Қазіргі геосаяси жағдайда елдегі транзиттік бағыттарды әртараптандыру шарасы аса маңызды болып отыр. Мемлекет басшысы Жолдауда осы мәселеге айрықша көңіл бөліп, еліміздің транзиттік әлеуетін арттыруға әлі де зор мүмкіндік бар деп мәлімдеді. Айтуынша, былтыр ел аумағы арқылы жүк тасымалдау көлемі 1 млрд тоннадан асқан. Әрине, мұндай жоғары жүктеме жағдайында жаңа бағыттарды ашудың да қажеттілігі арта түседі.
«Сондай-ақ біз үшін Транскаспий көлік бағытын дамытудың маңызы арта бастады. Бұл бағыттардың бәрі біртұтас жүйе сияқты жұмыс істеп, елімізге едәуір табыс әкелуі керек. Сондай-ақ инфрақұрылымды жақсартуға жаңа инвестиция тарту қажет, сапалы жұмыс орындарын ашуға ықпал етуге тиіс. Осы орайда цифрлық тәсілдерді ауқымды түрде қолданған абзал. Онсыз ешқандай тиімділік болмайды», деді Президент.
Кейінгі жылдары Үкімет көлік инфрақұрылымын дамытуға баса мән берді. Ақтау мен Құрық портының жаңғыртылуы, Қорғас құрғақ портының ашылуы сынды жоба транзиттік тасымал тиімділігін еселеп арттырды. Бүгінде теміржол логистикасын цифрландыру мен мультимодальды тасымалды дамытудың арқасында Қытай мен Еуропа арасындағы жүктің Қазақстан аумағы арқылы кедергісіз қозғалысы мүмкін болды. Бұл бағытта Қорғас, Достық, Сарыағаш бекеттерінің өткізу мүмкіндігін арттыру негізгі басымдыққа ие.
Президенттің айтуынша, түпкі мақсат – темір және автокөлік жолдарының, сондай-ақ авиация мен логистика орталықтарының біртұтас желісін құру.
«Бұл Қазақстанның Еуразиялық транзит хабы ретіндегі ұстанымын нығайтады. Қазір Азия мен Еуропа арасындағы құрлық арқылы тасымалданатын жүктің 85 пайызға жуығы Қазақстан арқылы өтеді. Сондықтан цифрландыруға инвестиция құйып жатырмыз. Астана қаласында Alem.AI жасанды интеллект орталығы құрылды. Жуырда суперкомпьютер іске қосылды. Ғылыми ынтымақтастыққа әрдайым ашықпыз. Серіктестерді қатарға қосылуға шақырамыз», деді Мемлекет басшысы.
Расында электрондық құжат айналымы, көлік мониторингі, GPS және блокчейн технологиясы транзиттік үдерістердің айқындығы мен жылдамдығын қамтамасыз етті. Қытайдан Еуропаға Қазақстан арқылы өтетін жүк пойыздарының жол уақыты теңіз жолына қарағанда 2,5 есе қысқарды (12-14 күн).
«Қазақстан Еуропа мен Азияның ірі экономикалық орталықтары арасындағы дәнекер қызметін атқаратын бірегей географиялық жағдайға ие. Бұл елді трансконтиненттік логистикалық тізбектердің маңызды элементіне айналдырады. Кейінгі жылдары Қазақстан өзінің көлік инфрақұрылымын, оның қатарында темір жолдарды, автомобиль жолдарын, порттар мен логистикалық орталықтарды дамытуда айтарлықтай ілгерілеушілік көрсетті. Бұл логистиканың жақсарып, транзиттік тасымалдың артуына тікелей әсер етеді. Сөйтіп, осынау логистикалық серпіліс Қазақстанды транзиттік тасымалдың жаһандық орталығының біріне айналдыруы ғажап емес», дейді RDL тобының бас директоры Роман Дедков.
Дегенмен бірқатар кедергі де бар. Шекарадағы өткізу мүмкіндігінің шектеулілігі, тарифтік үйлестірудің әлсіздігі, Ресейге қарсы санкциялар мен геосаяси тұрақсыздық транзиттік бағыттардың қайта қаралуына себеп болып отыр. Десек те, еліміз үшін ТХКБ бағыты санкциялық тәуекелдерден ада әрі Каспий аймағы арқылы Еуропамен байланыс орнатудың тиімді жолы болып отыр. Солай бола тұра, бұл бағыттың толық қуатын ашу үшін инфрақұрылымдық үйлестіру мен саяси қолдау қажет.
