Жәдігер • Кеше

Сақ садағы

50 рет
көрсетілді
2 мин
оқу үшін

Ерте дәуірде, Азия құрлығында кезектесіп ұлыс құрған ғұндардан кейінгі түркі, ұйғыр, қимақ, қырғыз, моңғолдар өздерінің садағын ежелгі ғұн садағы негізінде дамытқан. Соның бірі – сақ садағы.

Сақ садағы

Ғұн садағына қарағанда сақ­тардыкі шағын әрі қысқа, жұмсақ болған­дық­тан, ат үстінен атуға қо­лайлы. Яғни сақтар ғұн сада­ғын кіші­рей­тіп жасау арқылы ат үс­тінен атуға ыңғайлы түрін дүниеге әкелген.

Сақ және ғұн садағының айыр­масы көп. Сақ садағының ұзын­­дығы 0,6–0,8 метр болса, ғұн садағы 1,2–1,6 метр. Басты айыр­машылығы –  сақ садағының сұғы қысқа, ғұн садағының сұғы ұзын болады. Ғұн садағы – сақ садағына қарағанда үлкен әрі қуатты.

Кейбір батыстық дереккөздер бұл садақты «скиф садағы» деп көр­сетеді. Құрылымы туралы қа­зақ қарутанушысы, этнограф Қалиолла Ахметжан садақ бір­неше бөлек материалдан құ­рас­­тырылып, олар тарамыспен бе­кі­тілген дейді. Яғни мұндай садақ әдеттегі жағдайда кері иі­ліп тұрады. Ал қолданған кезде серіп­­песі аса қуатты болған. ­Са­дақ­­тың ұзындығы шамамен 60–80 см, оғының ұзындығы ­60–70 см болғаны туралы жазады.

V–VІ ғасырларда дара ұлыс құ­рып, жұртты аузына қаратқан түркілер жасаған садақ та осы садақтың жалғасы. Түркілер са­дақтың серпіні қатты болу үшін ғұндардыкін сәл кішірейтіп, ат үстінен атуға ыңғайлап, уақыт өте келе садақтың сұғы мен иінінің де іші-сыртына және бауыр-жонына мүйіз жапсырма қаптап, жетілдіреді.

Оның сыртында көне түркілер темір қортумен айналысқанын білеміз. Соған қарағанда садақ жебелері темірден құйылып, жете жасалып түрленгені анық. Зерттеушілер түркі садағының ұзындығы 120-140 см, ең басты­сы, құрама – күрделі садақ пайда­лан­ғаны жайлы дерек келтіреді.