Жасанды интеллектінің кернеуі күннен күнге күшейгенімен, жылдар арасында жылжытып отыратын уақыт машинасы әлі жасалған жоқ. Сондықтан ілгері замандағы ілкімді ізденістер мен өзекті өзгерістерді гаджеттен емес, газеттен қарауға тура келеді. Әсіресе, халықтың дәл сол кездегі хал-ахуалын БАҚ айнасы анық көрсетеді. Хош, осыдан 35 жылға кейін шегініп көрейікші.
1990 жыл. Ғасырдың соңғы парақтары аударылып, жаңа дәуірге бет ала бастаған шақ. Әлеуметтік құрылыстың әлемет өзгеруіне бірер жылдай уақыт қалды. Бейне бір қыл көпір дерсіз бұл уақытты. Алайда осы қылкөпірден біраз адам мұзға айдаған түйедей шатқаяқтап өткені белгілі. Өйткені тостаған орнына стақан, шалап орнына шарап ауысты.
Әлбетте, бұрынғы «Социалистік Қазақстан» қоғамның бұл құбылысын қатаң сынға алады. Оқырманды ойлануға шақырып, тентек судан тезірек құтылуға үн қосады. Дәл осы күні, 18 қыркүйек бас редактор Шерхан Мұртазаевтың қолымен Дүйсен Иманбековтың «Ойланайықшы, ағайын» атты материалы «Редакцияға хат» айдарымен ел назарына жарияланады. Автор мақала соңында тиісті қаламақысын Шығыс Қазақстандағы зілзаладан зардап шеккендерге көмек ретінде аударуды сұрайды. Мақаланың мәтінін қайта теріп, назарларыңызға ұсынамыз, әзиз оқырман:
Ойланайықшы, ағайын
Айтайын дегенім – арақ мәселесі. Қазіргі заманда осы ішімдіксіз өтетін отырыстар жоқ десе де болғандай. Әрине, қуанышқа бәріміз де ортақпыз ғой. Әйтсе де, ішіп алып көшеде қызу «есеп айырысып» жатқандары, сенбі, жексенбі күндері мен мейрам кездерінде, жалақы алған сәттерде сылқия тойғанға мәз болатындарды көргенде еріксіз қынжыласың. Мұндай жағдайда әсіресе жас бүлдіршіндер қандай тәлімді тәрбие алмақ?
Үй иесінің арақ ішкен күні сол шаңырақта ата мен ананың, баланың көз жасы төгілетін азапты күн. Әрине, әзірге өлшеп қана ішіп, үнсіз жүретін «залалсыздар» да бар. Бірақ бұл әзірге ғана сондай. Себебі, осы қарқынымыздан танбасақ, халық келешегі, ұрпақ келешегі күңгірт болмағы талассыз.
Осы бір кесел қаншама азаматтарымыздың өмірден өтіп, қаншасын қор қылды? Біздің көптеген қандастарымыз шет елдерде тұрады. Солар шалғай жүрсе де халқымыздың салт-дәстүрін кір шалдырмай ұстайды екен. Өздерін ішімдік атаулыдан аулақтауға ұмтылатындары риза етедi. Қадірлі қонағы келсе, арақ-шарапсыз-ақ көңілін табады. Демек, мәселе дастарқанға міндетті түрде ішімдік қоюда емес, мәселе біздің рухани аза бастаған санамызды емдеуде жатыр. Жуырда Түркиядан келген бауырымыз Мұстафа Өзтүрік теледидар арқылы сөйлегенде біздегі осы жағдайды қынжыла айтты. Бұл жаны ашитын азаматтың, жылатып айтқан сөзі деп түсінуіміз керек.
Өкінішке орай, біздің жайымыз баяғыдай. Ішімдік ішіп өрлеп, дерт дендеп, ұрпақтар уланып барады. Ағайындар-ау, ішімдік халқымызға жат құбылыс қой! Біз туысқан ауған, түрік, түрікмен халықтарымен дәстүрлеріміз жақын, дініміз ортақ жұртпыз. Бірақ олар ішімдік атаулыны ұстамайды. Ендеше, біз неге ұмыт болған асыл қасиеттерімізді қайта жаңғыртпаймыз? Аға-іні болып неге осындай ішімдіктерден бойымызды аулақ салмаймыз? Неге бір-біріміздің қуанышымызды ішімдіксіз, ән айтып, би билеп, күй тартып өткізбейміз? Қазақтың мейрамдары түрлі ұлттық ойындардан кенде емес еді ғой...
Ойланайықшы, бәлкім, әлі де кеш емес шығар?..
Дүйсен Иманбеков Талдықорған облысы, Ақсу ауданы, «Діңгек» совхозы.