-тың Smart City бағ­дар­ламасына қатысып, кейін жобамыз үздік 10 стартаптың қатарына кіріп, қаржыландыруға ие болды. Жақында ғана Астана қаласы  әкімдігінің қолдауымен қосымшаны бірнеше емханада іске қосу туралы келісімге қол қойдық», дейді Адия Қызылтаева ағынан жарылып.

Бағдарлама онлайн түрде жұмыс істей­­­тіндіктен оның игілігін интернет желі­­­сіне қосылған әрбір адам көре алады. Бұл – әсіресе шалғай ауылдарда тұра­тын отба­сыларға үлкен көмек. Жоба жетек­шісінің айтуынша, кішкентай болса да, алға қадам жасаған жөн. Өйткені уақытты босқа жоғалтқаннан гөрі, бұл әлдеқайда тиімді.

«Autism Spectrum» жобасының мақ­саты – сырқаттың белгілерін уақы­тын­да біліп, қажетті қолдау көрсету. Өйт­кені қандай да бір дерттің ерте бастан анықталуы оның дауасын дер кезінде табуға айтарлықтай көмектеседі. Біздің қосымшада баланың даму динамикасын бақылайтын жүйе бар, сондай-ақ ата-аналар мен маман­дар­ға ар­налған пайдалы ақпараттар қарас­ты­рыл­­­ған. Қызмет қазақ, орыс және ағыл­шын ­тілдерінде қол­жетімді», дейді стартап жетек­­шісі.

«Daribar.kz»

Бұл – дәрі табуды жеңілдететін онлайн дәріхана жобасы. Былайша айтқанда, 400-ден астам дәріхананы бір қолданбаға біріктірген жүйе. Қолданбаны «App Store» немесе «Google Market» желісінен тегін жүктеуге болады. Платформаға кірсеңіз бәрі де ұғынықты һәм ыңғайлы. Басты бетте дәрілік препараттар қажетіне қарай жіктелген. Нақты қандай дәрі керегін білмей тұрған адам да бірінші беттегі «Бас ауруы», «Бактерияға қарсы», «Дене қызуы көтерілгенде» және тағы басқа бағанның бірін таңдап, қажет дәрмегін оңай табады. Осыдан соң онлайн-оператордан кеңес алып, іздеген дәрісін сатып алады.

Жобада product manager болып қыз­мет ететін Әйгерім Әуезбаеваның айтуын­ша, кез келген дәріге қатысты сұраққа фармацевт-операторлар тегін жауап береді. Олардың бәрі – дипломы бар, жоғары білікті мамандар. «Дәрілерді сатып алғаннан кейін әр адам қолданбаға арнайы баптаулар енгізе алады. Мыса­лы, дәрігердің жазып бергені бойын­ша, дәріні қанша уақыт, күніне неше рет ішуі керек екенін жазып қоюға болады. Сонда уақыты келгенде бағдарлама дәрі ішу керегін ескертіп отырады. Біз осы­лай, емнің толық әрі тиімді болуына үлес қосқымыз келеді. Айтпақшы, аталған қо­сымша арқылы үйге жеткізу қызметін таң­дауға да мүмкіндік бар. Жеткізу уақыты мен ақысы қашықтыққа байланысты есеп­теледі. Сонымен қатар дәріні брондап, клиент өзіне қолайлы уақытта дәріханаға барып алып кетуге де болады. Еліміздегі фармацевтиканы цифрландыратын кез келді. «Daribar.kz» қолданбасының басты артықшылығының бірі – қолданушыға картадан іздеген дәрісі қай дәріханада бар екенін көрсету. Айта кетейік, қолданбада тек дәрі-дәрмек қана емес, медициналық бұйымдар мен денсаулыққа қа­тыс­ты басқа да тауарлар қолжетімді»,  дейді ол.

Қазір «Daribar.kz» жобасымен серік­тестік орнатқысы келетін дәріхана қо­жа­йындары көп. Өйткені бұл қосымша кә­сіпкер үшін де, науқас үшін де өте тиімді. Әзір­ге қол­данбаны Астана, Алматы, Шым­­кент және Қарағанды қа­ла­сының тұр­ғын­дары пайдалана алады.

«CerebraAI»

Бұл – жасанды зерде арқылы төрт ми­нуттың ішінде инсультті анықтап, мидың нақты картинасын ұсынатын қо­сымша.  Әдетте бұған дәрігерлердің бір­неше саға­ты кетеді. Ал «CerebraAI» жұмысты едәуір жеңіл­детеді әрі жылдамдатады.

