«Еңбекші қазақ» туралы цифр не дейді? (оқушыларымызға есеп орнында)

«Еңбекші қазақ» газетінің күнделік болып шыға бастаған уағы – Қызылордаға келген соң, декабрь айының басы, 1926 жыл. Қазір жетінші айға кетіп отыр. Басқарма бұдан 2-3 ай бұрын июльдің 10-нан бастап, февральдің 10-на дейін (6 ай) «Еңбекші қазақта» мақалалардың, уақ хабарлардың қанша басылғанын, кім-кімдердің газетке жазып келгенін, қандай бөлімдердің барлығын, газеттің қай гүбірнеде қанша таралып, қай жерден хабарлардың көп жазылғанын байқауға есебін алды.

І Алты айда газетке басылған хабарлар:

Сырдариядан 568 хабар басылған; Ақмоладан 222 хабар басылған; Ақтөбеден 196 хабар басылған; Семейден 191 хабар басылған; Орал-Бөкейден 165 хабар басылған; Қостанайдан 84 хабар басылған; Жетісудан 65 хабар басылған; Қарақалпақтан 36 хабар басылған; Адайдан 25 хабар басылған;

Бәрі : 1553 хабар.

Орта есеппен әр газетке 15-25 хабар, ел хаттары басылып отырған болып көрінеді.

Соңғы уақытта бұдан да көп басылады.

Партия бөліміндегі ұсақ хабарлар бұл есепке кірген жоқ. Олар – 80.

 

ІІ Алты айда қай бөлімге қанша ірі мақалалар басылған?

Шаруашылық бөлімі – 230 мақала; Партия бөлімі – 91 мақала; Ағарту бөлімі – 73 мақала; Жалшы-батырақ – 55 мақала; Кеңес құрылысы – 50 мақала; Тілшілер-баспасөз жайы –33 мақала; Әйелдер бөлімі – 24 мақала; Денсаулық бөлімі – 33 мақала; Жастар бөлімі – 9 мақала; Науқанға арналған – 30 мақала; Айтыс мақалалар – 23 мақала; Сот бөлімі – 21 мақала;

Барлығы: 682 мақала.

Бұл – негізді бөлімдер. Бұлардан басқа газет сайын «Сыртқы хабарлар», «Ұлт республикаларында», «Гүбірнелерде», «Ел шаруа­ларымен әңгіме», «Өлкелік мекемелерде», «Сын», «Оқшау сөз, өлең», «Өнер-білім», «Басқармаға хат», «Басқармадан» сықылды ұсақ бөлімдер де болып келді. Бұл бөлімдердегі ұсақ хабарлар жоғарғы есептердің ішінде жоқ.

ІІІ Қай гүбірнеде қанша газет алдырушылар бар?

Ақмолада – 2625; Сырдарияда – 1199; Жетісуда – 697; Орал-Бөкейде – 573; Семейде – 433; Ақтөбеде – 416; Қостанайда – 314; Қарақалпақта – 112; Адайда – 40; Қазақстаннан тысқары жерлерде – 625; Қызылорда қаласында – 475; Запас қалатын, жұмыс­кер­лер­ге, қызмет­кер­лерг­е үлестірілетін, қалада сатылатын – 450;

Бәрі: 7959 газет.

Газет саны ай сайын өспесе, кеміп келе жатқан жоқ. Жазға әр жерлерге агент жіберіп отырмыз. Осы күні де жер-жерде газет алдырушылар жинап жүргендер бар.

ІV партияның нұсқауы.

Алты ай бойына өлкелік партия комитетінен алған нұсқаулар, бас­қар­мадан сұрап жазған, ескеруге деп басқармаға жіберген қағаздар – 20.

Бұлардың ішінен:

Баспасөз бөлімінен келген – 9 қағаз;

Үгіт-насихат бөлімінен – 8 қағаз;

Бюродан – 2 қағаз;

Секретариаттан – 1 қағаз.

Қызылордаға келгеннен бері орталықтағы қазақ қызметкерлерінің газет туралы жиылысы 2 рет болды.

V Басқарма қызметкерлері.

Шығарушыдан бастап, жабайы қызмет­керлердің бәрін есептегенде «Еңбек­ші қазақ» га­зетінің 21 адамы бар: шығарушы, оның орынбасары, жауап­ты хатшы, 7 әдеби қызметкер, 3 контор қыз­меткері, 2 корректор, 1 іс жүр­гізуші, 1 көшіру­ші, қағаз таситын, ат ай­дайтын, үй сы­пыратын үшеуі – бәрі 21.

Осылардың тең жартысынан арты­ғы (60 процент) – коммунист, ком­сомол.

VІ Қаражат жағы.

Әрбір шыққан күнделік нөмірге орта есеппен 530 сом ақша кетіп оты­рады:

1 басқан-терген үшін – 235 сом;

қағазға (8000 дана) – 100 сом; адрес жапсыруға, бүктеуге – 20 сом; Поштамен таратуға – 30 сом; гонорарға (екі табақ) –50 сом; кеңсе шығыны, страховой местком – 5 сом; қызметкерлерге (бір нөмірге) – 90 сом;

Бәрі: 530 сом.

Сол уақытта «Еңбекші қазақтың» жылдық құны өзімізге 20 сом тұрады.

Жылдық газет қазір 5 сом 50 тиын­­­­нан сатылады. Сонда әр нөмірге 14 сом 50 тиын зиян қылып отырамыз.

Әрине, бұдан қымбаттатуға қара шаруаның қалтасы көтермейді.

1922-1925 жылдардан бері мекемелерден алатын ақшамыз – 8 мың сом, әр кісілерден алатынымыз – 3 мың 700 сом, агент болып, елге шыққанда соғып кеткен кісілер де жоқ емес.

Осы алашақтарымызды сот ар­қылы, тиісті мекемелер арқылы сұ­ра­­тып отырмыз. Бірақ түсуі аз. Бір нөмір газетке 530 сомнан жұмсал­ған­да, бір жылда шығатын 300 нөмірге 159 мың сом керек.

Биылғы үкіметтің «Еңбекші қазаққа» беріп отырған қаржысы – 89 мың сом.

Бұл күйінде газет өз шығынын өзі жаба алмақшы емес. 7 мың 500 газет жыл­дық алдырушыларға тарайды деген­де 5 сом 59 тиыннан 41 мың 250 сом түсірмекші. Сонда да ар жағын­да 30 мыңдай сом керек болады.

Алдырушылардың жарты жыл­дық, үш айлықтары бар екені естен шықпасын.

VІІ Газетке жазатындар кім?

Алты айдағы газеттің мақала­ла­рын қарап отырғанда мақаласы көбірек ұшырайтын азаматтар бас­қар­ма қызметкерлерінен басқа мыналар:

Сәдуақасұлы, Тоғжанұлы, Байділ­да­ұлы, Жәрменұлы, Аймауыт­­ұлы, Нақымжанұлы, Тоқжігітұлы, Жүсіпбекұлы, Дулатұлы, Шонанұлы, Сұлтанбекұлы, Ж. Жолдыбайұлы және басқарманың тіл­ші­лері.

Жауапкер қызметкерлердің қан­ша қолқабыс көрсетіп-көрсет­пе­гені осыдан білінсе керек.

Бірсыпыра цифрлар дайын болмағандықтан мұнда жазылған жоқ. Реті келгенде оқушыларымызға оларды да таныстырамыз.

«Еңбекші қазақ» газеті 16.05.1926 жыл

 

Дайындаған –

Ұшқын Сейдірахманұлы