«Қазақстан темір жолы» ұлттық компаниясының басқарма төрағасы Талғат Алдыбергеновтің айтуынша, әлемдік деңгейдегі инновацияның көшбасшыларымен бірлесіп, теміржол көлігінің сапасын жақсарту мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету жұмыстары қолға алынған. Нәтижесінде, Транскаспий халықаралық көлік дәлізіндегі транзиттік декларацияны рәсімдеу уақыты 8 сағаттан 30 минутқа дейін қысқарыпты. Ал Көлік министрі Нұрлан Сауранбаев 2029 жылға қарай Қазақстан арқылы өтетін транзиттің көлемін 100 млн тоннаға дейін ұлғайту жоспарланып отырғанын айтты. Ол үшін қазір көлік саласында ірі инфрақұрылымдық жобалар жүзеге асырылып жатыр. 1 300 шақырымнан астам жаңа теміржол желісінің, 12 мың шақырым автомобиль жолы мен 3 жаңа әуежайдың құрылысы жүргізіліп, заманауи логистикалық орталықтарды дамыту іске асырылып жатыр.
Бүгінде «Транскаспий халықаралық көлік бағдары» маршрутының өткізу мүмкіндігін арттыру шарасында бірқыдыру жұмыс атқарылып жатыр. Мәселен, дәліздің өткізу мүмкіндігін арттыру үшін былтыр ақпанда Сиань қаласының Құрғақ портында «Қазақстан – Қытай» терминалы пайдалануға берілсе, «Баку – Тбилиси – Карс» теміржол желісін жаңғырту аяқталды. Бұл контейнерлерді өткізу тиімділігіне әжептәуір әсер етті. Ақтау теңіз портында теңіз түбін тереңдету жұмыстарын жүргізу мен айлақтарды қайта жаңарту жоспарланып жатыр.
«Теңіз айлағының тиімділігі мен өткізу мүмкіндігіне ауа райы жағдайлары кедергі келтіреді. Ол үшін арнайы STS-крандарды, сондай-ақ «Ақтау порты – Баку порты» теңіз желісіне неғұрлым кең контейнерлік кемелерді сатып алу мен орналастыру жоспарланды. Олар қатты дауыл, жел жағдайында пайдалануға бейімделген», дейді «Транскаспий халықаралық көлік бағдары» халықаралық қауымдастығы бас хатшысы міндетін атқарушы Нұргүл Жақыпова.
Еуразияның кіндік тұсында орналасқан елімізде 11 халықаралық транзиттік дәліз бар. Былтыр 12 мың шақырым автожол жөндеуден өтсе, соның 7 мыңында жұмыс аяқталды. Бұл бағыттағы ірі жобалар – «Қарағанды – Алматы», «Талдықорған – Өскемен», «Ақтөбе – Қандыағаш», «Бұқтырма көпірі, Шамалғандағы жол айрығы мен Түркістан өңіріндегі тунель. Биыл жөндеу жұмысы 13 мың шақырым жолды қамтиды.
Көлік министрлігі Автожол комитеті төрағасының орынбасары Жамбыл Бақтиярдың айтуынша, отандық және шетелдік жүк тасымалдаушы компаниялар жол сапасын, сервистік инфрақұрылымды (автотұрақтар, демалыс орындары, жанармай құю бекеттері), қауіпсіздік шаралары мен навигация мүмкіндіктерін ерекше бағалап отыр. Бұл факторлар халықаралық көлік дәліздеріндегі еліміздің тартымдылығын арттырып, елді Еуразиялық транзит орталығы ретінде дамытуға үлес қосады.
«Транзиттік қозғалысты оңтайландыру мен бағыттарды қысқарту мақсатында жаңа жолдар салу жұмысы жалғасады. Соның қатарында Мемлекет басшысының тапсырмасы аясында жүзеге асырылып жатқан «Орталық – Батыс» жобасы ерекше маңызға ие. Бұл жоба «Астана – Жантеке – Арқалық – Торғай – Ырғыз» бағыттарын қамтиды және оның техникалық-экономикалық негіздемесі әзірленіп жатыр. Бұл бағыт елдің орталығын батыс өңірлермен байланыстырып, жүк тасымалын едәуір қысқартады, сондай-ақ көлік ағынын қазіргі дәліздерден бөліп, олардың жүктемесін азайтады. Мұндай инфрақұрылымдық жаңартулар транзиттік ағынды арттырып қана қоймай, ел ішіндегі әлеуметтік-экономикалық дамуға да серпін береді», деді Жамбыл Бақтияр.