Репетиторға сұраныс азаймай тұр

Репетитор қызметіне жү­гіну себебін ұстаз­дар қауымы «сыныпта оқу­шы­лардың көптігінен» десе, ата-аналар «уақыттың жоқтығынан» дейді. Екі пікірдің де жаны бар. Бауыр еті баласы үшін әке-шеше барын беруге дайын. Әсіресе мектеп бітірер тұста сынақтан сәтті өтуі үшін аянып қалмайды.

Астана қаласының тұрғыны Жібек Оспанова былтыр мектеп бітірген қызына аз қаржы жұм­самағанын айтады. Әйтеуір абы­рой болғанда үміті ақталып, грантқа оқуға түсіпті.

«Қызым ҰБТ-ға дайындалу мақсатында екі түрлі курсқа қатысты. Бірі – онлайн, екіншісі – офлайн. Онлайн сабағы 2 айға созылды. Бағасы 150 000 теңге. Бірақ нәтижесі менің де, қызымның да көңілінен шыға қой­мады. Одан соң офлайн курс­қа «Қазақстан тарихы» пәнінен қатысып, тестілеуден жоғары балл жинай бастады. Оқу ақы­сы айына 10 000 тг болды. Менің­ше, тереңдетіп оқытудың пайдасы болмаса, зияны жоқ. Сол үшін бар тапқанымызды аяма­дық. Абырой болғанда үмітіміз ақталып, ҰБТ-дан 127 балл жинады. Сондағы қуанға­ным­ды көрсеңіз ғой», дейді Ж.Оспанова.

Ал Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің студенті Аяжан Дәуренбектің айтуынша, грантқа түсу үшін репетиторға жүгініп, курсқа қатысу шарт емес.

«Оқимын деген балаға барлық білім кітапта тұр. Тестілеудегі сұ­рақтар да оқулықтан алына­ды. Сондықтан әр оқушы репе­титорға жалынбай-ақ, курс іздеп сабылмай-ақ мектеп бағ­дар­ламасындағы оқулықтарды толық оқып шықса жеткілікті. Артық шығындалудың да қаже­ті жоқ. Қазір оқушылардың қо­сым­ша оқу орталығына жаппай баратынына таңғаламын. Әуелі өзі тырмысып, дайындалып көр­­гені дұрыс қой. Біз үйде үш ағайындымыз. Үшеуміз де ҰБТ-ға өзіміз дайындалдық. Нәти­же­сінде, тестілеуден 118, 119, 120 балл алдық. Сондықтан грантқа түсуге репетиторға жүгінудің қажеті жоқ», дейді А.Дәуренбек.

Бірақ барлық оқушы Аяжан секілді болса қанеки? Мұғалім де, репетитор да сабақты мектеп бағ­дарламасы шеңберінде өте­ді. Тек оны бір оқушы бір­ден ұғып алады, екіншісіне қабыл­дау қиынға соғады. Сол екін­ші жағ­дай­да репетитордың қажет­тігі туындап жатады.

Осы орайда «Нәтиже» оқу ор­та­лығының негізін қа­лау­шы, репетитор Алуа Жөндібай­қы­зы­мен тілдестік.

«Жеті жыл бойы осы салада қыз­мет етіп келемін. 1-5 сы­нып оқушыларын математика, ағыл­шын тілі пәндерінен да­йын­дай­мын. Бір қызығы, бұрын бізге білімін шыңдай түсу үшін өте дарынды оқушылар немесе қа­та­рына ілесе алмайтын үл­герімі төмен балалар ке­летін. Ал қазір орташа дең­гей­дегі оқушылар да оқу орталығына келіп жатады. Өйткені ата-аналар баласын көштен қалдырғысы келмейді. «Мектептегі мұғалім оқушының меңгере алмаған тақырыбын жеке қалып түсіндіруге тиіс» деп ойлайды көпшілік. Бірақ қан­шама оқушының әрқайсы­сы­мен жеке дара жұмыс істеу мұ­ғалімге мүмкін емес. Одан бөлек өзге сыныптағы сабағы тағы бар. Осындайда репе­титор­мен жұмыс таптырмайтын шешім болса керек. Бұл бо­ла­шақта білімді маман иесінің қа­лыптасуына үлкен септігін тигі­зеді. Десек те анасы немесе әкесі бір мезгіл баласының үлге­рімін қадағалағаны дұрыс. Ата-аналардың айтуынша, өздері ағылшын тілін білмеген соң балаларын үйде оқыту қиын немесе жұмыстан босай алмайды. Осындайда репетиторға жүгінсе несі айып? Оның үстіне тілді терең меңгеру – заман талабы. Өзім ақшадан бұрын сапалы білім беруді көздеймін. Шүкір, ата-аналар нәтиже көрген­дерін ай­тып, рахметтерін жау­ды­­рып жатады», дейді Алуа Жөндібайқызы.

Қазір үлкен қалаларда ғана емес, шағын шаһарлар мен аудан орталықтарында да қо­­­сым­­ша білім беру ұйымдары жетіп артылады. Тіпті таңдау жа­сау қиын. Өйткені ата-ана­лар балаларын ҰБТ-дан бөлек, Назарбаев зияткерлік мектептері, Білім-инновация лицейлері, «Дарын» секілді мамандандырылған мектептерге дайындау мақсатында қо­сым­ша білім беретін орталық іздейді. Бұрындары репетитор деген дүниенің әлі ауқымы арта қой­маған тұста мұғалімдер да­рын­ды яки үлгерімі нашар оқушы­ларды сабақтан соң алып қалып, кейде бос уақытында мектепке немесе үйіне шақырып алып оқытатын. Олар мұны еш ақы талап етпей-ақ, ұстаздық борышым деп ұғатын. Себебі педагог алдына келген оқушының өзіне берілген аманат екенін біледі, жауапкершілікті сезінеді. Қазір де бар білген-түйгенін шәкіртінің бойына дарытуға тырысатын, ұстаздар жетерлік. Солардың бірі – Астана қаласындағы №74 мектеп-гимназияның биология пәні мұғалімі Фарида Аманғалиева.

