Мұхтар мектеп қабырғасында жүріп тырнақалды дүниелерімен өзін сатира жанрына бейім екенін байқатты. Аудандық, облыстық газеттерде, бертін келе республикалық басылымдарда жарық көрген сықақ әңгімелері оны оқырмандарына тез танымал етті. Талапты жас ҚазМУ-дің журналистика факультетінде декан, профессор Темірбек Қожакеевтен дәріс алып, сүйікті шәкірті бола білді. «Мықшегенің» тәлім-тәрбиесін алды. Еңбек жолын аудандық газетте бастаған ол кейін «Оңтүстік Қазақстан» облыстық газетінде қызмет атқара жүріп, шеберлігін шыңдады. Басылымның «Қақпан» айдарын жүйелі түрде жүргізіп, заңды белінен басқан шенді мен шекпенділерді, жемқор басшыларды сын садағымен түйреді. Талай өткір мақалалар жазып, аймақтағы тілі тікенек фельетонист атанды. Республикалық «Ара» журналының оңтүстік өңірлердегі меншікті тілшісі болды. Тәуелсіз «Жұдырық», «Барыс» газеттерін ашты. Республикалық басылымдармен де тығыз шығармашылық байланыс орнатты.
Уақыт өте келе қаламы жүрдек жазушы төрт томдық жинағы мен «Құдағи құшақтай береді», «Бюрократпен қоштасу», «Біз ұялмаймыз» кітаптарын шығарып, кесек көркем шығармаларын ұсынды.
Жасыратыны жоқ, Мұхтар Шерімнің қайсы бір сықақ туындысын оқысаңыз, ізденімпаздығына, еңбекқорлығына, шеберлігіне тәнті боласыз. Сатирик кейіпкерін қиялдан іздемейді. Өмірдің өзінен алады. Қоғамдағы келеңсіздіктер қаламына еріксіз іліне кетеді. Ал оны қандай форматта беру тәсілін жазушы шебер меңгерген. Оқырманын бірден еліктіріп әкетеді. Оқиғалар желісімен жетелей жөнеледі. Диалогтері де нанымды. Тіпті шағын әзілінің салмағы атанға жүк боларлықтай. Астарынан үлкен ойды аңғарасыз. Күлкінің аясында зіл жатқанын бағамдайсыз. Сыздауықтай сарказмды, иірімі мол иронияны ұшырата аласыз. Мұхтар Шерім биыл оқырмандарын елең еткізетіндей жағымды жаңалық әкелді.
Қазақстан Жазушылар одағының биылғы басты жиналысында Мұхтар Шерімнің «Супер бетсіздер» сатиралық романының жарық көруі жылдың басты жаңалығы ретінде баса айтылды. Кеңестік кезеңдегі Садықбек Адамбековтің, Есенжол Домбаевтың сатиралық романдарын айтпағанда, Мұхтар Шерім Қазақстанда тәуелсіздік орнағаннан кейін осы жанрда қалам тартқан тұңғыш қарымды қаламгер. Аталар дәстүрін қайта жаңғыртқан жазушы. Талай әдеби байқауларда топ жарып, олжа салған, бәйге алған саңлақ сатирик. Халықаралық «Алаш» әдеби, Көпен Әмірбек атындағы «Ара» сыйлықтарының иегері, Шона Смаханұлы атындағы сықақшылар байқауының бас жүлдегері, «Қазақ әдебиеті» газетінің лауреаты, «Қазақстанның Құрметті жазушысы».
Талантты жазбагердің бұған үлкен дайындықпен келгені көрініп тұр. Романның алғашқы бетін ашқаннан-ақ Мұхтар Шерімнің өзіне тән стилі оқырманды баурап ала қояды. Сөз саптауы шымыр, диалогтері адам мінезін ашады. Кейіпкерлердің қақтығысы да нанымды. Әркімнің өзіндік бет-бейнесін, болмысын тани аласыз. Романдағы басты кейіпкер Майра бүгінгі қоғамның жинақталған образы деп айтуға болады. Мұндай «майралар» ортамызда толып жүр. Ол – уақыттың өзі тудырған бейне. Өте пысық. Пысықтығы сонша, диірменге салсаң, бітеу түсетін, тірі шыққанымен қоймай қамбадан қос қолтығына екі қап ұнды қысып ала шығатын жүлік. Билік баспалдағында отырған басшыларды алдап-арбап, өз ықтиярымен жеке мақсатына жұмсай алатын епті. Аудан әкімімен тіл табысып, тонның ішкі бауындай араласуы — соның айқын айғағы. Әлгіндей әрекетімен ауыл әкімі, аудан әкімі қызметіне қол жеткізеді. «Дәндеген қарсақ құлағымен ін қазар» деген. Оның аудан әкімі болып тағайындалғанына таңғалмадық. Жылпостың жолы даңғыл. Облыстық мәслихаттың депутаты болып сайлануы да оңайға түсті. Қызметі сатылап көтеріліп, денсаулық сақтау министрі орынтағына бір-ақ жайғасқанда да жағамызды ұстамадық. Өйткені қазына қаржысын жымқыруды әбден меңгерген Майра барлық билікке кедергісіз қол жеткізе алады. Ол өмір сүріп отырған қоғам сондай. Сатиралық романда нашақорлық, жемқорлық, парақорлық, сатқындық, екіжүзділік, жағымпаздық сияқты келеңсіз құбылыстардың беті ашылып, сын тезіне ілінеді. Әжуа етіледі. Бүгінгі қоғамның бет пердесі осылайша шешіледі.
Сатиралық романдағы учаскелік инспектор, маскүнем Нартай, Қалқабай, Крутой, Кислота, Шаман сияқты кейіпкерлер есімізде қалды. Ауыл әкімдері Нартай мен Қалқабайдың тартысы, Мақсат пен Гүлдинаның шынайы махаббаты жақсы ашылған. «Барыс» газетінің тілшісі Мақсаттың шындыққа ұмтылып, сот, прокуратура, ішкі істер органдарындағы әділетсіздікті, парақорлықты әшкере етуде көрген қорлықтары оқырмандарды күмәнсіз сендіреді. Ал шолақ белсенділердің әрекеті күлкі шақырады.
Жалпы, еліміздің спорт, сот, прокуратура органдарында орын алған келеңсіз кемшіліктерді қаламгер уытты тілмен қалай әжуалайды десеңізші?! Қу дүние десе, қойнындағы әйелін, қарт ата-анасын сатып кетуден тайынбайтын екіжүзді адамдардың бейнесін әрекетімен және диалогімен сәтті ашқан.
Мұхтар Шерім ащы кекесінді, кейбір штрихтарды, ұтымды детальдарды шебер пайдалана біледі. Олардың істері мен тірліктерінен кейде түңіліп кетесің. Қоғамның азғындап бара жатқанына налисың! Лағнет айтасың. Ойға батасың. Жазушының құдіреті осында!
Жалпы, «Супер бетсіздер» романы — қазақ әдебиетінің сатира жанрына қосылған татымды туынды. Тілі жеңіл. Оқырмандарды жалықтырмайды.
Көрінбей кеткен бұл жанрда жазар көбейсін дейміз.
Серікқали ЖЕКСЕНБАЕВ,
Қазақстанның құрметті журналисі