Жоба жетекшісі Досжан Жүсіповтің айтуынша, дәрігер қолындағы кез келген гаджетпен науқастың диагностикасын кө­ріп, операция қажет болса, жылдам кірісіп кете алады.

«Мәселен, бір науқас инсульт алған болуы мүмкін деген күдікпен ауруханаға түседі. Сосын бірінші миына компьютер­лік томография жасайды. Инсульті асқын­бай тұрып, ерте қаралғандардың миы әдет­те таза болып шығады. Ауру көрінбейді, алайда клиникалық белгілері бар. Бұл – ауру жоқ деген сөз емес. Кейбір батыл дәрігерлер мұндай жағдайда «инсульт белгілері бар» деп, өз бетінше емдейді. Тромболитикалық терапияға арналған дәрілер жазып береді. Осылайша, ұйыған қанды көзбен көрмесе де, сұйылтуға тырысады. Ал «CerebraAI» қолданбасы бірінші түсірілімнен-ақ инсульттің белгілерін анық көруге мүмкіндік береді. 2021 жылдан бері «CerebraAI» еліміздің барлық қаласындағы 90-нан астам ауруханаға тегін орнатылды. Сол арқылы 100 мың науқас тексерілді. 500-ден астам дәрігер жасанды интеллект технологиясын пайдаланды. Ал 46 меди­циналық мекеме әлі күнге дейін «CerebraAI» мүмкіндігін тұрақты әрі белсенді түрде қолданып келеді», дейді Д.Жүсіпов.

Айта кетейік, аталған жоба АҚШ-тағы TechCrunch нұсқасы бо­йынша әлемдегі ең үздік стартаптың бірі ретінде танылды. «CerebraAI»-ды белсенді қолданушылар қатарында 700-ден астам невропатолог бар. Сонымен қатар стартап Stanford University-дің 2023 жылғы үздік Digital Health жобасы ретінде танылды, Intel Software ұйымдастырған AI-стартап олимпиадасында бас жүл­дені жеңіп, көптеген бас­қа да халықаралық ма­ра­патқа ие болды.

«CheckDoc»

Бұл – 2021 жылы құ­рылған цифр­лық зертхана. Қызмет үйден шықпай-ақ меди­ци­­налық диаг­ностикадан өтуге мүмкін­дік бе­реді. Жоба­ның идея авторы әрі басқа­ру­­­шы­сы Тоты Сматованың ай­туынша, со­зыл­­малы ауруы бар адамдар­дың бас­ты мә­се­лесі – дәрігерге қаралуға уақыт таппай­тыны.

«Қазір көп адам күнделікті жұмыс деп жүріп уақтылы медициналық тексерістен өтпейді. Содан соң ауырып, ем іздеп жүреді.  2020 жылы анам онкологиялық ауруға шалдығып, операция жасаттық. Көп уақыт бойы анализ тапсырып, бір­қатар тексерістен өтуі керек болды. Анам то­лық қалпына келіп үлгермеген соң, үне­мі өзім тасып жүрдім.  Одан кейін ол тұ­рақты түрде анализ тапсырып, бір­неше тексерістен өтуі керек болды. Сол кезде адам­дар медициналық тексе­ріс­ті кейінге қал­дыр­май, оңай әрі жылдам өтетін­дей жағ­дай жасау идеясы келді. ­ «Check­Doc.kz» осы­лай пайда болды. Бірақ жобаны бір­ден бастап кетуге қаражат болған жоқ. Таныс­тарымды тартып, бірінен сайт жасап беруін өтіндім, енді бірінен сайтты жарнамалауды сұрадым», дейді жоба авторы.

Қызметті қолданғысы келген адам «CheckDoc.kz» сайтына кіріп, басты беттен қажет анализ түрін таңдауы керек. Сәлден соң call-орталық операторы өтініш берушіге хабарласып, оның өтінішін растайды. Содан соң «CheckDoc» медбикесі мекенжайға барып, анализді алып ке­тіп, бірден зертханаға апарып өткізеді. Тап­сырыс берген сәттен бастап оны жүзеге асыруға дейін 40-60 минут кетеді. Ал нәтиже бір күнде дайын болады. Нәтиже парағы өтініш берушінің электрондық ­поштасына жіберіледі.

«Меніңше, медицинаны цифрландыру өте маңызды. Мемлекет адамдардың жылына бір рет check-up-тан өтуін міндеттесе екен деймін. Халық «уақыт жоқ» деп сыл­тауратпауы үшін, тұрғындардың үйіне дейін барып, анализін алып, тексеруден өткізіп, бұған қоса мұның бәрін тегін жасап тұрсақ, адамдар бас тарта қоймайды деп ойлаймын», дейді Тоты Сматова.