«Кейбір ата-аналар баланың қолын бос қылмау мақсатында немесе құлағының тыныштығы үшін репетиторлардың білім-білігіне қарамай, жарнамаға сеніп, «ал дайында» деп бере сала­­тыны бар. Бала оларға емес, ата-анаға керек. Одан соң, мек­тептегі білім мен дайын­дық орталықтарындағы әзірлік оқу­шы­ны екіұдай ойға қал­дыр­мауы тиіс. Репети­тор­лықпен бала оқыту ісін жетілдіреміз деп мемлекеттік мектеп пен онда қызмет етіп жатқан ұстаздардың беделін түсіріп алмауды бірінші кезекте ойластыру қажет. Жал­да­малы мұғалімге біржақты көзқараспен қарауға болмайды. Оның тағы бір көлеңкелі тұсы, оқушылардың өздігінен білім алуға деген құлшынысы азайып, үнемі басқаның көмегіне жүгінуге әзір тұрады. Өз-өзіне сенімі жоғалатыны тағы бар. Сыныпта берілген тапсырманы орындаған сәтте оның дұрыс-бұрыстығына күмәнмен қарайтын әдет пайда болады. Оқушылардың репетиторға жүгінуі – мектеп жүйесінің әлсіз­дігін білдірмейді. Бұл – ата-ананың тым жоғары талап қоюынан туындап отыр. «Балам «5» деген бағаға емес, «+5» деген бағаға оқыса екен» дейді олар. Өзім оқушыларымның репе­ти­торға барғанын көр­генім жоқ. Еңбек етіп жүрген мектебімде тәжірибелі ұстаздар жетерлік. Барлығы 45 минуттық сабаққа үлкен дайындықпен келеді. Стандарт бойынша тақырыпты түгел қамтуға барымызды саламыз. Оқушының сабақта түсін­бе­ген тақырыбын қосымша сағат кезінде түсіндіреміз», дейді Ф.Аманғалиева.

Ал «Juz40_online» білім беру орталығының мұғалімі Батыл Жанболаттың айтуынша, 2017 жылдан бері жалпы білім беретін орта мектепті Ұлттық бірыңғай тестілеу нәти­жесі жауапкершілігінен алып тастағалы оқу орталығына сұра­ныс тіпті артқан.

«Иә мектепте талапшыл мұ­ға­лімдер бар. Бірақ айлығын алып отырған негізгі жұмысына селқос қарап, қырық бес минут уақытының «аман-есен» өткеніне қуанатын, есесіне репетиторлық қызметке бел шеше кірісетін мұғалімдер де аз емес. Тіпті ол ақылы қызметпен айналыспауы да мүмкін, бірақ мұғалімнің жауапкершілік жүгін сезінбей, дұрыс жөн сілтеп, білім бере алмауынан да ата-ана ақы төлеп, баласын репетиторға оқытуға мәжбүр болып жатқан жоқ па? Бұл – бүгінгі білім саласындағы «күйіп» тұрған мәселенің бірі. Оқу орталықтары қажеттіліктен пайда болды. Сол үшін де оның бағасы жылдан-жылға артып келеді. Сұраныс та жоғары. Мә­се­лен, біздің курстың бағасы айына 32 000 теңге. Бұл – бір пәннен ғана дайындаламын деген оқушыға ұсынылған баға. Ал егер бір айда төрт пәнді қатар оқимын десе, оқу ақысы – 70 мың теңге. Ең бастысы, біз ата-ананың да, оқушының да сеніміне ие болдық. Осы орайда былтырғы ҰБТ-да ең жоғары балл жинаған Жаннұр Еңсебек біздің курстың түлегі екенін мақтанышпен айтқым келеді», дейді Б.Жанболат.

Тағы бір айта кетерлігі, пан­демия кезінде қашықтан оқы­ту қарқын алды. Әуелде «Онлайн білім беру» дегенге күмән­мен қарайтындар көп еді. Ал қазір тиімдісі осы дейтіндер де бар­шылық. «Sabaq online» оқу орта­лы­­ғының мұғалімі Томирис Шамши­ден­қызының айтуынша, мұның себебі – оқушылардың бо­ла­шақ мамандығын кеш таң­дауында.

«Білім алушылар мектеп аяқтауға тақалған уақытта таң­дау пәндерін үстірт таңдап, тез арада нәтиже шығаратын мық­ты курс іздеумен әлектенеді. Сол үшін оларға тиімдісі – тесті­леуге шұғыл дайындауға ма­шық­­танған оқу орталықтары. Екін­ші бір себеп, өзгелердің курс арқылы жетістікке жетуін кө­ріп, ата-аналар мен балалар бізге сенім білдіреді», дейді Т.Шамшиденқызы.

Айтып-айтпай немене, спи­кер­лердің айтқан пікірі өз мә­німен құнды. Мұғалім оқу­лық десек, репетитор сол оқу­лық­тың хрестоматиясы секілді. Бірін-бірі толықтырып отырады. Білім саласының коммерция­лануы өрге шығара ма, орға жыға ма? Кесімді пікір айту қиын, төрешіміз – уақыт дейік. Бірақ бір анығы, баланың болашағына ең әуелі ата-ана жауапты екенін естен шығармағаныз ләзім.